Dürtü denetim bozuklukları ciddi sonuçlar doğurabilir

Dürtü denetim bozuklukları, kişinin kendine ve çevresine zarar verebilecek içsel dürtülere karşı koymada yaşadığı güçlüklerle karakterize olmaktadır. Çoğu durumda kişi dürtüsel davranışı gerçekleştirmeden önce gerginlik yaşar ve bunu eylem sırasında alınan haz ve rahatlama hissi takip eder. Böyle eylemler; kişiler arası ilişkilerde bozulmaya, maddi ve yasal sorunlara yol açabilmekte ve hatta hayati risk oluşturabilmektedir. Bu nedenle dürtü kontrol bozukluklarının tedavi edilmesi gerekmektedir. Bu bozukluklara örnek olarak; aralıklı patlayıcı bozukluk, piromani (yangın çıkarma), trikotillomani (saç ve kaş yolma), kleptomani ve patolojik kumar oynama sayılabilir.

ARALIKLI PATLAYICI BOZUKLUK

Tekrarlı olarak saldırganlık dürtülerine karşı koyamama sonucunda mala zarar verme veya ciddi saldırı eylemlerinde bulunmayla belirli bir hastalıktır. Genellikle çocuklukta ve 20’li yaşların başlarında başlar, dönemsel veya kronik gidiş sergiler. Tedavide öfkenin tanınıp kontrol becerilerinin kazandırılması oldukça önemlidir. Duygudurum dengeleyici ilaçlar işe yarayabilir. Bu ilaçlara Türkiye’de rastlanma oranı artmaktadır.

KLEPTOMANİ (ÇALMA) 

Tekrarlı olarak ihtiyaç duyulmayan nesneleri çalma davranışları ile karakterizedir. Çalma davranışından önce gerginlik veya duygusal uyarılma; çalma esnasında ise rahatlama ve belirgin derecede doyum yaşanır. Bu hastalar çalma eylemini genelde planlı olarak veya başkaları ile işbirliği içinde yapmazlar. Çaldıkları nesneye ihtiyaç duymadıkları için bunları başkalarına dağıtabilir veya atabilirler. Çoğu da tuzluk veya çay kaşığı gibi pahalı olmayan şeylerdir. Ebeveyninden intikam duygusu (bilinçli veya bilinçdışı) tipiktir. Davranışlarının yanlış ve benliğe yabacı olarak değerlendirir ve sıklıkla suçluluk hissederler. Hastalığın başlangıç yaşı değişkendir ve erkeklerde daha az sıklıkta görülür. Kleptomaniye diğer dürtü denetim bozuklukları, kaygı ve duygu durum bozuklukları, kişilik bozuklukları, sürekli satın alma davranışları ve yeme bozuklukları da eşlik edebilir. Pek çok hasta, genellikle ebeveynlerinden bilinçdışı olarak intikam almak için bunu yapar ve genellikle de işe yaramayan şeyleri çalar: Tuzluk, çay kaşığı gibi. Bunların çoğu hipnozla düzelir.

PİROMANİ (YANGIN ÇIKARMA) 

Tekrarlayıcı ve kasıtlı olarak yangın çıkarma davranışları, yangın ve yangınla ilişkili olaylara yönelik duyulan ilgi, merak, cazibe ve büyülenmişlik hisleri ile karakterizedir. Eylem öncesi kişi gerginlik veya duygusal uyarılma yaşar ve yangın esnasında ve sonrasında ise haz ve rahatlama hisseder. Pek sık görülmez ancak genelde erkeklerde, toplumsal becerileri zayıf kişilerde ve öğrenme güçlüğü olanlarda görülmektedir. Bu hastaların çoğunda alkol ve diğer madde kötüye kullanımı veya bağımlılığı öyküsü bulunur. Tedavide psikoterapi içinde daha çok davranışçı yaklaşımlar uygulanır. Tetikleyici faktörlerin belirlenmesi, farkındalığın arttırılması ve daha sağlıklı başa çıkma becerilerinin kazandırılması ile çalışılır. Diğer madde sorunları için özel ilaç tedavisi uygulanır. Sembolik olarak birilerinden öç alma duygusu tipiktir.

TRİKOTİLLOMANİ (SAÇ YOLMA)

Dikkat çekici derecede tekrarlayarak saç yolma davranışı, yolma öncesinde yaşanan gerginlik ve eylem sırasında sağlanan rahatlama-haz ile karakterizedir. Yolma eylemi tüy çıkan her bölgede gerçekleşebilse de en sık kirpik, kafa derisi ve kaşlar yolunmaktadır. Bazen bütün saçlar yolunup, kişi kel bile kalabilir –ki buna da pelad denir. Yolunan bölge zamanla değişebilir. Bazı kişilerde başkalarının saçını veya tüyünü yolma isteği de görülebilir. Görülme oranı cinsiyete göre çocuklarda yaklaşık olarak eşittir ancak yetişkinler için kadınlarda daha sık görülür. Tırnak yeme, tırmalama gibi davranışlar, kaygı bozuklukları, duygudurum bozuklukları, madde kullanım bozukları, kişilik bozuklukları, yeme bozuklukları veya zihinsel gerilik bulunabilir. Tedavide psikoterapi ve ilaç tedavisinden yararlanılabilir.

HASTALIKLI KUMAR OYNAMA

Giderek artan miktarda para ile kumar oynama ihtiyacı, başarısızlıkla sonuçlanan kumar oynamayı azaltma ve bırakma girişimleri, azaltma-bırakma girişimlerinde huzursuzluk hissetme, sorunlardan veya olumsuz duygulardan kaçmak için kumar oynama, kumar oynama ölçüsü hakkında etrafına yalan söyleme, kaybedileni kazanmak için çoğu kez tekrar kumar oynama, kumar oynamak için gereken parayı sağlamak adına yasa dışı eylemlerde bulunma (dolandırma, sahtekârlık, çalma vs.), kumar oynama yüzünden ilişkisini, işini, eğitim veya meslekle ilgili bir fırsatı tehlikeye atma veya kaybetme; kumara bağlı ekonomik zorluklarda para sağlamak adına başkalarına güvenme olarak görülebilir. Bu bozukluk erkeklerde daha sık görülür ve genelde kadınlardan daha önce, ergenlik yıllarının başında başlar. Eşlik eden diğer dürtü denetim bozuklukları; madde kullanım bozukları, dikkat eksikliği, hiperaktivite bozukluğu (DEHB), depresyon ve kişilik bozuklukları gibi farklı ruhsal bozukluklardır. Bu durumlarda intihar girişimleri dahi görülebilmektedir. Bu sebeple mutlaka tedavi edilmesi gerekir. Tedavide ilaçlar ve psikoterapiden yararlanılır. Kişi ve yakınlarının bilgilendirilmesi ve işbirliği kurulması oldukça önemlidir.

arpanetmedya.com 'a Katkılarından dolayı teşekkür ederiz.