180 bin kişi kuduz şüphesi yüzünden doktora gidiyor

Kuduzla mücadele ve korunmaya yönelik uygulamaları, 2001 yılında çıkarılan "Kuduz Korunma ve Kontrol Yönergesi" çerçevesinde yürüten Bakanlık, süreç içinde meydana gelen bilimsel gelişmeleri dikkate alarak yeni düzenlemeler getirdi.

Söz konusu yönerge yürürlükten kaldırılarak, bilim kurulunun görüşleri doğrultusunda sağlık çalışanlarına yönelik "Kuduz Saha Rehberi" hazırlandı. Sağlık Bakanlığı Müsteşarı Eyüp Gümüş tarafından yayınlanan genelgeyle bu rehberin yanı sıra riskli temas vaka inceleme formu, riskli temas aylık izlem formu, aşı takip kartı ve kuduz bilgilendirme formu ilgili birimlere iletildi.

Genelgede, insan sağlığını tehdit eden en önemli zoonotik hastalıklardan biri olan kuduzda, özellikle klinik belirtiler geliştikten sonra geriye dönüşün mümkün olmamasının ve dramatik bir şekilde ölümle sonuçlanmasının hastalığın önemini ortaya koyduğu belirtildi.

Bu sebeple gerek riskli temas öncesi, gerekse sonrası doğru korunma uygulamalarının ortaya konmasının elzem olduğuna işaret edildi.

İnsan kuduz vakaları toplum sağlığı açısından tehdit oluşturmamakla birlikte, kişinin ölümcül bir tehdit altında bulunduğu, bu nedenle kuduz riskli temaslılarda aşılamanın gerekliliği konusunda detaylı bilgilendirmenin önem taşıdığı ifade edilerek, kuduz ve riskli temaslıların bildirime esas bulaşıcı hastalıklar listesinde yer aldığı anımsatıldı.

KUDUZ ŞÜPHESİNDE İZLENECEK YOL

Genelgeye göre, kuduz vakaları ile riskli temaslılarla ilgili şu yaklaşım benimsenecek:

"-Kuduz riskli temasa maruz kalanların değerlendirileceği ve gerekli korunma uygulamalarının yapılacağı sağlık kurum ve kuruluşları, halk sağlığı müdürlüklerinin koordinasyonunda belirlenecek.

- Bu uygulamalar ikinci veya üçüncü basamak kuruluşlarınca gerçekleştirilecek. Bu kuruluşların belirlenmesinde ilin büyüklüğü ve ulaşım koşulları dikkate alınacak ancak ilin iklim koşulları, coğrafi yapısı, köy ve ilçelerin merkeze uzaklığı, lojistik destek konuları gözetilerek ilçe devlet hastaneleri, aile sağlığı merkezleri gibi birinci basamak sağlık kuruluşlarında da merkezler oluşturulabilecek.

RİSKLİ TEMASTA OLANLARA BİLİNÇLENDİRME YAPILACAK

- Kuduz riskli temasta yaklaşım ve korunma Kuduz Saha Rehberi'ndeki esaslara göre yapılacak, eğitimlerde de aynı rehber dikkate alınacak, personel süratle eğitilecek.

- Kuduzla karşılaşma riski mesleki ve diğer nedenlerle artanlara korunmayla ilgili bilinçlendirme çalışması yapılacak.

- Riskli temasta bulundukları için korumaya alınanlar, hastalığın ciddiyeti ve aşının gerekliliği konusunda bilgilendirilecek, bilgilendirme formu düzenlenecek.

- Kuduz ve riskli temas vakaları gerekli yerlere gecikmeden bildirilecek, bununla ilgili uygulamalara elektronik sisteme geçinceye kadar devam edilecek, tedavisi tamamlananlar da yine her ayın sonunda Türkiye Halk Sağlığı Kurumuna iletilecek.

OLASI KUDUZ VAKALARI EN GEÇ 24 SAAT İÇİNDE BİLDİRİLECEK

- Aşı ve seruma bağlı istenmeyen etkiler ortaya çıkması durumunda ilgili genelge doğrultusunda hareket edilecek, olası kuduz vakaları en geç 24 saat içinde halk sağlığı müdürlüğüne ihbar edilecek, derhal saha çalışmasına başlanacak.

- Kuduzdan şüphelenildiğinde kesin tanının konulabilmesi için laboratuvar doğrulamasının yapılması gerektiği için kuduz şüphesiyle takip edilen ya da ölenlerden rehberdeki usule uygun numune alınacak, bu tanı için referans laboratuvarına ulaştırılacak.

- Kuduz riskli temasla ilgili durum değerlendirilecek, başka temaslıların olup olmadığıyla ilgili inceleme ve araştırma yapılacak, enfeksiyon hastalıkları uzmanından destek alınacak.

- Kesin kuduz vakasıyla ilgili hasta dosyası, laboratuvar sonuçları, korunma bilgileriyle ilgili rapor hazırlanıp Türkiye Halk Sağlığı Kurumuna bildirilecek.

- Kuduz riskli temasa sebep olan hayvanların müşahede sonundaki sağlık durumlarıyla ilgili gıda tarım ve hayvancılık müdürlükleriyle iletişim kurulacak, korunma önlemlerinin sonlandırılması açısından sonucun bildirilmesi özellikle istenecek.

- Evcil, sahipsiz ve yabani hayvanlarla ilgili kuduzdan korunma önlemleri, koruyucu uygulamalar, hastalık bildirimi ve takibi, aşılama, aşılı hayvanların tanımlanması, korunma ve hastalıkla mücadele için Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığınca çıkarılan yönetmelik çerçevesinde, söz konusu bakanlığın il ve ilçe teşkilatlarıyla süratli koordinasyon içinde çalışılacak.

- Kuduz başta olmak üzere hayvan kaynaklı hastalıkların kontrolü amacıyla yasal düzenlemelerle verilen sorululuklar kapsamında ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği sürdürülecek."

TÜRKİYE HALA ENDEMİK BÖLGE

Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumunca hazırlanan Kuduz Saha Rehberine göre, Türkiye hala kuduz yönünden endemik (Bir bölgeye özgü, yerli olan) bölge.

Ülkede, yılda yaklaşık 180 bin kuduz riskli temas bildiriliyor buna karşın ortalama 1-2 vaka görülüyor. Özellikle 2008 sonrası riskli temas sayıları 180 binlerde oldu. 2010 ve 2011'de bu sayı düşüş gösterse de son iki yılda yine 180 binleri buldu. Geçen yıl 186 bin 466 riskli temas bildirildi, bunların biri vaka olarak kayıtlara geçti.

Son 20 yıl değerlendirildiğinde kuduz hayvanların yüzde 93'ünün evcil olduğu, ilk sırayı da yüzde 59 ile köpeklerin aldığı belirlendi. Kuduz vakaları içinde kediler yüzde 3,9, diğer evcil hayvanlar yüzde 30, yabani hayvanlar ise 6,8 oranına sahip.

Vakalar Ege, Marmara, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yayılmış durumda. 2014 yılı itibariyle İç Anadolu Bölgesi'nde de vakalar görülmeye başlandı.

ÖZGÜN BİR TEDAVİSİ YOK

"Kuduz Saha Rehberi"ne göre, kuduz hastalığında klinik bulgular geliştikten sonra özgün bir tedavi bulunmuyor, kesin tanı laboratuvar tetkikiyle mümkün olabiliyor.

Hastalık ölümcül olduğu için riskli kişilerin temas öncesi, kuduz riskli teması olanların ise hastalığa karşı korunması önem taşıyor. Laboratuvar çalışanları ve veteriner hekimler gibi hayvan ve virüslerle çalışanlar dışında, yaban hayatı ile iç içe doğa sporları yapanlar, köpek kuduzunun yüksek olduğu ancak uygun tıbbi destek verilemeyecek bölgelere seyahat edenler riskli gurupta bulunuyor.

Rehberde, riskli kişilerin omuzdan üç doz aşı yaptırması önerisi de yer aldı. Kuduza yakalanma ihtimali olan hayvanların ısırıkları, yeri ne olursa olsun risk oluşturuyor. Temas sonrası aşılamaya olabildiğince erken başlanması, çok iyi bir yara bakımı yapılması, yıkamanın ardından alkol ya da antiseptikle temizlenmesi önem taşıyor.