Orhun kazısında Tonyukuk heyecanı

Göktürk kağanlığının başveziri ve ilk Türk yazarı Bilge Tonyukuk’un mezarının da bunlardan biri olduğu düşünülüyor. Bu buluşla birlikte, Moğolistan’da içinde iskelet bulunan ilk Türk kurganı kazısı yapılacak.

Orhun-Tuul Vadisi’nde, arkeolog Yar. Doç. Dr. A. Semih Güneri başkanlığında, Moğol ve Çinli arkeologlarla birlikte 12 yıldır yürütülen “Orta Asya’da Türk Kültürünün Arkeolojik Kaynakları (OTAK)” projesinin 2009-2013 çalışmaları sonunda, Göktürk

kağanlığının baş veziri ve ilk Türk yazarı Bilge Tonyukuk’un anıt mezarı bulunmuş olabilir. Güneri, “Bilge Tonyukuk’un anıt mezarının da bulunduğunu düşündüğümüz 15 yeni kurgan (mezar) keşfettik. Türklerin ana yurdu olan Moğolistan’da yer alan bu kurganlarda keşfedilecek her buluntu, Avrasya Türk tarihinin yeniden gözden geçirilmesini gerektirecek çoklukta ve nitelikte” diyor.
OTAK projesi, 2014’te de sürecek. Bundan sonraki bölüm, Moğolistan Tuul ve Orhun Nehri Vadisi’nde yer alan Göktürk dönemine ait kağan kurganları üzerinde ve Bilge Tonyukuk Anıtları alanında kazı, restorasyon ve konservasyon çalışmaları sürecini kapsıyor. Çalışmaların yoğunlaştığı nokta, Bilge Tonyukuk tarafından diktirilen iki yazıtın yer aldığı alan olarak belirlendi. Alanda ele geçen arkeolojik kalıntıların niteliği, bu kurganlardan birinin Tonyukuk’a ait olduğunu gösteriyor. Semih Güneri, “Bugüne dek Moğolistan’da içinde iskelet bulunan Türk kurganı (mezarı) kazılmış değil. Eğer bu keşifler bize kısmet olursa, o kurganlarda, başta yeni yazılı belgeler olmak üzere, eski Türklerin ölü gömme törenlerini nasıl uyguladıklarını, kurgan sahiplerinin anatomik özelliklerini, sanat eserlerinde hangi malzemelerin kullanıldığını, sanat stillerini, vs. öğrenme şansımız olacak” diyor.

KEŞİFLERİMİZ 2014’TE DE SÜRECEK

Kurganlarda keşfedilecek her bir buluntu, eski Türk kültür ve siyasal tarihine yeni pencereler aralayacak. Güneri’ye göre bulgular tüm dünyayı şaşırtacak: “Göçebe olanın kültürü olmaz, ön yargısına sahip Batılı bilim insanları, son yıllarda Güney Sibirya’da ve Moğolistan’da keşfedilen Türk eserleri karşısında şaşkın. Prototürk (MÖ 2. Bin) ile Klasik Türk Dönemi (MS 6. – 8. yüzyıllar) arasında uzanan dönemlere ait binlerce kaya resmini taşlara kazıyan, altın-gümüş gibi değerli madenlere akıl almaz şekiller veren, yazıtlarıyla Orta Asya tarihine adını kazımış Türk İmparatorluğunun bölgedeki muazzam hâkimiyetinin arkeolojik yansıması da o oranda olağanüstü olmalı diye düşünüyoruz. Bu noktada, Türkiye’deki kazılara her yıl ciddi destekler sağlayan Kültür Bakanlığı’nın çalışmalarımıza da destek vereceğine artık inanıyoruz. Sınırlı bütçesiyle 2001’den beri ‘Avrasya Türk Arkeolojisi’ ekolünü Türkiye’de kurma çabasında önemli aşamalar kaydeden faaliyetlerimiz, sıra dışı keşifleriyle 2014 ve sonrasında da sürecek” diyor.