Osmanlı tıbbi fotoğraflarının izinde

Belçikalı sanatçı Berlinde De Bruyckere’nin eserleri uluslararası çapta 1990 yılından beri sergileniyor. Ancak Türkiyeli sanatseverler geçen perşembe günü ARTER’de açılan ‘Yara’ sergisiyle ilk kez sanatçıyla tanışıyorlar. Sergide De Bruyckere’nin 1990’lardan bu yana gerçekleştirdiği heykel ve desenlerin yanı sıra, İstanbul’daki sergi için ürettiği yeni işleri de yer alıyor. Sanatçı, sergiye adını veren ‘Yara’ serisini üretirken, İstanbul’daki bir kitaplıkta bulduğu, 1890’lı yıllara tarihlenen bir Osmanlı tıbbi fotoğraf albümünden esinlenmiş.

Berlinde De Bruyckere, heykellerinin üretiminde çoğunlukla balmumu, ahşap, bez, at derisi ve saç gibi malzemeler kullanıyor. Daha ziyade ‘acı’ ve ‘arzu’ kavramlarını çağrıştıran işler üretiyor. ARTER’de Selen Ansen küratörlüğünde hazırlanan ‘Yara’ sergisi, Berlinde De Bruyckere’nin sanatçı kimliğini iyiden iyiye tanıyabilmek için güzel bir fırsat.

ARTER’in İstiklal Caddesi’ni gözetleyen vitrininde yer alan ‘-009-, 2011-2012’ adlı yerleştirmeyle sergiye ilk adımımızı atıyoruz. Camekanların içindeki heykeller; renk, doku ve şekilleri itibarıyla beden parçalarını çağrıştırırken, ağaç dallarını da andırıyor. Eserdeki etsi ağaç dalları, serginin geri kalanında yer alan diğer eserlerde de olduğu gibi; insan, hayvan ve bitki yaşamının iç içeliğini, eşit bir biçimde bir arada varolduğunu anımsatıyor.

HAMAMDA SANAT!

Berlinde De Bruyckere söylediğine göre, sergi mekanı olarak ARTER’den bağımsız bir tarihi yapıyı daha kullanmak istiyormuş. ARTER ekibinin araştırması sonucu birkaç alternatif mekân belirlenmiş. Sergi hazırlığı için yaptığı İstanbul ziyaretlerinden birinde nihayet Çukurcuma Hamamı’nda karar kılmış, Bruyckere. Sanatçının hamamı tercih etmesi her şeyden önce, kentsel mekânla iletişim kurmak ve tarihsel dokuyu da dikkate almak istemesinden kaynaklanıyor. Üstelik beden temizliğinden ruhun arınmasına kadar birçok manevi değeri anımsatan hamam, tenin hem gerçek hem de mecazi anlamda ‘deri değiştirme’sini de çağrıştırıyor. Sanatçının İstanbul sergisi için ürettiği ‘Akteon, 2011-2012’ ve ‘Etten Kemikteniz (İstanbul), 2011-2012’ adlı işleri, yaklaşık 10 senedir kullanılmaz halde olan bu hamamda sergileniyor.

FRANSIZ DANÇSININ CANLI PERFORMANSI

Serginin bir diğer şaşırtıcı özelliği ise, Fransız performans sanatçısı ve koreograf Vincent Dunoyer’nin sergi boyunca gerçekleştireceği performans. Bedenin ifade diliyle yakından ilgilenen Berlinde De Bruyckere, daha evvel de dansçıları model olarak kullanarak, bedenlerinin kalıplarını aldığı çalışmalar yapmıştı. Bu kez Vincent Dunoyer’yi sergi mekânındaki performansıyla yapıtın bir parçası haline getiriyor. Sergideki ‘Emanet’ isimli performansla Dunoyer’nin bedenini, ‘Kibir’ adlı performans videosunda ise dansçıya ait bedenin imgesini izliyoruz. Dunoyer, masa üzerinde gerçekleştirdiği ve tekrarlanan hareketler üzerine kurulan performansında 17 dakika boyunca nefes alıp veren bir mekanik bedene dönüşüyor adeta. Karşısındaki masada yer alan ölü veya baygın durumdaki at heykelinin hareketsizliğiyle kendi bedeninin devinimi arasında sıkı bir diyalog başlatıyor. Dunoyer’nin performansı, pazartesi ve salı hariç her gün, saat 15.00 ve 18.30’da ARTER’in birinci katında izlenebilecek.

KAPSAMLI SERGİ KATALOĞU

‘Yara’ sergisi için hazırlanan katalogda, küratör Selen Ansen’in açıklayıcı metinlerinin yanı sıra, Belçika’daki Leuven Üniversitesi’nde öğretim üyesi olan sanat tarihçisi Barbara Baert’in, İstanbul Bilgi Üniversitesi Kültürel Çalışmalar Programı’nda Berlinde De Bruyckere’nin yapıtları üzerine yüksek lisans tezini yazmakta olan Murat Alat’ın ve Vincent Dunoyer’nin metinlerine yer veriliyor.

PEÇEYLE YARA ARASINDA

Sanatçı Berlinde De Bruyckere, İstanbul’daki bu sergi için ilginç bir belgeden ilham alarak ürettiği balmumu figürlerden oluşan bir enstalasyon hazırladı. İlham kaynağıysa yine İstanbul’daki bir kitaplıkta bulduğu 19. yüzyıl mirası bir fotoğraf albümü. Bu albümde göbek seviyesinde bir yara izi taşıyan ve bu yara izini kameraya gösteren kadınların portreleri yer alıyor. Albümdeki fotoğraflar, örtülü olan kadınla, bedenin en mahrem güç merkezleri olan gözler ve göbeğin açıklığı üzerine kurulu. Kadınların bakışları oldukça derin ve taşlaşmış. Cerrahi bir müdahalenin artığı olduğu anlaşılan bu mahrem yara izlerinin sebebi ancak tahmin edebilir. Fotoğrafların bazılarında korunan organik kalıntılar dikkat çekiyor.

Berlinde De Bruyckere’nin 21 Haziran’da açılan ‘Yara’ başlıklı sergisi 26 Ağustos’a kadar ARTER’de görülebilir. (212) 243 37 67.