Astımın neden olur? Astım belirtileri neler?

Astım genellikle kendisini kuru öksürük, balgam, nefes darlığı, göğüste baskı hissi ile gösteriyor. Astım toplumda yaygın görülen akciğer hastalıklarından bir tanesi olmakla birlikte yaşam kalitesini de ciddi anlamda düşürebiliyor. Türk Toraks Derneği 1. Başkan Yardımcısı ve Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Arzu Yorgancıoğlu astım hastalığının belirtileri, astım hastalığının nedenleri ve tedavisi hakkında bilgiler verdi.

Astımın belirtileri nelerdir?

 Genellikle kuru, balgam olmayan öksürük, nefes darlığı, göğüste baskı hissi ve hırıltılı-hışıltılı solunum gibi belirtiler ile kendisini gösteren astım hastalığı tekrarlayıcı olup nöbetler halinde gelir. Nöbetler arasında hastalar rahattır.  Genellikle gece veya sabaha karşı ortaya çıkar. Kendiliğinden veya ilaçlar ile düzelir. Bireye göre değişen bazı tetikleyici faktörler belirtilerin ortaya çıkmasına neden olabilir. Belirtiler yıl içinde mevsimsel değişiklik gösterebilir.

Astım hastalığı nedir?

Astım her yaştan bireyi etkileyebilen ve kontrol altına alınamadığında günlük aktiviteleri ciddi olarak sınırlayabilen, kronik (müzmin) bir hastalıktır.

Astım, hava yollarının ataklar (krizler) halinde gelen tıkanmaları ile kendini gösteren bir hastalıktır. Hastalar, ataklar arasında kendilerini iyi hissederler. Hava yollarında mikrobik olmayan bir iltihap vardır. Bu iltihap  hava yolu duvarının şiş ve ödemli olmasına neden olur ki bu durum akciğerlerin uyaranlara aşırı duyarlı olmasına neden olur.  

Astım hastalığı nasıl seyreder?

Toz, duman, koku gibi bazı uyaranlar ile hemen öksürük, nefes darlığı ve göğüste baskı hissi gibi yakınmalar ortaya çıkar. Krizde hava yollarını saran kaslar kasılır, ödem ve şişlik artar. Hava yollarındaki salgı bezlerinden ifrazat-balgam salınır. Tüm bunlar hava yollarını önemli ölçüde daraltır ve havanın akciğerlere girip çıkması engellenir. Bu durum kendini artan öksürük, nefes darlığı, hırıltı, hışıltı ile kendini gösterir..

Alerjik ve kronik astım nedenleri?

Astımlı kişilerde ailesel genetik bir duyarlılık söz konusudur. Bu genetik yükle yani astım ve alerjiye duyarlı olarak doğan bireylerde çevresel etkenlere erken maruziyet astım hastalığını ortaya çıkarır. Dolayısıyla hastalık hem genetik hem çevresel etkenler gelişimde rol alır.

Astım tedavisi yöntemleri

Astım tedavisinin amacı hava yollarındaki mikrobik olmayan iltihabın önlenmesi ve iyileştirilmesidir. Bu hedeflere ulaşabilmek için tedavinin bileşenlerini aşağıdakiler oluşturur:

• Hasta/hekim işbirliğinin geliştirilmesi,
• Risk faktörlerine maruziyetin tanımlanması ve azaltılması,
• Astımın değerlendirilmesi ve tedavisi, eşlik eden hastalıkların ortaya konması, tedavisi ve tıbbi tedavinin izlenmesi

Astım tedavisinde kullanılan ilaçların hemen tümü nefes yoluya alınan ilaçlardır. Bu şekilde ilaç hedeflenen organ akciğere daha hızlı, istenilen dozda ulaşır ve yan etkilerinden kaçınılmış olur. Kullanılan ilaçlar iki gruptur:

• Astımı kontrol edici ilaçlar: Esas olarak hava yollarındaki mikrobik olmayan iltihap üzerine etkili ilaçlardır. Bu ilaçların etkileri yavaş ortaya çıktığından ve kesildiğinde iltihap tekrar ettiğinden astım hastalığının kontrol altında tutulabilmesi için her gün ve uzun süreli (doktor tarafından kesilene kadar) kullanılması gereklidir.Aynen bir tansiyon hastasının tansiyon ilacını, diyabet hastasının diyabet ilacını düzenli kullanması gibi. 
• Rahatlatıcı ilaçlar: Kullanıldığında hızla etki ederek hava yolundaki kasların kasılmasını azaltan, hava yollarını genişleten ve buna bağlı belirtileri  (nefes darlığı, hırıltılı solunum, göğüste baskı hissi) gideren ve düzenli değil sadece gerektiğinde kullanılan ilaçlardır. Bunlara cep ilacı da denir.

Hastanın hangi ilaçları ne dozda kullanacağına astımının ağırlığı ve hastalık kontrolüne göre doktoru karar vermelidir.

Astıma ne iyi gelir, nasıl geçer ve neden olur?

Astım belirtilerini tetikleyen risk faktörleri bireylere özgü olarak tanımlanmalı ve bu faktörlere maruz kalmaktan kaçınarak ya da en azından maruziyeti azaltarak astım belirtileri ve ataklarının gelişmesini önlemeye yönelik önlemler mümkün olduğunca her yerde yaşama geçirilmelidir. Hastanın eğer varsa allerjisi olduğu şeylere maruziyetten kaçınılmalıdır. Astımlı hasta sigara içmemeli veya maruziyetinden kaçınılmalıdır.

Astımlı hastaların en çok dikkat etmesi gereken konu ise  ilaçlarını düzenli kullanmaları ve doktorları önermediği sürece kesmemeleridir. Hastalıkları ve tedavi ile ilgili kendilerini endişenlendiren her şeyi doktorlarına sormaları tedaviye uyum göstermeleri açısından önemlidir. Ayrıca astımlarını kötüleştiren etkenlerden kaçınmaları da önemlidir.

Astımlı hastaların kullanımında risk oluşturan başlıca ilaç grupları ise şunlar: Yüksek tansiyon, kalp damar hastalıkları, kalp ritm bozuklukları, migren, göz tansiyonu (glokom) için kullanılan bazı ilaçlar; ameliyatlarda kullanılan anestezik maddelere, aspirin ve benzeri ağrı kesiciler/romatizma ilaçları, röntgen incelemeleri esnasında kullanılan ilaçlardır. Her astım hastasında değil ama bazı astımlılarda bu grup ilaçların çok dikkatli kullanılması gerekir. Astım hastasının kullanacağı ilaçların güvenli olup olmadığını mutlaka göğüs hastalıkları hekimine danışması en doğru yaklaşım olacaktır.