Raporla kör pilot uçurma dönemi bitti

Havacılık Tıbbı Bölümü’nün BaÅŸkanı Prof. Hasan Fehmi Töre anlatıyor: ‘GeçmiÅŸte bazı sivil hava yollarında gözü görmeyen, diyabetli, yüksek tansiyonlu, kalp hastalığı olan yaÅŸlı pilotların uçuÅŸları kesilmemiÅŸ. Bunlar hastalıklarını gizleyip bazı devlet hastanelerinden bir karton sigara hatırına müspet rapor alıp uçmaya devam etmiÅŸler.’Prof. Dr. Pilot Albay Hasan Fehmi Töre, tatlı dilli, güler yüzlü, heyecanlı, kabına sığmayan, derya gibi EskiÅŸehirli bir kalp uzmanı. Hava ve uzay hekimliÄŸine o kadar gönül vermiÅŸ ki, önce pilot olmuÅŸ, ÅŸimdi de helikopter pilotluÄŸu brövesi almak üzere. Türkiye’deki bütün hastaneler içinde sadece Gülhane’de Hava ve Uzay HekimliÄŸi Merkezi var. Hem de, önemli bilimsel çalışmalara imza atan Ana Bilim Dalı BaÅŸkanlığı olarak. Ben ve arkadaÅŸlarım bu ayrıcalığımızın onurunu taşıyoruz. Maalesef bugüne kadar hiçbir üniversitemiz havacılık tıbbına ilgi göstermedi. Bu arada yeni sivil havacılık yasası çıktı ama ne yazık ki saÄŸlık konusunda tek satır yok. Gönlümüz arzu ederdi ki, kanunun hazırlanışında bizim de fikrimiz alınsın. Kanunda saÄŸlık sistemiyle ilgili bir tek cümle yok, hiç olur mu böyle ÅŸey? Anlaşılan, çok zengin ve güçlü özel havacılık sektörü devletin otoritesine galip gelmiÅŸ.JAR’A UYUMLUYUZ- GeçmiÅŸte bazı sivil hava yollarında gözü görmeyen, diyabetli, yüksek tansiyonlu, kalp hastalığı olan yaÅŸlı pilotların uçuÅŸları kesilmemiÅŸ. Yener Bey, bunlar hastalıklarını gizleyip bazı devlet hastanelerinden bir karton sigara hatırına müspet rapor alıp uçmaya devam etmiÅŸler. 4 Nisan 2002’de Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü içinde Havacılık Tıbbı Bölümü kuruldu. Böylece AB normlarına uygun olarak JAR kurallarına uyumlu hale geldik. Beni de ek görevle o bölümün başına getirdiler, halen devam ediyorum. JAA (Joint Aviation Authorities) merkezi Hollanda’da bulunan 27 üye devletin ortak giriÅŸimi olan Avrupa Havacılık Ä°daresi. JAR (Joint Aviation Requirements) ise bu örgütün belirlediÄŸi ortak havacılık kuralları. FIRTINA PAÅžA’YA MÄ°NNETTARIZ- Sivil Havacılık’taki ek görevime baÅŸladığım gün arkadaÅŸlarıma şöyle dedim: ‘Sizin iÅŸiniz yaÅŸlı kaptan pilotlarla olacak, genç pilotun problemi yok. Gözü görmeyen, kulağı iÅŸitmeyen kaptanların uçuÅŸlarını derhal keseceksiniz, sonuna kadar arkanızdayım.’ Ä°ddia ediyorum, 2002’den bu yana TSK’da ne oluyorsa, sivil havacılıktaki pilotlar da aynısı. Direktifleriyle bu ve birçok büyük yenilikleri gerçekleÅŸtiren Ä°brahim Fırtına komutanımıza Türk Havacılık Hekimleri olarak minnettarız.PÄ°LOTLARA ALKOL KONTROLÃœAlkollü olarak uçak kullanan pilot var mıdır, yoksa yok mudur diye sorsam mı? Ben teorik olarak alkollü uçak kullanan pilot yoktur diye düşünüyorum. Zaten, JAR kurallarına göre pilotun uçuÅŸtan 24 saat öncesinde alkol almamış olması lazım. Åžu anda sivil havacılık olarak bir çalışmamız var, pilotlarda rastgele alkol denetimi yapılması ÅŸart. Buradaki tek sıkıntı, birçok ülkede olduÄŸu gibi bizde de promil olarak alkolün belirlenmesi polisin yetkisinde. Bunun için sivil havacılık otoriteleri rastgele alkol kontrolünü polisle birlikte yapacak. Bizim pilot arkadaÅŸlarımızdan hiçbir endiÅŸemiz yok ama, halk arasındaki söylentilerin yalan olduÄŸunu göstermek için en kesin yöntem bu. Amacımız, pilotların alkollü uçmadığı gerçeÄŸini yasal olarak anında göstermek.UçuÅŸtan önce kuru fasulye nohut yenmezEskiÅŸehir Hava Hastanesi BaÅŸtabip Yardımcısı, uçuÅŸ hekimi Hv. Tbp. Albay SavaÅŸ Karaova diyor ki... Temel kural olarak hiçbir uçuÅŸa aç çıkılmaz, hipoglisemi olabilir. Pilotların ortalama 2800 kaloriye ihtiyacı vardır. UçuÅŸ öncesi kuru fasulye, nohut gibi gaz yapıcı gıdalar, gazlı içecekler alınmaz. Yüksek irtifalarda hava basıncı düştükçe vücut davul gibi ÅŸiÅŸer. Pilot negatif G yapacaksa katı beslenmesi lazım, aÄŸza doÄŸru kaçak olmaması için. Kahve ve kafeinli içecekler su kaybını artırır, deniz mahsulleri kesinlikle yenmez. Pilotun susuz kalmaması için uçuÅŸ boyunca çok içmesinde yarar vardır. Jet pilotlarının uçuÅŸ elbiselerinde idrar torbası da vardır, uçaÄŸa dolu mesaneyle binilmez. Onun için bizim sevgili arkadaÅŸlarımız uçaÄŸa binmeden önce mutlaka kanat altını sularlar.Pilotun 2 can düşmanıEskiÅŸehir Hava Hastanesi BaÅŸtabibi Hv. Tbp. Alb. Güray UlutaÅŸ anlatıyor: Hipoksi Kandaki oksijenin azalmasıdır. Ä°rtifa çıktıkça oksijen azaldığı için pilot içine biniyor, basit laflar söyleniyor, basit hesaplar yaptırılıyor. Laboratuvarda maskesine giden oksijeni azaltıp hipoksi toleransını tespit ediyoruz. Beynine giden oksijen azalıyor, ‘2 kere 2 kaç eder?’ dediÄŸimizde 28 diye cevap veriyor. Önemli olan, kiÅŸinin hipoksiye girdiÄŸini fark etmesi, biz bu hayati konuyu öğretiyoruz. Hipokside dokularda morarmalar baÅŸlar, hasta kendine aşırı güvenir, nefes almakta zorlanır, görme alanı daralır. Pilot durumunu öğrenmek için hemen dudaklarında, ellerinde morarma olup olmadığına bakacak. EÄŸer bu belirtiler varsa derhal irtifayı azaltıp, yedek oksijen sistemini açacak.Vertigo Zaman ve mekan algılamasının kaybolması demektir. Pilot, yer ve gökyüzünün ne tarafta olduÄŸunu algılayamaz. Mesela, bulut içinde giderken gaz verdiÄŸinizde düz gittiÄŸiniz halde yükseliyormuÅŸsunuz gibi gelir. Nirengi noktalarınız olmadığı için pozisyonu algılamanız mümkün olmaz. Pilot bunun için asla kendi hislerine göre hareket etmeyecek, gözü sadece önündeki aletlerde olacak.By-pass geçiren pilot uçabilirTek damar koroner by-pass geçirmiÅŸ pilot 6 ay sonra anjiyoya giriyor. Testleri de baÅŸarıyla geçerse yeniden uçmasına izin veriliyor.Kazalarda kimliÄŸi belirlediÄŸi için, uçucu personelin diÅŸ profilleri ilk günden itibaren çekilip dosyasına konur. Pilotun diÅŸ dolgusu iyi yapılmamışsa, yüksek irtifalarda çok ÅŸiddetli aÄŸrılar çeker.Tek taraflı bel fıtığı ameliyatı geçirenlere eskiden uçuÅŸ izni verilmezdi. Ama günümüzde ameliyat tekniÄŸi çok geliÅŸtiÄŸi için izin veriyoruz. Hasta ameliyattan sonra 3 ay kontrol altında tutuluyor, sonra G-Lab’e giriyor. EÄŸer bir problem çıkmazsa yeniden uçabiliyor.JAR’la ortak kurallarımıza göre askeri pilotlarda eksi 2 miyop, 2 diyoptri astigmat, 3 diyoptri hipermetropların uçmalarına engel yok. Lazerle göz çizimi ÅŸu anda askeriyede kabul edilmiyor, sadece yumuÅŸak kontakt lense ise izin veriliyor. Lazer ve katarakt ameliyatında takılan göz içi lenslere izin verilmesi ÅŸu anda gündemde.F-16 pilotluÄŸu için kısa boylular daha uygunGATA Hava ve Uzay HekimliÄŸi uzmanı, Hv. Tbp. Yb. Doç. Dr. Ahmet Akın’ın ayaklarında Amerika’da çalıştığı hastanelerinin tozu var hálá. G, yerçekimi kuvveti demek, mesela biz yerde dururken 1 G altındayız. 9 G demek, yerçekiminin 9 misli kuvvete maruz kalınması demek. Bu uçaklar 10 saniyede 40 bin fite çıkıyor, insan vücudu ise dünya yüzeyinde yaÅŸamaya göre organize edilmiÅŸ. 70 kiloluk bir pilot, uçağı 9 G’yle yukarı çekmeye baÅŸladığında 9 G yani, 630 kilo yükün altında demektir. AkciÄŸerler yapışmış, suratınız sarkmış, gözkapaklarınız uzamış. Ä°ÅŸte bu durumda hayatta kalmaları için nefes alma eÄŸitimi veriyoruz pilotlarımıza. Önemli olan 15 saniyelik süre içinde 3-4 defa nefes alarak akciÄŸerin 3’te 1’ine hava saÄŸlamak. EÄŸer bu eÄŸitimi almazsanız, 15. saniyenin sonunda black-out olup, küt diye bayılıyorsunuz. 20 saniye sonra kendinize geliyorsunuz, 10 saniyeniz de ne olup bittiÄŸini anlamakla geçiyor. Bombayı attıktan sonra yana 9 G çektiniz, block-out oldunuz, 15 saniye sonra uçak yerde, siz de öldünüz.HALÄ° BÄ°LE KALMAZ9 G yiyen pilotun elini lövyeye götürecek kadar hali olmaz. Onun için F-16’larda lövye yerine joystick vardır, pilot uçağı çok küçük bir hareketle yönetsin diye. Yerden yükselirken hızlanmaya pozitif G diyoruz, aÅŸağı doÄŸru hızlanmaya ise negatif G diyoruz. Bunun için ‘G Suit’ dediÄŸimiz ÅŸiÅŸen özel bir giysi var. Pilot, onu da giyerek 9 G’ye ancak 15 saniye dayanabiliyor. G-Lab’e giren pilotlara hatalarını gösterip, neler yapması gerektiÄŸini anlatıyoruz. Yönergeye göre 2 gün dinlendikten sonra yeniden cihaza giriyor. Yapabilirse F-16 pilotu oluyor, deÄŸilse aÅŸağılarda uçmasını söylüyoruz. Deneyimlerimize göre, kısa boylu, kısa boyunlu, saÄŸlam yapılı kiÅŸiler F-16 pilotluÄŸuna daha uygun.Kadınlar G’ye daha dayanıklıŞimdi söz sırası EskiÅŸehir Hava Hastanesi’nin sempatik BaÅŸtabibi Hv. Tbp. Alb. Güray Ulutaş’ın. - Kadınlar hiçbir zaman erkeklerden ayırım yapılmaksızın tüm eÄŸitimleri aynı ÅŸartlarda, aynı ortamda görüyor. Sadece periyodik günlerinde uçuÅŸa çıkarılmıyor, bir de hamilelik dönemlerinde. Kadın pilotların savaÅŸ pilotu olmasına fiziki ve fizyolojik olarak ciddi bir engel yoktur. G kuvvetlerine dayanmada daha güçlü olduklarını bile söyleyebiliriz. Kadınlar ayrıca irtifa hastalığı ve kronik hipoksiye karşı daha dirençliler. Gebelikte ise ilk 3 ay bebek geliÅŸimi nedeniyle uçuÅŸ kısıtlaması vardır. Son 3 ayında ise kilo artışı nedeniyle uçmaları sakıncalıdır. Kadın jet pilotlar hamile kaldığı andan itibaren uçurulmuyor, çünkü kokpitte radyasyon var.- BÄ°TTÄ° -Â