Azı yarar çoğu zarar: Şarap

Akdenizlilerin sofralarından eksik etmedikleri şarap, bütün çağlar boyunca en çok içilen, en kibar ve yararlı içki olarak tarihe geçmiştir.

Türkiye, bağları göz önüne alındığında dünyada beşinci sırada yer alıyor. Ancak verimliliğin düşük olması ve şarapçılığın gelişmemiş olmasından dolayı dünyada büyük bir öneme sahip değil.

Binlerce yıldır en değer gören içkilerden biridir şarap. Bütün çağlar boyunca en çok içilen, en kibar ve en yararlı içki olarak tarihe geçmiştir. Şarap, bugün de aynı durumunu koruyor. Şarap özellikle batıda çok değer verilen içkilerden biridir. Akdenizliler'in sofralarından eksik etmedikleri, hatta öğlen ve akşam yemeklerinde bir kadehi geçmeyerek içtikleri biliniyor. Özel günlerde ve kutlamalarla da bugün dahi en çok tercih edilen içkilerden biridir.

En basit şekilde de şarap, taze üzümden elde edilen şıranın etil alkol ile fermantasyonu ile ortaya çıkan alkollü bir içecektir. Taze meyvelerden, örneğin vişne, elma, armut gibi meyvelerden de şarap elde edilir. Onlara da yapıldıkları meyvenin ismin verilir.

Şarap, batıda özellikle de Fransa, İtalya ve İspanya gibi ülkelerin ekonomilerinde ve ülke tanıtımı adına çok önemli bir yere sahip. Hatta bu ülkelerde bağcılık, ekonominin önemli bir bölümünü oluşturuyor. Rakamlarla ifade etmek gerekirse, üzümün yüzde 90'dan fazlası şaraba dönüştürülüp satılıyor. Türkiye ekonomisinde şarabın yeri ise, bu ülkelerde olduğu kadar önemli bir yer teşkil etmiyor. Bağcılık konusunda çok büyük bir ilerleme olmasına karşı şarap, ülkemizde en çok tercih edilen içki değil. Bu nedenle üzümlerin büyük bir bölümü şarap yapılarak değerlendirilmiyor.

M.Ö. 3500 yıllarında ilk defa yapılmış. Bu tarihi, asmanın tarihi ile ilişkilendirmek mümkün. Yine eski zamanlarda Sümerler'de ve Mısırlılar'da bira bir halk içkisi iken, şarap, kibar bir içki olarak soyluların içkisi olarak görülürmüş. Geçmişe dair en eski eserlerden biri olan Hammurabi'nin kitaplarında da şaraptan bahsediliyor.

Asma ve şarab kültürünün anavatanı hakkında ise tarihi bilgiler ışığında bazı teoriler bulunuyor. En geçerli olanı, Asya'dan Anadolu üzerinden Avrupa'ya yayıldığı yönünde.

TÜRKİYE'DE ŞARAPÇILIK

Türkiye, bağları göz önüne alındığında dünyada beşinci sırada yer alıyor. Ancak verimliliğin düşük olması ve şarapçılığın gelişmemiş olmasından dolayı dünyada büyük bir öneme sahip değil.

Üretilen üzümlere bakıldığında da, bunların yüzde 40'ı taze olarak, yüzde 35'i kurutularak, yüzde 23'ü pekmez, pestil, şıra ve benzeri ürünler yapılarak tüketiliyor. Geriye kalan yüzde 2'lik bölümü ile de şarap yapılıyor. Yüzdenin bu kadar düşük olması, Türkiye'de şaraba verilen önemi ve üretimi gözler önüne seriyor. Bölge olarak baktığımızda, Trakya ve Orta Anadolu'da bu rakamlar biraz daha farklı. Buralarda üretilen üzümün yüzde 20-40'ı şarap yapılıyor.

Türkiye'de şarap üretilen bölgeler ve üzüm çeşitleri

1- Trakya Bölgesi
Yapıncak, Papazkarası, Beylerce, Karasakız, Adakarası, Kuntura, Gamay, Altıntaş, Vasilaki, Ufakkara, Semillon blanc, Claret, Pinot noir, Traminer, Furment, Silvaner, Sauvignon blanc.

2- Ege Bölgesi
Foça karası, Çalkarası, Beylerce, Bornova misketi, Çekirdeksiz, Carignane, Grenache, Semillon, Colombard, Merlot, Chardonnay, Alicantebouchet, Muscadella, Furment, Harslevellü, Cabernet sauvignon.

3- Orta Anadolu Bölgesi
Kalecik karası, Kalecik beyazı, Emir, Dimrit, Narince, Hasandede beyazı, Çubuk karası, Papazkarası, Çatalkara, Ankara siyahı.

4- Güney Anadolu Bölgesi
Dökülgen, Öküzgözü, Kabarcık, Akgemre, horoz karası, Sergi karası, Dımışkı, Şiffoni.

5- Doğu Anadolu Bölgesi
Bölgenin ve Türkiye'nin en kaliteli şarabını veren üzüm çeşitleri Öküzgözü ve Boğazkere'dir. Elazığ'da yetiştiriliyor. Urfa ve Kahramanmaraş'ta ise, şaraplık üzüm çeşitleri taze olarak tüketiliyor.

ŞARAPLIK YERLİ ÜZÜM ÇEŞİTLERİ

Kaliteli beyaz şaraplık üzümler:

- Emir
Niğde ve Nevşehir çevresinde yetiştiriliyor.

- Narince
Tokat ve çevresinde, özellikle de Kazova ilçesinde yetiştiriliyor. Hoş kokusu vardır. Şarapları hafif ve daha çok sofra şarabı olarak değerlendiriliyor.

- Misket
İzmir'de Bayraklı ve Bornova'da eski yıllarda yetiştirilen çok kaliteli bir üzüm çeşididir. Yoğun aroması olan bir üzümdür.

- Hasandede:
Ankara'nın Hasandede ve Keskin ilçelerinde yetiştirilen ancak son dönemde yoğun yapılaşma nedeniyle üretimi azalmış, kaliteli beyaz şaraplık üzüm çeşitlerinden biridir.

Kailteli kırmızı şaraplık üzümler:

- Kalecik Karası
Ankara'nın Keskin ilçesinde yetiştiriliyor. Son dönemde Ankara'nın doğu bölgesinde ve Nevşehir'in Ürgüp ilçesi çevresinde de yetiştirilmeye başlandı. Kalecik karasının rengi koyu kırmızı-siyah, kabukları kalın ve eti suludur.

- Öküzgözü-Boğazkere
Bu iki çeşidi yan yana ele almamızın nedeni, her ikisinin karışımıyla şaraplar elde edilmesindendir. Bu üzümler Elazığ'da yetiştiriliyor. Öküzgözü şarapları çok güzel kırmızı renklidir. Tadı dolgun ve kendine özel bir kokusu vardır. Sofralık olarak da tüketiliyor. Boğazkere ise, tek başına şarap üretiminde yaygın olarak kullanılmaz. Şarapları çok buruk, kaba ve ağır olur. Bu nedenle Öküzgözü ile birlikte değerlendirilir.

- Papaz Karası
Kırklareli'de yetiştirilir. Çok iyi bir kırmızı şaraplık üzüm çeşididir. Sofralık olarak da tüketilir.

- Çalkarası
Denizli ve Çal çevresinde yetiştirilir. Son yıllarda yaşanan dejenerasyonla birlikte renginin açık olması kırmızı şaraplık olarak değerlendirilmesini önlüyor.

Şarap tadımı
Tadım ciddi bir iştir. İyi bir konsantrasyon ve tecrübe gerektirir. Şarap, çok çeşidi ve farklı yapım teknikleri olması dolayısıyla deneyim ve ayrı bir uzmanlık ister.

Genel olarak şarap tadım esasları şöyle sıralayabiliriz:
1- Koku değerlendirmesi
2- Renk değerlendirmesi
3- Tat değerlendirmesi
4- Şarabın servisi

HANGİ ŞARAP HANGİ KADEHTE İÇİLMELİ

Köpüklü şarap kadehi
Bu kadehlerin bardak ve ayak kısmı uzundur. Kadehin şarap konulan kısmı, içinden gaz taneciklerinin seyrini uzatmak amacıyla mümkün olduğunca dar ve uzun yapılır. Ayak kısmının uzun olmasının nedeni ise, kadehin şaraplı bölümünden tutularak ısınmasını engellemesidir. Çünkü köpüklü şarap oldukça soğuk içilir.

Beyaz şarap kadehi
Kadehin şarap konan kısmının hacmi az, ayak uzunluğu kırmızı şarap bardağına göre daha uzundur. Bunun nedeni de, içerken şarabın ısınmasını önlemektir.

Kırmızı şarap kadehi
Kadeh, ağzına doğru daha geniş ve ayak kısmı kısadır. Bunun nedeni, bardağın elimizden aldığı ısıyla şarabın aromasının daha iyi algılanmasını sağlamaktır.

ŞARABIN YARARLARI

- Önemli antioksidanlardan biridir.
- Serbest radikallerin zararlarını engeller.
- Kan dolaşımını hızlandırır.
- Kandaki kötü kolesterolü azaltır. Bu demektir ki, iyi kolesterolü de yükseltiyor.
- Koroner kalp hastalıklarına yakalanma riskini azaltır.
- Tümor oluşumunu engeller.
- Kolesterolün okside olup damar çeperine yapışarak damar sertliği yapmasına engel olur.
- Kansere karşı vücudunu korur.
- Bağışıklık sistemini kuvvetlendiriyor

ŞARAPSEVERLER DAHA UZUN ÖMÜRLÜ OLUYOR

Kopenhag Üniversitesi Koruyucu Tıp Enstitüsü'nün 1995 yılında yayınlandığı bir çalışmasında, yaşları 30-70 arasında değişen 6051 erkek ve 7234 kadın, 12 yıl boyunca gözlenmiş.

Bu çalışma sonucunda, düzenli ve çok olmamak kaydıyla (her gün bir kadeh) şarap içenlerin daha uzun ömürlü olduğu çıkmış. Nedeni ise, şarap, kalp ve dolaşım sistemi hastalıkları başta olmak üzere birçok hastalığa karşı daha dayanıklı olmayı sağlıyor. Kanın akışkanlığını artırarak kalp krizi riskini azaltıyor.

Şarap, sadece kalp ve dolaşım sistemi hastalıklarına karşı değil, diğer hastalıklara karşı da koruyor. Örneğin, bağışıklık sistemini kuvvetlendiriyor ve antioksidan maddeler sayesinde kanser hastalıklarına karşı korunmamızı sağlıyor.