Beyin ve Sinir Cerrahisi Uzmanı Doç. Dr. Ali Zırh yazdı: Doğru bilinen yanlışlar

Beynin içine yerleştirilen ince elektrotlarla hastalıktan sorumlu bölgelere elektrik akımı verilerek hastalık bulgularının düzeltilmeye çalışıldığı “beyin pili” yöntemi bugün başta Parkinson hastalığı olmak üzere, esansiyel tremor ve distoni gibi hareket bozukluğu hastalıklarında başarıyla uygulanıyor.
Peki Parkinson ve hareket bozukluklarında ve beyin pillerinde neler yanlış biliniyor?
Bu hafta sizlerden gelen sorular doğrultusunda doğru bilinen yanlışlardan bahsedeceğim.

Parkinson hastalığından korunmak mümkündür YANLIŞ

Parkinson hastalığı, beyinde “dopamin” üreten nöronların kaybedilmesi ve buna bağlı olarak bu maddenin azalması sonucunda ortaya çıkar. Bu hastalıktan korunmak ya da hastalığı engellemek için herhangi bir yöntem mevcut değil. Ancak diyet, yaşam tarzı ya da egzersiz programıyla hastalık bulgularını daha aza indirgeyebilir ve yaşam kalitemizi artırabiliriz.
Parkinson hastalığı, çok nadir olan ailesel durumlar dışında, 60 yaş üzerindeki kişilerin ortalama yüzde 1-3’ünde görülür.

Parkinson sadece yaşlılarda görülen bir hastalıktır YANLIŞ

Parkinson genelde 60 yaş sonrası hastalığı olmasına rağmen, hastaların yüzde 5 ila 10’unda başlangıç evresi 20-50 yaş arasındadır. Genç hastalarda genetik nedenler araştırılmalıdır. Ailede bir ebeveyn ya da kardeşte Parkinson hastalığı varlığı, o kişide hastalık gelişme riskini artırır. Kalıtsal özellikteki Parkinson hastalığı daha çok genç yaşlarda başlar ve tüm Parkinson hastalarının yaklaşık yüzde 5’ini oluşturur.

El titremesi Parkinson hastalığının belirtisidir YANLIŞ

Parkinson hastalığının belirtileri arasında el titremesi de bulunur. Ancak her eli titreyen kişiye Parkinson demek doğru değildir. Parkinson hastalığındaki titremeler daha çok hasta istirahatteyken, örneğin kollarını koltuk kenarına koyduğunda, yürürken kolları yana sarkıttığında görülen titremelerdir. Bu titremeleri olan hastalardan kollarını havaya kaldırmalarını istediğinizde titremeler durur. Yaşı ileri hastalarda, ellerde ‘para sayar’ tarzda titreme, hareketlerde yavaşlama, bakışlarda donuklaşma ve mimiklerde azalma bu hastalığın başlangıç safhasında olunabileceğini düşündürmeli ve bir nöroloji doktoruna başvurmalılar.

Beyin pilleri ileri yaştaki hastalara uygulanamaz YANLIŞ

Kişinin yaşı, tek başına beyin pili uygulamasını değerlendirmek için bir kriter değildir. Hastanın ilaçlara verdiği cevap, zihinsel durumu ve beynin anatomik yapısı gibi pek çok faktöre göre ameliyat kararı verilir. Her şeyden önemlisi, hastanın beyin pili ameliyatından yarar görüp göremeyeceği, beyin pili ameliyatından başka bir tedavi şansının olup olmadığı sorularına verilecek yanıtlardır.
Bu koşulların gerektirdiği ve ameliyat olmasında engel bulunmayan 85 yaşındaki bir hastaya ameliyat önerilebildiği ve uygulanabildiği gibi, bu koşullara uygun olmayan 60 yaşındaki bir hastaya ameliyat önerilememesi de mümkündür.
Tabii ki ameliyat önerilse de hastanın ameliyat olup olamayacağı anestezi ve kardiyoloji uzmanlarınca değerlendirilecektir.

Beyin pili ameliyatı sonrası çocuk sahibi olmak imkansızdır YANLIŞ

Beyin pillerinin çocuk sahibi olmak için herhangi bir engel teşkil etmediğini söyleyebiliriz. Medikal tedavi uygulaması sonucu yanıt alınamayan, fakat beyin pili tedavisi sayesinde sağlığına kavuşan kişiler yakın bir takiple çocuk sahibi olabilir.

Pil takıldıktan sonra hastaya başka bir tedavi uygulanamaz YANLIŞ

Beyin pilleri, kontrol edilebilir, programlanabilir ve ayarlanabilir bir teknolojidir.
Gerektiğinde elektrik ayarlarının değiştirilmesi ya da azaltılması, pilin kapatılması ya da çıkarılması söz konusu olabilir.
Gelecekte daha etkili bir tedavi yöntemi geliştirilmesi de dahil olmak üzere pek çok durumda hastaya yeni tedavilerin uygulanmasında herhangi bir sakınca bulunmamaktadır.

Beyin pili ameliyatı sırasında hasta acı çeker YANLIŞ

Lokal anestezi uygulamasıyla gerçekleştirilen beyin pili ameliyatında hastalar sadece toplamda 6 iğnenin batma acısını duyar.
Hastaların ameliyat sürecinde uyanık tutulmalarıyla birlikte, bir yandan beyindeki hastalıktan sorumlu hücrelerin elektriksel aktiviteleri dinlenirken; bir yandan da düşük akımlı uyaranlara verdikleri yanıtlar gözlemlenerek hastaların beyinlerinin fizyolojik haritaları çıkarılabilmektedir.

Ameliyat sonrası spor yapılması yasaktır YANLIŞ

Pil takılan hastaların normal günlük yaşantılarında hiçbir değişiklik olmamaktadır. Hastalar kafa travmasına sebep olabilecek ağır spor dalları dışında yüzme, tenis, koşu ve bisiklet de dahil birçok spor dalıyla uğraşabilir.

Beyin pili takılı hastalar tıbbi görüntüleme yöntemlerinden yararlanamaz YANLIŞ

Günümüz teknolojisi, yeterli bilgi ve donanımı olan merkezlerde, uygun ayarlarla, her türlü manyetik rezonans (MR) görüntülemesinin bu hastalara yapılabilmesini sağlamaktadır.