Diyet ne zaman lazım

Çoğumuz diyet sözcüğünü Ömer Seyfettin’in ünlü hikâyesindeki gibi “bir bedel ödeyerek zayıflamak” gibi algılasak da işin aslı farklı. Diyet sözcüğünün kökeni Romalılar dönemine kadar uzanıyor ve “yaşam tarzını iyileştirici değişimler”i ifade ediyor.

Diyet sözcüğü –pek çok sözcük gibi- zamanla anlamını değiştirmiş ve hayat tarzı değişimleri yerine sadece “beslenme tarzında yapılan değişimleri” ifade etmek amacıyla kullanılmış.

FARKLI NEDENLER VAR

Bu pencereden baktığınızda diyet yapmak sadece zayıflamak için “düşük kalorili beslenmek”, yani “az yiyip içmek” anlamına gelmiyor.

Örneğin hamile olduğunuzda beslenme düzeninizi değiştirmeniz gerekebiliyor ve siz bir hamile için gerekli olan tavsiyeleri içeren özel bir beslenme modeline geçebiliyorsunuz ki bu da diyete giriyor, “hamilelik diyeti” olarak tanımlanıyor ya da reflünüz, gastridiniz, ülseriniz, kolitiniz olduğunda da bu sorunlarla ilgili beslenme değişiklikleri yapmanız zorunlu olabiliyor ki bunların da her biri kendine özel diyet planları olarak kabul ediliyor: Reflü diyeti, kolit diyeti gibi.

Örnekleri çoğaltmak mümkün: Menopoza giren ve hızla kemik dokusunu kaybeden bir kadına osteoporoz diyeti ya da kolesterolü çok yüksek olan kalp hastası birine kolesterol diyeti, kan basıncı yüksek olanlara da hipertansiyon diyeti tavsiye edilebiliyor.

HER DİYET BİR İLAÇTIR

Kısacası diyet yapmak mutlaka kilo fazlası ya da obezite söz konusu olduğunda akla gelmesi gereken bir süreç değil. Zaten bu nedenle de bu işin eğitimini gören uzmanlara “zayıflama uzmanı” değil de “beslenme ve diyet uzmanı”, yani “beslenme alanında değişiklikler yaparak sağlık sorunlarının çözümüne yardımcı olan sağlık uzmanları” deniyor.

Peki bütün bunları niye anlattım? Muradım şudur: Diyet yapmak sadece kilo vermek için beslenme tarzını değiştirmek anlamına gelmez. Herhangi bir sağlık sorununun çözümü söz konusu olduğunda da diyet yapmanız gerekebilir, hatta bu bazen zorunlu bile olabilir. Daha da önemlisi ister sağlık sorunlarınızın çözümü, isterse kilo vermek için diyet yapılsın fark etmez diyet yapmak ciddi bir iştir, sağlığa yapılmış müdahale anlamına gelir.

Bana sorarsanız önünüze konulan bir beslenme reçetesinin doktorunuz tarafından kullanmanız tavsiye edilen ilaç reçetesinden hiçbir farkı yoktur. Nasıl ki ilaç reçetelerinde yer alan hapların, şurupların, iğnelerin yan etkileri, toksik reaksiyonları, birbirleriyle etkileşimleri söz konusuysa, nasıl ki her bir ilaç için size özel ayarlamalar yapılması zorunluysa diyetler, yani beslenme reçeteleri için de aynı riskler vardır ve aynı hassasiyeti göstermek lazımdır.

Bu nedenle önünüze gelen her diyet listesini körü körüne uygulamaya kalkmayınız. Hele hele oradan buradan kopya, internetten indirme, gazeteden-dergiden kesme diyet listelerinin geçici birkaç haftalık “hoşluk diyetleri!” haricinde uygulamayınız.

Çok önemli bir nokta da şudur: Kilo vermek amacıyla diyet yaptığınızda işi lütfen “işkence” düzeyine vardırmayın. Kesinlikle aç kalmayın. Kısacası açlığı açlıkla terbiye etmeye kalkmayın.

ŞOK DİYETLER SAÇ DÖKER

Şok diyetler çok düşük kalorili diyetlerdir. Ve ancak doktor gözetiminde, diyet uzmanı kontrolünde kısa süreli olarak uygulanabilirler. Her yaşın, cinsin bedeni temel kalori ihtiyaçları aynıdır ama sağlıklı bir bedenin günde ortalama 1200 kaloriden daha az enerjiyle ihtiyaçlarını karşılayamayacağı söylenebilir. Bu nedenle 600–700–800–1000 kalorilik “çok düşük enerjili diyetler” yalnızca tıbbi gözlem altında ve kısa süreli olarak özel amaçlarla uygulanabilir.

Şok diyetler uzun süre uygulandığında hele bir de yoğun egzersiz programlarıyla birlikte yapıldığında önemli sağlık sorunlarına yol açabiliyor. Hipoglisemi yani kan şekeri azalmaları, hipotansiyon yani kan basıncı düşmeleri, şiddetli yorgunluk hali, bağışıklık zayıflaması hatta kalp ve beyin krizleri bu diyetleri yapanlarda görülebilen sağlık sorunları. Şok diyetlerin kalp kası iltihaplarını, kalp ritmi bozukluklarına da yol açabileceği biliniyor.

ÇOCUKLARA DİYET YAPTIRILMAZ

Çok özel bazı durumlar dışında büyüme çağındaki çocuklara klasik diyetler yaptırılmaz. Kilo problemi olan bir çocuk için hazırlanan beslenme planının temel özelliği doğru, dengeli, çeşitli ve besin kalitesi yüksek bir mönü planıdır.

Çocukların yaptıkları beslenme hatalarını engellemek ve onlara doğru ve dengeli beslenmeyi öğretmek amaçlanır. Mutlaka gerekli görülüyorsa son derece ılımlı bir kalori kısıtlaması programı yapılabilse de bu sadece belirli bir süre için uygulanır. Bu durumda mutlaka bir “Çocuk Sağlığı Uzmanı” ile birlikte çalışılır, o uzmandan bilgi, destek ve izin alınır.

Kısacası çocukların kilo probleminin çözümünde diyetten çok dengeli beslenme ve düzenli bedensel aktivitelerden yani fiziksel egzersizlerden faydalanılır.

Unutmayın! Çocuklara diyet yaptırmak onları hasta edebilir. Psikolojilerini etkileyebilir. Gelişmelerini, büyüyüp boy atmalarını engelleyebilir. Çocuklara diyet yaptırma kararını ise diyet uzmanları değil sadece çocuk sağlığı uzmanları verebilir.