Op. Dr. Erman Çekiç yazdı: Boy uzatma meselesi

Boyumuz ömür boyu uzar mı?

Tabii ki hayır. Ergenlik döneminin bitiminde büyüme kıkırdakları kapandıktan sonra boy uzaması durur. Büyüme kıkırdakları kapandıktan sonra ne yaparsak yapalım boy artık uzamaz. Bu dönemden sonra boyu uzatmak ancak cerrahi yöntemlerle mümkündür.
Kızlar ergenlik dönemine erkek çocuklara göre ortalama 2 yıl önce girer ve tam erişkin boya da adet görme durumuna göre, en az 2 yıl önce ulaşır.
Dolayısıyla kızlarda kemik gelişiminin 2 yıl ileri olması beklenir. Kızlarda büyüme adet görmeye başladıktan birkaç yıl sonra durur.
Bu, ortalama 16-17 yaşa denk gelir. Erkeklerde boy uzaması 17-18 yaşına kadar az da olsa devam eder.

Uzaması nelere bağlıdır

Boy uzamasındaki en büyük etken genetiktir. Anne, baba ya da aile soy genetiği boy uzamasında yüzde 80 etkilidir. Yani ailenizde ve akrabalarınızda uzun boylu bireyler yoksa yüksek ihtimalle uzun boylu olamayacaksınız demektir. Boyunuzun ne kadar uzun olacağını gösteren kaba bir formül vardır.
Buna göre çocuk kız ise baba boyundan 13 cm çıkarılıyor ve anne boyu çıkan rakama eklendikten sonra elde edilen sayı ikiye bölünüyor.
Bu şekilde çıkan rakam kız çocuğunun olası “hedef boyu” olarak adlandırılıyor.
Erkek çocuk için ise anne boyuna 13 cm ekleniyor, baba boyu ile toplanıyor ve çıkan değer ikiye bölünüyor.
Bu en olası erişkin boy değeri olarak bilinse de erişkin boyunun bu değerin 10 cm altı veya 10 cm üstü bile olabileceğine dikkat çekiliyor.
Kalan yüzde 20’lik kısım ise önemli faktörlere bağlıdır.
Bu yüzde 20’lik kısımdaki etkiyi ne kadar artırırsak boyumuzun uzamasına da o kadar etkisi olacaktır.

Yüzde 20’lik kısım

Beslenme: Araştırmalara göre kişinin yetişkinlikteki boy uzunluğu, hem annenin hamilelik sırasındaki beslenme kalitesi, hem de çocuğun yetişkinliğe kadar yeterli ve dengeli beslenmesinden etkilenmektedir.
Beslenme açısından öncelikli adımlar yeterli ve kaliteli protein tüketimi, doğru ve yeterli vitamin ve mineral tüketimi, doğru karbonhidratlar ile yağların tüketilmesi şeklindedir. 
Büyüme çağında yeteri kadar protein alabilmek gerekir. Bu proteinler erken dönemde anne sütünden, daha sonrasında beslenme programlarına dahil edilebilecek süt, et, tavuk, yumurta, peynir, bezelye gibi kaynaklardan alınabilir. Buna ek olarak olabildiğince çeşitli renkte, farklı vitamin ve mineral içeriğine sahip olan meyve ve sebzelerin de tüketilmesi gerekir.
Özellikle hamilelik döneminde fetüsün kemik sağlığı ve genel gelişimi için Dünya Sağlık Örgütü ve yapılan çeşitli araştırmalar tarafından turuncu ve yeşil sebzeler, meyve, pastörize süt ürünleri, baklagiller, fındık, et ve balık gibi zengin içeriğe sahip besinlerin tüketilmesi önerilmiştir.
Yeterli uyku: Uyumak vücudumuzda büyümeyle ilgili hormonların salınımı için önemli bir zaman dilimidir. Vücudumuzda doğal olarak insan büyüme hormonunun (HGH), yavaş ve derin dalga uykusu sırasında üretildiği bilinmektedir. Kaliteli uyku dinlenme, büyüme, uzama, iyileşme gibi yapıcı durumları desteklemektedir. Büyümekte olan gençler ve çocuklar, en fazla boy uzunluğuna ulaşabilmek için her gece en az 8 ile 11 saat kaliteli uyku uyumalıdır.
Egzersiz: Sosyal medyada boy uzatma ile ilgili zaman zaman spekülatif söylemler duymaktayız. Bunlar arasında “+5 cm boy uzatan egzersizler”, “Doğal boy uzatma yöntemleri” ve buna benzer çeşitli başlıklar ile yayımlanan yazılar ve diğer içerikler yer almaktadır. Öncelikle kısa cevap olarak belirtmemiz gerekirse; boy uzatma egzersizi olarak sunulan egzersizlerin hiçbiri maalesef tam olarak işe yaramamaktadır.
Özellikle büyüme durduktan sonra yapılacak egzersiz programlarının boy uzamasına katkısı yoktur. Çocukluk ve ergenlik döneminde yapılacak egzersiz programlarının boy uzamasına katkısı olduğu kanıtlanmıştır. Fakat bu katkının 3-4 cm’den fazla olmayacağını belirtmekte fayda var. Bu durumun sosyolojik ve psikolojik bazı yönlerinin olması, kişilerin bu egzersizlerin işe yaradığına inanması ya da inanmak istemesine yol açabilmektedir. Kulaktan dolma bu bilgilere itibar gösterenlerin sayısında da ciddi bir artış vardır.

Boy uzatma iğneleri işe yarar mı?

Yine sosyal medyada boy uzatma iğnelerinden bahsedilerek hastalara boş vaatlerde bulunulmaktadır. Boy uzatma iğneleri tıp literatüründe kullanılmaktadır. Fakat boy uzatma iğneleri bildiğimiz büyüme hormonundan farklı bir şey değildir. Çocuk endokrin doktorları büyüme geriliği olan ve belli metabolik hastalıkları olan çocuklarda bu iğneleri kullanmaktadır. Bu nedenle boy uzatma iğnesi diye bir iğne kullanımı yoktur. Yanlış ellerde ve amaçlı kullanıldıkları zaman yarardan çok çok daha fazla zararları vardır.

Boy uzatma ameliyatı nedir

Boy uzatma ameliyatı, büyüme plakları kapanmış bireylerde genellikle tedavi amaçlı, bazen de estetik nedenlerle kol ve bacaklardaki kemiklerin uzatılması için yapılan bir ortopedik ameliyattır.
Uzatma, kemiğin cerrahi işlemle kesilmesi ve kesilen kemik parçalarını uzun bir süreçte, her gün 1 milimetre civarı, birbirinden ayırarak yapılır.
Açılan boşlukta yeni kemik dokusu oluşur ve kemikte uzama sağlanır. Kemikleri birbirinden uzaklaştırılarak yeni kemik oluşumu sağlanmasına “distraksiyon osteogenezi” denir. Uzatma işlemi sadece kemiklere yönelik yapılır. Kaslar, bağlar, sinirler, damarlar ve diğer yumuşak dokular kemiklere yapışık olduğundan ve işlem yavaş yapıldığından otomatik olarak uzamaya uyum sağlarlar.
Bu amaçla ilgili bölgeye fizyoterapi uygulanarak süreç kolay hale getirilir. Ameliyat, 3-4 yaşından itibaren yapılabilir. Çocuklara uygulanacaksa kaç operasyon yapılacağı kısalık miktarına göre belirlenir.
Not: Her zaman belirttiğim gibi işlemlerden önce mutlaka doktorunuza danışın...