Koronavirüs ile benzer belirti: Tat ve koku almayı etkiliyor

İstanbul Aydın Üniversitesi (İAÜ) Beslenme ve Diyetetik Bölüm Başkanı Dr. Indrani Kalkan sigaranın beslenme durumuna etkilerini ve sigara bırakıldığında tat alma duygusunun nasıl geri döndüğünü anlattı. Kalkan, “Ağzımızda, yani dilimizin üzerinde tat tomurcukları var; bazıları tatlı, bazıları ise tuzlu, ekşi, olmak üzere farklı tatları algılar ve beynimizin iştah merkezine iletir. Tat ve koku alma duygumuzu, iştahı etkiler. Çalışmalar, sigaradaki nikotinin bu tat tomurcuklarını morfolojik değişime uğrattığını göstermiştir. Tomurcuk sayısında azalma olmadığı ancak kabarık olan tat tomurcuk yapısının düzleştiği, ayrıca tat tomurcuklarını besleyen kılcal damarların da olumsuz etkilendiği görülmüştür. Dolayısıyla, tat alma duyguları olumsuz etkilenmektedir. Sigara bırakıldığında 3-4 gün sonra nikotinin vücuttan (kan ve idrar örnekleri) çıktığı tespit edilmiştir. Tat tomurcukları da yenilendiği için tat alma duygusunun büyük bir kısmı geri dönüyor ancak birkaç çalışma tat duygusunun yüzde yüz dönmediğini ifade ediyor” diye konuştu.

SİGARA İÇMEK İŞTAHI VE KOKU DUYGUSUNU NASIL ETKİLER?

Dr. Kalkan sigara içmenin iştaha olan etkisiyle ilgili olarak şu açıklamalarda bulundu:

“Sigara içmek daha doğrusu nikotin, iştahı olumsuz etkiler; bunu farklı mekanizmalarla (homeostatik ve hedonik) gerçekleştirir. Tat tomurcuklarını ve koku alma duygusunu olumsuz etkileyerek beynin iştah merkezini bastırır. Burnumuzun giriş kısmına ve nazo-farenks bölgesindeki epitel dokularda koku algılamak için özel reseptör/hücreler mevcuttur. Bu reseptörlerden çıkan sinirler tat duyu sınırları ile birleşir ve besin çiğnerken koku ve tat duyuları birleşip yemeğin lezzetini algılamada önemli görev alır ve beynimizin iştah merkezine ulaşır. Hem nikotinin, hem de sigara dumanında bulunan diğer zararlı kimyasal ve gazların (katran, karbonmonoksit, kurşun, arsenik, hidrojen siyanür, formaldehit vs.) bu algaç dokuları harabiyete uğrattığı bilinmektedir. Dolayısıyla koku alma duyuları olumsuz etkilenir. Ayrıca uzun süre bu kimyasallara maruz kalmak kansere de neden olmaktadır. Mukus salgıların aşırı olmasına neden olur, solunum sistem ve akciğerler ileride zarar görebilir. Birçok besinin lezzetini alamadığı için bireyler daha tuzlu, tatlı, şekerli besinlere, hazır gıda, çay kahve gibi içeceklere ve genelde sağlıksız besinlere yönelmektedir.”

SİGARANIN BESİN MADDELERİ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ

Sigara içenlerde sağlıksız bir beslenme alışkanlığının söz konusu olduğunu belirten Dr. Indrani Kalkan, “Kişi ya az beslenir veya sağlıksız beslenerek kilo alır. Vitamin ve mineral açısından fakir beslenir. Şeker, tuz, katı yağ, kolesterol içeren diyetler obezite ve kronik hastalıklara neden olur. Sigaranın kolesterol üzerinde de ayrıca olumsuz etkisi vardır. Diyette taze sebze, meyve, süt ürünleri yoksa en çok C, D vitaminleri, kalsiyum etkilenir. Sigara ile birlikte çay kahvenin fazla tüketilmesi demir eksikliğine neden olabilir. Emilimi ve taşınımı da etkilendiği için besin öğe seviyeleri eksiktir. Ayrıca, D vitamin sentezi ve reseptörü üzerinde de sigaranın olumsuz etkisi var” ifadelerini kullandı.

“VÜCUTTAKİ VİTAMİN DEPOLARININ BOŞALMASINA NEDEN OLUYOR”

Sigaranın besin maddelerinin emiliminde nasıl bir etkiye sahip olduğunu anlatan Kalkan, “Zararlı oksit radikaller damar tıkanıklarına yol açarak kan dolaşım sistemini ve besin öğelerin taşınımı olumsuz etkiler. Zaten besin alınımı da olumsuz etkilendiğinden, vitamin, mineral ve diğer besin öğe eksikliği söz konusudur. Vücuttaki antioksidan vitamin depolarının (C ve E gibi) boşalmasına neden olur. Kemik doku üzerinde zararlı etkileri var; estrojen parçalanıp azalması, kalsiyum ve D vitamin emilimini azaltır, ayrıca osteositlerin oluşumunda gecikme gibi ve dolayısıyla kemik dokuların yapımı, onarımı üzerinde olumsuz etkisi vardır” diye konuştu.

İLK 48 -72 SAAT SİGARAYI BIRAKANLAR İÇİN ÇOK ÖNEMLİ!

Sigara içmenin ciddi bir bağımlılık olduğunu ve bırakmanın kolay olmadığını söyleyen Dr. Kalkan “ Kalp ve akciğer hastalıklardan korunmak için bu önemli bir basamaktır. Sigarayı bırakmanın sağlık üzerinde çok önemli etkileri var. İlk 48 -72 saat boyunca birey yoksunluk belirtileri hisseder, bu süre içinde sigara içme arzusunu yendikten sonra, yavaş yavaş bronşlar ve akciğerler karbon monoksit ve zararlı gazları atarak rahatlar, solunum kolaylaşır. Kandaki nikotin, 3- 5 gün süre içerisinde vücuttan atılır. İştah düzelir – dolaşım sisteminin iyileşmesi ile kişi daha çok enerjik olur. Sağlıklı beslenme, spor/egzersiz ile desteklendiğinde kişi kendini mutlu ve sağlıklı hisseder. Elzem besin öğeleri, vitamin, mineral, antioksidan seviyeleri yavaş yavaş normale dönünce kişi zinde ve enerjik olur” ifadelerini kullandı.

SİGARAYI BIRAKMAYA YARDIMCI OLAN BESİNLER VAR MI?

Sigara bırakmaya yardımcı olan mucizevi tek bir besin yok ancak diyetimizi biraz düzenleyerek bunu başarabiliriz diyen Dr. Indrani Kalkan “Sigara ile özdeşleştirdiğimiz ve alışkanlık edindiğimiz besinler vardır. Kahve, çay ve sigara ile günümüz başlıyorsa sigara bırakma döneminde bitki çayı ve kızartılmış bir dilim ekmek veya çorba yardımcı olabilir. Sigara bırakma döneminde elde ve ağızda bir boşluk hissedilebilir. Naneli sakız, tuzlu olmayan ay çiçek veya kabak çekirdeği, mısır patlağı (tereyağlı değil zeytinyağı damlatılabilir, az tuzlu olmak kaydıyla), leblebi tüketilebilir. Havuç, salatalık gibi sebzeleri elimizde tutmak ve çiğnemek yardımcı olabilir. Tatlı seven birisi için portakal, armut, muz gibi tatlı meyveler tercih edilebilir, bunlar biraz tatlı olmalarının yanı sıra vitaminler, antioksidanlar ve posa açısından zengindir. Antioksidanlar ve C vitamini önemli çünkü sigara içildiği dönemde vücudun antioksidan seviyesi düşmektedir. Bazı çalışmalarda kırmızı et, alkol ve kafein içeren besinleri tüketiminin sigaradan alınan tadı arttırdığına işaret eden bulgular var; bu dönemde daha çok sebze ve balık tüketimine yönelinmesi tavsiye edilir. Egzersiz, yürüyüş veya benzer aktiviteler önerilir” diye konuştu.