Ressamın ölümündeki 62 yıllık sır

1917 Ekim Devrimi’nden kaçarak Türkiye’ye yerleşen Beyaz Rusların arasında pek çok da sanatçı vardı. Çoğu Türkiye’yi Batı’ya geçmek için bir köprü olarak kullansa da Türkiye’de kalan Beyaz Rusların sayısı 1921 yılında 150 bini bulmuştu. Bunlardan biri de Naci Kalmukoğlu’ydu.
Kharkov (Harkov) Güzel Sanatlar Akademisi’nde resim ve dekoratif sanatlar eğitimi alan sanatçı, 21 Haziran 1934’te kabul edilen Soyadı Kanunu sonrası Türk vatandaşı olmuş ve Naci Kalmukoğlu adını almıştı. Aynı kaderi paylaştığı dostu İbrahim Safi (Rahman Safiev) kadar şöhret olmasa da Türk resim tarihi içinde oldukça önemli bir yere sahipti, Naci Kalmukoğlu...

SİNEMA DUVARLARINI BOYADI

Türkiye’deki ilk yıllarında savaş koşullarının ağırlığı da eklenince hayli zorluk çeken Kalmukoğlu, Rusya’da almış olduğu resim ve dekoratif sanatlar eğitiminin yararlarını görmüş, İpekçi Kardeşler ile tanışarak Elhamra ve İpek sinemalarının duvarlarını süslemişti. İstiklal Caddesi’ndeki Yıldız Sineması’nın duvarlarını Lale Devri eğlencelerini anımsatan kompozisyonlarla boyamış, Kadıköy’deki Süreyya Sineması’nın duvar ve tavan süslemelerini yapmıştı. 1936 yılından itibaren İzmir Fuarı pavyonlarının dekor işlerini sürdürecek olan Kalmukoğlu, kişisel sergileri dışında geleneksel Galatasaray sergilerine de katılmıştı.
Geride 3 bin dolayında eser bıraktığı sanılan sanatçının betimlediği konuların başında Haliç, Boğaziçi ve Adalar olmak üzere İstanbul peyzajları gelir. Yakın dostlarının yanı sıra ilgisini çeken karakterlerin portreleri, Fatih Sultan Mehmet’in İstanbul’a Girişi, Barbaros Hayrettin Paşa ve Preveze Deniz Savaşı, Padişahın Cuma Namazına Gidişi gibi tarihi figürlü tabloların yanı sıra, Çingenelerin ağırlıkta olduğu portreler ve nü tablolar da çalıştığı konulardır.

ÖLÜMÜ İÇİN 4 NEDEN

Naci Kalmukoğlu, hem ikamet edip hem de atölye olarak kullandığı Beyoğlu Bekâr Sokak’taki Vitalis Apartmanı’nda bulunan dairesinin pencere ya da çatısından düşerek, 3 Şubat 1951 Cumartesi günü hayata veda eder. Ölüm sebebi üzerine ileri sürülen varsayımlar ise hayli şaşırtıcıdır. İntihar, kaza, kıskançlık veya siyasi nedenlerle işlenen cinayet!
Öne sürülen ilk iddia siyasidir. Sözde İstanbul’a asıl geliş nedeni ajanlıktır ve Rus ajanı olarak görev yapmıştır. Bunun ortaya çıkması sonucu siyasi bir cinayete kurban gitmiştir. İkinci neden ise bir kıskançlık krizi sonucu cinayete kurban gitmiştir. Sık sık atölyesinde ağırlayıp nü resimlerini yaptığı Çingene kızlarından birinin sevgilisi ya da erkek kardeşleri ünlü ressamı pencereden atarak öldürmüşlerdir. Diğer iki iddia ise ya intihar ettiği ya da alkolü fazla kaçırdığı için dengesini kaybedip düştüğü yönündedir.

SİS PERDESİNİ ARALAYIN

Arkas Sanat Merkezi’nde açılan ve Mahmut Cûda’nın “O, bir yıldızdı. Ama parlaklığını görebilmek için, insanın biraz başını kaldırarak etrafına bakması gerekiyordu” sözlerinden yola çıkılarak ‘O, Bir Yıldızdı’ başlığı verilen retrospektif sergi, Kalmukoğlu’nun üzerindeki sis perdesini biraz olsun aralama çabasının ürünü. Bu çaba, kendisi de bir Kalmukoğlu koleksiyoneri olan Arkas Holding Yönetim Kurulu Başkanı Lucien Arkas’ın girişimi ve İ. Halil Dostal’ın kataloğa da dönüşen detaylı çalışmasıyla ‘yıldızın görülmesini’ sağlayacak bir sergiye dönüşmüş. Sergide Kalmukoğlu’nun 100’ün üzerinde eseri yer alıyor. Nikolai Kalmikoff olarak başlayan ve Naci Kalmukoğlu olarak sona eren bir yaşamdan geriye kalanları ‘O, Bir Yıldızdı’ sergisinde görebilir, hayatının izini de Naci Kalmukoğlu kitabında sürebilirsiniz. Sis perdesini aralamak ise size kalmış.

Sergiyi, İzmir’deki Arkas Sanat Merkezi’nde 28 Nisan tarihine dek gezebilirsiniz. Ziyaret; pazartesi hariç, salı-pazar günleri arasında 10.00-18.00, perşembe günleriyse 10.00-20.00 saatleri arasında gerçekleştirilebilir.
(232) 464 66 00