Gece gündüz farkını anlayamayanlar dikkat

Kötü uykunun yaşlanmanın kaçınılmaz bir parçası olmadığına dikkat çeken Üsküdar Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Müdürü Prof. Dr. Gülten Kaptan, yaşa bağlı artan kronik hastalıkların yaşlılarda insomnia (uyku bozukluğu) neden olduğunu söyledi.

Bu hastalıkların diyabetes mellitus, hipertansiyon, depresyon, akciğer hastalığı, kalp yetmezliği, romatoid artrit şeklinde sıralanabileceğini ifade eden Kaptan, 65 yaşın üzerindeki iki kişiden birinin uyku sorunuyla karşı karşıya kaldığını kaydetti.

UYKU SORUNU DİKKAT AZALTABİLİR

Yaşlanma ile birlikte gece uzun süreli uykunun azalmış olmasına karşın, gündüz kısa süreli uyku sayısının arttığına dikkat çeken Kaptan, uyku sorunlarının dikkatin azalmasına da neden olabileceğini söyledi. Bu durumunda kişinin yaşam kalitesini bozabildiğini sözlerine ekledi.

“Yaşlı bireylerde rutin görevleri yerine getirememeye, dolayısı ile sağlık ve iyilik halinin sürdürülememesine neden olur. Oysa kaliteli uykunun kaliteli yaşam için gerekli olduğu gerçeği yadsınamaz. Yaşlıların yaşam kalitesinin yükseltilmesi hedefi doğrultusunda, uyku sorunlarının ele alınması gereklidir. Uyku insanın temel gereksinimleri içerisinde yeme, içme kadar gerekli bir gereksinimdir.”

İnsan bedeninde fizyolojik fonksiyonları, performansı, mood’u ve davranışsal tepkileri etkileyen ritimlerin olduğunun altını çizen Prof. Dr. Gülten Kaptan, biyolojik saatini önemine vurgu yaptı.

UYKU HASTALIĞI BİRDEN FAZLA NEDENE BAĞLANABİLİR

“Uykuda majör belirleyici sirkadiyan ritmi düzenleyen biyolojik saattir. American Assoscaited of Sleep Medical yaklaşık doksan farklı, çeşitli derecelerde uyku hastalığı tanımlamıştır. Yaşlı yetişkinlerin en çok şikâyet ettiği uyku hastalığı ise insomniadır. İnsomnia nedenleri tıbbi, psikolojik ve psikiyatrik hastalıklardan kaynaklandığı gibi, çevresel ve davranışsal durumlardan da kaynaklanabilir.”

İyi uyku alışkanlığı olan yaşlıların da uyku düzeni insomnia rahatsızlığından ötürü bozulabileceğinin altını çizen Kaptan, uygun beslenme, egzersiz ve sağlıklı ilişkilerin uykuya ciddi katkısı olduğunu ifade etti. Kaptan bu konuda ise yaşlıların eğitilmesinin şart olduğunu söyledi.

EĞİTİM NELERİ İÇERMELİ

•         Reflüsü olan bir yaşlı, yatmadan 3-4 saat önce yemeğini yemelidir, geç saatte yemek yemek  reflüyü arttırır.
•         Çok gereksinim varsa, hafif bir gece atıştırmasına izin verilebilir.
•         Yaşlı birey anksiyete hissediyorsa, yatmadan önce ılık bir duş almasının önerilmesi doğru  bir yaklaşımdır,
•         Ilık duş anksiyetenin azalmasına, dolayısıyla uykuya geçişe yardım eder.
•         Yatmadan önce gevşeme egzersizlerinin yapılması da uykuya geçişi kolaylaştırır.
•         Gün ortasından sonra kafeinli içeceklerin alınmaması da önerilebilir.
•         Kafeinin uyaran etkisi uykuya geçişi güçleştirebilir.
•         Yaşlılarda gece idrara çıkma ihtiyacını azaltmak için, akşam yemeğinden sonra fazla sıvı tüketimi engellenmelidir. Böylelikle gece uykudan uyanma da engellenmiş olur.
•         Özellikle yaşlılarda alışkanlık haline gelmiş olan, şekerleme diye adlandırdığımız kısa  gündüz uykuları(naps), gün içinde yarım saati geçmemelidir.
•         Yaşlılar sağlıklı uyuyabilmek için gün içinde ağır egzersizler yapmamalıdır.
•         Uyku öncesi stres yaratan kitaplar okumak ya da TV programları seyretmek uykuya geçişi güçleştirebilir, dikkat edilmelidir.
•         Yatağın temiz ve rahat olması da sağlıklı uyku uyuyabilmek için gereklidir.
•         Yaşlılar insomnia yaşadıklarında genellikle farmakolojik ilaçları tercih etmektedirler.
•         Yaşlılara uykuya geçiş için sürekli ilaç kullanımını yaşam şekli haline getirmek yerine, öncelikle farmakolojik olmayan, yukarıda sözü edilen yöntemleri denemeleri önerilmelidir.
•         Yaşlılar gençlere göre 30-60 dakika daha az uyurlar.
•         Yaşlıların uyku derinlikleri daha azdır ve uykuları gençlere göre daha değişkendir.
•         Herhangi bir hastalığı olmaksızın 70 yaşında bir insan gece uykusu boyunca dört kez uyanmaktadır.

YAŞLILARDA UYKU BOZUKLUĞUNA YOL AÇAN DURUMLAR

•         Alzehimer
•         Biyolojik saatin değişmesi(yaşlılarda akşam erken uyumaya neden olur)
•         Kalp yetmezliği gibi kronik hastalıklar
•         Alınan ilaçlar, bilinçsiz alınan bitkisel ilaçlar, diyet takviyeleri, uyuşturucular vb. gibi…
•         Depresyon (Her yaşta uyku bozukluğuna neden olur)
•         Nörolojik hastalıklar
•         Sedanter yaşam
•         Artritlerin neden olduğu ağrılar
•         Kafein gibi uyarıcılar
•         Gece idrara çıkma şeklinde sıralanabilir.
 
İNSOMNİA'DA GÖRÜLEN SEMPTOMLAR

•         Uykuya geçmede güçlük
•         Gece ve gündüz farkını anlayamama
•         Sabah erken uyanma
•         Gece uykusundan sık sık uyanma olarak belirtilmektedir.