Plaj yetmez sokakta da güneşten korunun

Adını sıkça duyduğumuz UVA ve UVB ışınlarının yanı sıra kanserojen UVC ışınları da yeryüzüne ulaşmaya başladı. Güneşe çıkılmaması gereken saatlerin sınırı sabah 10'a kadar indi. Uzmanlar uzun süre sokakta kalanların en az 10 faktörle korunması gerektiğini söylüyor.

Ozon tabakasını geçerek yeryüzüne ulaşan üç ultraviyole (morötesi) ışın var. Bunlar UVA, UVB ve UVC. UVC ışınları son 5-6 yıldır ozon tabakasının incelmesiyle az miktarda da olsa yeryüzüne ulaşmaya başladı. UVB ve UVC ışınları kanser yapıcı etkiye sahip. Diğerlerine göre daha az zararlı görünen UVA'nın ise cilt üzerinde yaşlandırıcı etkisi var. Deriyi bronzlaştıran, solaryum cihazlarında kullanılan da bu ışınlar.

UVA güvenli gibi görünse de, UVB ile UVC'nin oluşturduğu kanserojen etkiyi 8 kat hızlandırıyor. Yani hücrede bir hasar başladıysa, UVA nedeniyle kansere dönüşme ve ilerleme hızı artıyor. O nedenle UVA'dan da korunmak gerekiyor.

Bütün bu ışınlara maruz kalan insan cildi ise altı tip. Tip 1, Türkiye'de pek rastlanmayan, çok açık sarı saç, açık renk göz ve pembe-beyaz ten. Tip 6 ise Afrika kökenli siyahlar. Türkiye'de ağırlıklı olarak tip 3 ve 4'e rastlanıyor. Açık tenli, açık renk saçlı ve açık renk gözlü kişiler güneşin zararlı etkilerini daha fazla alıyorlar. Cilt koyuldukça etkilenme de azalıyor.


CİDDİ YANIKLARDAN KAÇININ

Amerikan Hastanesi'nden Doç. Dr. Yasemin Oram akut, şiddetli güneş yanıklarını hiç istemediklerini söylüyor: ‘‘Kızarık ve su toplamış bir cilt, yüksek ateş ve halsizlik... Güneş artık çok yoğun yeryüzüne ulaşıyor ve kendinizi böyle bir durumda bulmanız hiç de zor değil. Koruyucu kullanmadan yarım veya bir saat güneşte yatmak yeter. Tabii bu cilt tipinize, mevsime ve nerede olduğunuza göre değişir. Bahar aylarında güneş ışınları daha yatay gelir ve daha çok yakar. Çünkü kırılmalar daha fazla olur. Üstelik hava çok sıcak olmadığından farkında olmadan yanarsınız.’’

İki tip deri kanseri var. Melanom ve melanom dışı deri kanserleri. Melanom şiddetli güneş yanıkları sonucunda oluşuyor. Çocukluk ve gençlikte geçirilen bu ciddi yanıklar ileride ortaya çıkabilecek öldürücü deri kanseri (melanom) riskini artırıyor. Çocukluktan itibaren hiç yaz tatili yapmayan ama iki kere güneşe çıkıp, çok şiddetli, su toplamalı güneş yanığı olan biri her yaz güneşe çıkan birinden daha fazla risk altına giriyor.

Melanom dışı deri kanserinde kronik ve biriken ultraviyolenin etkisi var. Burada hayatınızın ne kadarını güneş altında geçirdiğiniz önemli. Doktorların asıl korktuğu tür melanom; çünkü öldürücü.


NASIL KORUNMALI?

Söz konusu cilt kanseri olduğunda akla ilk gelen vücuttaki benler oluyor. Herkesin cildinde her sene benlerin sayısı artıyor. Bunda güneşin yanı sıra doğum kontrol hapları, gebelik, yaşlanma gibi etkilerin de payı var. Uzmanlar ben sayısının artmasında korkulacak bir durum olmadığını söylüyor. Ama artan benlerin sınırlarının bozulması, hızlı büyümesi, etrafının kızarması, bende meydana gelen renk ve şekil değişimleri iyi gözlenmeli. Bunlar olduğunda hemen bir hekime başvurmak gerekiyor.

Güneşin zararlı etkileri arttığından, artık gündelik hayatta da korunmak gerekiyor. Sabah işe gidip gün bitimine kadar kapalı mekanda çalışıyorsanız, sadece yolda korunmak için 10-15 faktörlü nemlendirici veya fondötenler yeterli. Günlük korunmada UVA'dan korkmaya fazla gerek yok. Pencereden bile UVA'nın bir kısmı geçiyor. Ama her gün tenis oynuyor, bisiklete biniyor, yüzmeye gidiyorsanız veya iş gereği sürekli dışarıdaysanız, o zaman minimum 20 koruma gerekli. Eğer gün içinde aşırı terliyorsanız ve duş yaparsanız yinelemek gerekir. Aksi halde sabah evde sürüp çıkmanız yeterli.


NE SIKLIKLA SÜRÜLECEK?

Tatil için kullanılan koruyucunun içinde UVA ve UVB koruması olması gerekiyor. Koruma faktörü deri tipine göre seçiliyor. Çok hassas olanlarda 60 faktör tercih edilebiliyor. Koruyucuyu ne sıklıkla süreceğinizin hesabı ise şöyle yapılıyor:

Diyelim ki cildiniz hiçbir şey sürmeden güneşin altında durduğunuzda 10-15 dakikada kızarıyor. 60 faktörlü koruyucu sürdüğünüzde bu süre 60x10 yani 600 dakika oluyor. Bu durumda eğer terlemez ve denize girmezseniz, sabah bir kere sürmeniz yetiyor. Ancak koruyuculardaki su geçirmez (waterproof) ibaresine dikkatle yaklaşmak gerek: Suda 10-15 dakika geçiriyorsanız önemli değil. Ama 1 saat kalırsanız, çıkınca mutlaka koruyucuyu yenilemeniz gerekiyor. Güneşte belirli bir süre geçirdikten ve teninizin rengi hafif döndükten sonra faktörü düşürebilirsiniz.


GÜNEŞ DERİDE NELERE YOL AÇIYOR?

Çillenme

Yaşlılık lekeleri de denen güneş lekeleri (Çilden daha geniş olur)

Deride yüzeye yakın damar oluşumları

Örümcek anjiomlar

Yağ bezeleri ve siyah noktalar

Deride elastik liflerin kaybına bağlı sarkmalar

Kollajen yıkımı (Kırışıklıklar)

Prekanseröz lezyonlar (Kansere dönme riski olan kızarıklıklar. Elleyince hafif kabuklanma oluyor. Daha ileri dönemde sert, gri kabuklu kabartılar halini alıyor)

Güneş alerjileri

Deri kanserleri


Çeşme Meydanı’nda Güneşten Korunma Merkezi

Vichy Laboratuvarları'nın 2000 yılında Deri ve Zührevi Hastalıklar Derneği'nin desteği ile başlattığı Güneşten Korunma Merkezi çalışmalarına devam ediyor. Bu yılın ilk Güneşten Korunma Merkezi 28 Haziran - 1 Temmuz tarihleri arasında Çeşme Meydanı'nda kurulacak. Ziyaretçilere burada kişisel analizler yapılıyor. Gelenlerin fototipleri belirleniyor, güneşin cilt üzerindeki etkileri, riskler ve ışınların neden olduğu zararlı etkiler anlatılıyor.


Güneş nedeniyle yaşlanmanın belirtileri

Göz çevresinde oluşan kırışıklar.

Donuk ve soluk bir cilt.

Pigment bozukluğu, lekeli bölgelerin belirmesi.

Derinin kalınlaşması.

Ciltte nem ve esneklik kaybı.


10 yılda cilt kanseri katlandı

1995 yılında yapılan araştırma sonuçlarına göre, son 10 yılda rastlanan cilt kanseri vakalarının sayısı geçen yıllara oranla yaklaşık ikiye katlandı. 1999'da Avrupa'nın 5 ülkesinde, 17 bin 487 kadınla yapılan yapılan bir başka araştırmanın sonuçlarına göre kadınların;

Yüzde 50'sinin cildi güneşe karşı çok hassas

Yüzde 21'i güneş alerjisi oluyor.

Yüzde 48'i güneşe ilk çıktığında güneş çarpması ve yanığı oluyor.

Yüzde 27'si tatil boyunca sürekli güneşleniyor.

Yüzde 50'si tatil boyunca hep aynı koruma faktörlü koruma ürününü kullanıyor.

Yüzde 100'ü UVA ışınlarının yol açtığı zararlar konusunda bilgisiz.


Çocuklar 3 kat daha hassas

Yapılan araştırmalara göre çocuklar yetişkinlere oranla ortalama olarak 3 kat daha fazla ultraviyole ışınlarına maruz kalıyorlar. 18 yaşından önce güneş kapitallerinin yarısını tüketiyorlar. Çocuk yaşta uzun süre ve sık sık güneşe maruz kalmak yetişkin yaşlarda cilt kanseri riskinin artmasına neden oluyor. Peki çocukları nasıl korumalı? İşte tavsiyeler:

3 yaşından küçük çocukları güneşe çıkarmayın.

Saat 10:00-16:00 arasında güneşte kalmalarını önleyin.

Güneşten koruma ürününü her 2 saatte bir yeniden sürün.

Güneşteyken mutlaka tişört, şapka ve gözlük takın.

Vücudunun susuz kalmasını önlemek için bol bol su içirin.