Yorgun uyanmaya, kilo almaya neden oluyor
Güncelleme Tarihi:
Vücudun en önemli hormonlarından bir tanesi olan tiroid hormonunun yavaş çalışması anlamına gelen hipotiroidin en önemli belirtileri yorgun uyanma, halsizlik, çabuk yorulma, kolay kilo alma, zor kilo verme gibi belirtilerdir. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Bülent Okan Yıldız hipotiroidi belirtileri, hipotiroid hastalığı nedenleri ve tedavisi hakkında bilgi verdi.
Hipotiroidi nedir?
Tiroid bezi, boynun ön alt kısmında yer alan, sağlıklı bireyde yaklaşık 20 gram ağırlığında ve kelebek şeklinde bir organdır. Vücudun enerji kullanımı, beyin, kalp, kaslar, tüm organ ve dokuların sağlıklı çalışabilmesi için tiroid bezinden kana normal miktarda tiroid hormonu salgılanması gerekir.
Beyin tabanında yer alan hipofiz bezinden kana TSH (tiroid uyarıcı hormon) salgılanır. Bu hormon tiroid bezinde T4 (tiroksin) ve T3 (triiyodotironin) isimli tiroidhormonları üretimini uyarır. Tiroid bezinin yetersiz çalışmasına “hipotiroidi” denir. Hipotiroidi durumunda kana salınan tiroid hormonu miktarı azalır.
Hipotiroidinin belirtileri nelerdir?
Halsizlik, yorgunluk, üşüme, cilt kuruluğu, saç dökülmesi, kabızlık, kilo alma, adet düzensizliği, yumurtlama problemleri, kas ve eklem ağrıları ve kramplar, depresyon, konsantrasyon güçlüğü, unutkanlık hipotiroidi belirtileri arasında yer alır. Görüldüğü üzere bu belirtilerin hiçbirisi hipotiroidiye özel değildir.
Hipotiroidinin tanısı nasıl koyulur? Teşhisi nasıl yapılır?
Hekim tarafından tıbbi öykünün alınması ve fizik incelemenin yapılmasını takiben basit bir kan testi ile tanı koyulabilir. İlk istenecek test TSH ölçümüdür. T4 ve T3 (ya da bu iki hormonun kan proteinlerine bağlanmayan serbest formları) da ölçülebilir. TSH değeri yüksek ve T4 değeri düşük olması hipotiroidiyi gösterir. Hipotiroidinin erken evrelerinde TSH yükselmiş iken T4 henüz normal aralıkta olabilir.
Hipotirodinin nedeni Hashimoto hastalığı olması durumunda kan testleri tiroid hasarına neden olan antikorları da saptayabilir.
Hipotiroidinin nedenleri nelerdir?
Erişkinlerde hipotiroidinin en sık nedeni Hashimoto hastalığıdır. Bu hastalıkta bağışıklık sistemi tiroidi yabancı bir doku gibi algılayarak tiroid bezini tahrip eden maddeler üretir ve tiroid hasarı sonucu yeteri kadar tiroid hormonu üretilemez.
Hipotiroidi,tiroid bezine radyoaktif iyot (atom) tedavisi, tiroid cerrahisi ya da boyuna radyasyon uygulanması sonrası gelişebilir.
Nadir nedenler:
Bir kısmı geçici olarak hipotiroidiye neden olan tiroidi iltihaplanmaları
TSH (tiroid uyarıcı hormon) salgısını bozan hipofiz bezi hastalıkları
Tiroid bezinin doğumdan itibaren normal şekilde gelişmemiş olması
Hipotiroidi de risk faktörleri nelerdir?
Hipotiroidi, kadınlarda ve 60 yaş üzerinde daha sık görülür. Ailede hipotiroidi hikayesi olması durumunda risk artar. Bunun dışında tiroid bezinin büyümesi (guatr), baş ve boyun bölgesine radyasyon alımı, tiroid cerrahisi, tip 1 diyabet vitiligo gibi diğer bağışıklık sistemi hastalıkları (otoimmün hastalıklar) ve tiroid bezinin çalışmasını etkileyebilecek bazı ilaçların kullanımı hipotiroidi riskini artırır.
Gebelerde ve gebelik planlayan kadınlarda mutlaka tiroid fonksiyonuna bakılmalıdır.
Hipotiroidi tedavisi nasıldır?
Hipotiroidi tedavisinde levotiroksin etken maddeli sentetik tiroid hormonu ağızdan hap şeklinde kullanılır. Hastaların hemen tamamında yaşam boyu tedavi gereklidir. Günlük tiroid hormonu gereksinimi yaş, cinsiyet ve vücut ağırlığına göre kişiden kişiye değişiklik gösterir. Yaşamın belirli dönemlerinde (gebelik, yaşlılık, eşlik eden başka hastalıklar) doz değişikliği gerekebilir. Takipte doz ayarlaması TSH kan ölçümlerine göre yapılır.
Tiroid hormonu sabah aç karnına ve kahvaltıdan en az yarım saat önce alınır. Tiroid hormonunun mideden emilimi için aynı anda yanında başka bir ilaç kullanılmamalıdır.
Tiroid hormonu dozunun gereğinden fazla olması uzun dönemde kemik kaybı (osteoporoz), kalp hastalığı ve kalp ritim bozukluklarına neden olabilir. Buna karşılık yetersiz ilaç kullanımında hipotiroidi belirtilerinde düzelme olmayacağı gibi mental durum bozuklukları, fiziksel performans düşmesi, kolesterol yüksekliği ve kalp hastalığı riski artar. Ciddi hipotiroidinin tedavisiz kalması durumunda hipotiroidi koması (miksödem koma) gelişebilir.
Hipotiroidi hastaları nasıl beslenmelidir? Tüketecekleri yiyecekler nelerdir?
Hipotiroidi hastaları için özel bir diyet önerilmez. Ancak ülkemizde halen orta derecede iyot eksikliği olduğu için gebelik planlayan, gebe veya emziren kadınlarda günlük 100-150 mcg iyot takviyesi yapılması gereklidir.
Prof. Dr. Okan Bülent Yıldız Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Anabilim Dalı Endokrinoloji ve Metabolizma Bilim Dalı Avrupa Endokrinoloji Derneği Yöneticisi EndoBridge Kurucusu ve Başkanı