Organ nakli tartışması
Güncelleme Tarihi:
‘Tedavi için tek yol nakil’ denilen hastaya tek uyan karaciğer arkadaşından çıktı. 22 yıllık arkadaşı ‘ben veririm’ dedi ama etik komisyon onay vermeyince ölüm-kalım savaşı başladı. Mahkemeye başvuran hastanın talebi kabul edildi. Uzmanlar ise etik kurul kararına karşı çıkılmasına tepki gösterdiler. Uzmanlara göre bu karar organ ticaretinin yolunu açar.
Vatan Gazetesi'nden Öge Demirkıran'ın haberine göre Penyamin Toker 53 yaşında ve Türkiye’nin mahkeme kararıyla ilk karaciğer nakli olan hastası. Toker, İki çocuk babası ve Gedikpaşa’da toptan deri pazarlama işiyle uğraşıyor. Onun mahkeme kararı ile akrabası olmayan bir kişiden karaciğer nakli yaptırma hikayesi ise 2014 yılının Nisan ayına dayanıyor. Toker o günü ve ardından yaşadıklarını şöyle anlattı:
ORGAN NAKLİ TEK ÇARE
2014’te siroza bağlı karaciğer yetmezliği tanısı kondu. Prof. Dr. Münci Kalayoğlu yaklaşık 6 ay sürecek bir periyottan geçeceğimi, bu süreç sonunda organ nakline karar verileceğini ve bu sürecin kolay geçmeyeceğini, kısa sürede elimin ayağımın tutmayacağını söyledi.
Dedikleri de çıktı. 6 ay içinde tam 23 defa karnımdan su aldılar. Türkiye’deki kanunlar gereği akrabaların sana organ verebiliyor. O karardan sonra bütün akrabalarım teker teker kontrole girdi. Ancak hiçbir akrabamdan uyumlu karaciğer çıkmayınca yakın çevremdeki arkadaşlarımdan yardım talebi geldi. Üç arkadaşım gönüllü oldu ve 22 yıllık dostumun bütün değerleri bana uygun çıktı. Ancak bu sefer de dediler ki, ‘Akraban olmayan kişiden organ alman için etik komisyonuna çıkman gerek’.
ÖLÜM FERMANIMI İMZALADILAR
Komisyon bana hastalığımı, ne zaman yakalandığımı, doktorumun adı gibi dosyada yazan konuları sordular. Daha sonra da bana ‘Gelirin ne’ dediler. Bu soruyu duyunca kızdım. ‘Ben karaciğer hastasıyım, ölümüme çare arıyorum. Burası maliye mi? Niye soruyorsunuz’ dedim. Komisyondaki görüşme 5 dakika bile sürmedi. Komisyonun kararı 2 gün sonra belli oldu. ‘Nakil olamaz’ dediler. Ya kardeşim ben ölüyorum, benim yaşam kararımı bu 4 kişi mi verecek? Dünyanın neresinde böyle bir şey var. 4 kişi resmen benim ölüm fermanımı imzaladı? Ben nakil için kimseye para vermedim. Velev ki verdim? Bu yaşam hakkı. Kim vermez ki! İran’da organ verenlere devlet para ödüyor. Bizde ise organ ticari olur diye izin verilmiyor. Yasaklarsan ticaret olur. Devlet sistemini kurar ve denetler. Ayrıca bu 4 kişi oturduğu yerden 5 dakikada hükmünü veriyor.
UZMANLAR NE DİYOR?
Türkiye’de en çok aranan organların başında böbrek geliyor. İkinci sırada ise karaciğere ihtiyaç duyuluyor. Organ naklinde organ ticaretinin önüne geçilmesi, para karşılığı insanların hayatlarını tehlikeye sokmasının önlenmesi için akraba dışı vericilerde “Etik Kurul” kararı aranıyor.
Geçtiğimiz yıl etik kurulun arkadaşından organ nakline onay vermemesinin ardından dava açan ve mahkemenin aksi karar vermesi ile nakil olması üzerine uzmanlar harekete geçti. Türk Böbrek Vakfı Yönetim Kurulu Başkanı Dr. Timur Erk de bu karara karşı çıkarak Sağlık Bakanlığı’na da bir mektup yazdı ve şu açıklamalarda bulundu,
“ETİK KURUL KARARLARI TARTIŞILMAZ ŞEKİLDE GEÇERLİ OLMALIDIR”
Etik Kurulların karar verecekleri konu hakkındaki hassasiyetleri ve uzmanlıkları tartışılmazdır. Olumsuz kararın tartışılmaz şekilde geçerli olması gerekir. Aksi takdirde mahkeme kararlarında da yazıldığı üzere, Etik Kurulların olumsuz kararlarına karşın, “Organ bağışı ve naklinin bedel ya da başka bir çıkar karşılığı yasal ve etik olmayan bir amaçla yapıldığı yolunda hukuken geçerli ve somut herhangi bir bilgi ve belgenin bulunmadığı” gerekçesi ile idari işlemler iptal edilirse alıcı ve verici her hangi bir menfaat karşılı anlaşarak süreci planlarlar ve organ ticareti ortaya çıkar.
“HİÇBİR AKRABA İLİŞKİSİ OLMAYAN İNSANLARIN HAYATINI TEHLİKEYE ATMASI MANİDAR”
Çünkü hiçbir akraba ilişkisi olmayan ve hiçbir menfaati olmayan canlı vericilerin ameliyat risk ve komplikasyonunu göze alarak, organlarını tanıdığını ifade ettiği bir kişiye bağışlaması son derece manidardır.
BEN BİR YOL AÇTIM!
Komisyonun kararından sonra aile dostumuz olan bir avukat ile konuyu konuştuk. Onun desteği ve önerisiyle konuyu mahkemeye taşıdık. Mahkeme de ‘İnsan hayatı ve telafisi mümkün olmayan durum’ olması nedeniyle davayı öne çekti. Yaklaşık 1 ay içinde komisyon kararını iptal etti. Ocak ayının ilk günlerinde mahkeme kararı elimize ulaştı. 2 gün içinde hastaneye yattım ve 15 Ocak 2015 tarihinde Türkiye’de mahkeme kararı ile karaciğer nakli olan ilk kişi ben oldum. Yaklaşık 3 hafta hastanede yattım. Bana karaciğerinden parça veren arkadaşım ise 10 günde işlerinin başına döndü. Şimdi sağlığım çok iyi durumda. Ancak komisyon üyeleri gözümün önüne geldiğinde psikolojim bozuluyor. Hâlâ isyan ediyorum. Onlar yüzünden ölebilirdim. Buradan aynı sorunu yaşayan hastalara sesleniyorum. Ben bir kapı açtım. Siz de bu kapıdan gidebilirsiniz. Komisyonun izin vermediği hastaların hepsi mahkemeye başvursun.
BİR TEK İRAN'DA YASAL
Dünyada ücret karşıtlığı organ alınıp satılmasına yasal olarak izin verilen tek ülke İran. Yasalara göre uygun donör, organını devlete ya da nakil bekleyen hastaya satabiliyor. Bu uygulamayla, kaçak organ naklinin önüne geçilmesi ve organ bekleyen kişilerin sayısının azaltılması hedefleniyor. Singapur ve Avustralya da son dönemde benzer bir adım atarak, donörlere nakil sürecinde yaşadıkları işgücü kaybı nedeniyle ödeme yapılmasını öngören yasalar yürürlüğe soktu.
BİRİNCİ BÖBREK İKİNCİ KARACİĞER
Sağlık Bakanlığı’nın verilerine göre, 2015 yılı içerisinde bin 473 beyin ölümü gerçekleşen vakadan ancak sadece 350’sinin ailesinden organ bağışı için izin alınabildi. 2015 verilerine göre böbrek nakli bekleme listesinde 22 bin 103, karaciğer nakli bekleme listesinde 2 bin 184 hasta bulunuyor. 2015 yılında toplam 2 bin 371 böbrek nakli, 885 karaciğer nakli gerçekleştirildi. Diyalize giren hasta sayısı ise 60 bin 529.