Önce terörist sandılar sonra kahraman fotoğrafçı yaptılar

Tesadüfen de çıkmamış bu yola, bilerek, isteyerek ve tasarlayarak başlamış. Öyle bir yaşam sürmüş ki, dağarcığını heyecanlı öykülerle doldurmuş. Bugünlerdeyse daha sakin, belgesellerle dolu bir yaşam sürüyor; geleceğe de biraz karamsar bakıyor

Siirt’te doğdum büyüdüm. Anne tarafım okumuş insanlar yetiştirmiş, tüccar, hatırı sayılır bir Arap ailesi. Baba tarafım ise 1928’de Atatürk’ün teşvikiyle bölgenin ilk un fabrikasını kurmuş, Siirt eşrafından varlıklı biri. Bizde çocukları sekiz-dokuz yaşına gelince berber, terzi, akraba yanına çırak verirler. Beni de Cumhur Kılıççıoğlu’nun Mücadele Gazetesi’ne gönderdiler. Hayatımı biçimlendiren insanlardan biri doktor dayım Vehip Arıkan, bir diğeri de kuzenim Fahri Aral. Zatürree, raşitizm gibi hastalıklarım olunca tedavi için ortaokuldayken İstanbul’a halamın yanına gönderildim. 12 Mart döneminde kuzenim Fahri ve aileden bir sürü insan içeri alınmıştı. Bu dönmede çıraklık yaptığım matbaada, kendime Siirt Mücadele Gazetesi ve Anadolu Ajansı diye basın kartı bastırıp, duruşmaları izlemiştim. 17 yaşındaydım daha. Boğaz Köprüsü’nün açılışında fotoğraf çektim. Açıldığı gün hakikaten insanlar köprüye yürüdü, sallanınca geri çekildi. Lise bitince kuzenim Fahri, beni gazeteci Can Aksın’ın yanına gönderdi. Önce Günaydın, sonra Gün Gazetesinde muhabirliğe başladım. İstanbul’u dolaşıp haber yapıyordum. Yabancı dergilerden kesilmiş fotoğrafları seçip, üzerine ‘Alman Helga Türk erkeklerine bayıldı’ gibi libido yükselten habercilik de yapıyordum ama tabii evlere girmeyen gazetelere.

FİLMLERİ DONUMDAN ÇIKARDIM

SIPA’dan Irak’a gitmem istendi. 14 Ekim 1980’de Ankara’ya gitmek üzere Diyarbakır uçağına bindim. Baktım Osman Arolat da uçakta... Havalandık ama uçuş süresi çok uzamıştı. Uçağın kaçırıldığı anonsu yapılınca çıkardım F-2’mi fotoğraf çekmeye başladım. Kaçıranlardan birine “Gazeteciyim konuşmak istiyorum” dedim. Beni kokpite aldılar. Yolcular arasında bugünün ünlü işadamları Selim Edes ve Turgay Ciner de vardı. Bir süre sonra uçak, sözde yakıt almak üzere Diyarbakır’a indirildi. Rehin alınmıştık. Önce kadınlar ve çocukları bıraktılar. Sonra da biz çıktık. Ancak ilk serbest bırakılanlardan yanımda oturan o kadın “Bu adam da terörist” diye beni ihbar etmiş. Havaalanındaki odada çok dayak yedim. Emniyet’teyken, Diyarbakır Cezaevi’ne götürüleceğimi öğrenince donuma sakladığım filmleri SIPA’ya göndermesi için verdiğim Osman Arolat, SIPA’ya göndermek yerine filmleri Adana’da gazeteye verip yıkatmış, renkli olanlar yanlış yıkandığı için de hepsi yanmış. Bir tek kurtulan siyah-beyazdı. Bu arada Günaydın’ın Adana baskısında ‘THKP-C üyesi’ diye haber çıkmıştı benimle ilgili. Dört gün kaldım hapishanede. Cüneyt Arcayürek, devreye girip Evren’i ikna etmiş. Bırakılınca bir baktım ki o ana kadar fotoğraflarımı imzasız kullanan gazetede ‘kahraman fotoğrafçı’ olmuşum.

Beni kovunca Mehmet Barlas da istifa etti
HALDUN SİMAVİ

1974 sonrası Kıbrıs’tan inanılmaz sayıda kaçak yat ve kotra gelmişti. Bebek Koyu’nda
demirli tekne fotoğraflarıyla ‘Zenginler şimdi de kotralarıyla yarışıyorlar’ diye bir haber yaptım. Gazetenin sahibi Haldun Simavi’nin de orada yatı varmış, derhal işime son verildi. Mehmet Barlas da iki-üç gün sonra istifa etti. Ardından Barlas beni İsmail Cem’e gönderdi ve Ekonomi Politika Gazetesi’nde çalışmaya başladım. Güzel bir gazeteydi ama bir süre sonra Maden-İş Sendikasına satıldı. Sendikacıların fotoğrafçısı oluverdim. Hatta haber peşinde koştuğum için iki kez işime son verildi.

Çarptığım adam “Çüş ayı” deyince sevinçten boynuna sarıldım
İLK PARİS YOLCULUĞU

Bir yankesicinin yakalanmasını takip ederken Emniyet Müdürlüğü basın odasına kadar gittim. Savaş Ay’la orada başladı dostluğumuz. Gece-gündüz çalışıyorduk. Haberleri gazeteye bırakır para getirecek işler yapardık. Kazandığımız parayla da Türkiye’yi dolaşırdık. SIPA’ya çalışıp bu işi dünya ölçeğinde yapmak rüyamızdı. Zeki adlı bir arkadaşımızı da aldık yanımıza ve 1977 Nisan başında yola çıktık. Ucuz öğrenci biletiyle Münih üzerinden Paris’e ulaştık. Paris’in 20 kilometre dışında bir hostele girdik ama hiçbirimizde para kalmamıştı. Para aramak üzere yola koyuldum. Önce SIPA Ajansı’nı bulup fotoğraflarımızı gösterip satmak istemiştim. Silahlı adamlar, morgdan cesetler... SIPA’nun sahibi Gökşin Sipahioğlu, “Allah kahretsin, güzel Türkiye’yi bunlarla mı tanıtacaksın?” deyince bütün hayallerim bir anda sönüvermişti. “Numaranı yaz gerekirse ararım” dedi. Savaş’ın numarasını yazdım bıraktım. Gittim yürüye yürüye Şanzelize’ye. Türkiye turizm bürosunun önünde gösteri yapanlara adres sorunca yediğim yumrukla kafamda yıldızlar uçuştu. O gün 24 Nisan’dı, Ermeniymiş beni dövenler. Aç ve sefil halde dolaşırken, Paris sokaklarında geçen günün ardından sabaha karşı Ermeni bir kadın beni lokantasına aldı, karnımı doyurdu, 20 frank verdi. Bu kez babamın yıllar önce borç verdiği bir terziyi aramaya başlamıştım. Adı Ahmet olan bu terzinin bana verilen adresi yanlıştı. Arayışım sırasında tek arzum bir Türk’le karşılaşmaktı ve bir adama çarptım, “Çüş ayı” demesin mi? Sevinçle herife sarıldım. Adam, “Ahmet, benim ortağım” demesin mi? Şansa bak! Beni ortağına götürdü. Birdenbire iki bin frankım oldu. Taksiye bindim, bir sürü yemek aldım. Gittim Savaş’la Zeki’ye kara kara düşünüyorlardı; “Hadi çocuklar gidiyoruz” dedim, “Paralandık.” Otele parayı ödedik, ertesi gün uçağa bindik Türkiye’ye döndük.

1 Mayıs 1977 olayları ilk uluslararası fotoğrafım oldu
DÖNÜM NOKTAM

Daha Paris’teyken arkadaşımız Zeki, “Üçüncü dünyacılar, bedeli ne olursa olsun 1 Mayıs meydanına girecekler, olay çıkacak” demişti. Savaş Ay’la beraber başından sonuna kadar Maocu grubun Taksim’e girişini çektik. Meydanda gün boyu çalıştık. Akşama doğru tam gösterinin sonunda benim de uzağımda olmayan grup içinden gazete satıcısı ilk silah patlattı. Ondan sonra her yerden ateş açıldı. 1977’deki 1 Mayıs olayları hayatımın dönüm noktasıydı. 1 Mayıs benim doğum günüm aynı zamanda. Fotoğraflarımızı, AP’ye, Upi’ye satmıştık, ben Politika’da, Savaş Ay Vatan’da yayınlattık. Ve o gece Gökşin Abi telefon açtı. Aral-Ay imzasıyla ilk uluslararası muhabirliğimizi o zaman yaptık. İzleyen yıllarda birkaç kez Fransa’ya gittim. 80’de tamamen kalmaya karar verdim, Fransızcamı geliştirdim. 12 Eylül gecesi, Gökşin Abi’nin bürodaki odasında kalıyorum, gece canım sıkılınca Ergin Konuksever’i aradım. “Evladım, darbe oldu. Beraber tatbikata gittik ya, Evren yaptı” dedi. Girdim arşive, çıkardım Evren’in fotoğraflarını. Gökşin Abi’ye not yazdım, “Türkiye’ye gidiyorum” diye. Yeşilköy Havaalanı kapanmıştı. Romanya üzerinden 13 Eylül’de İstanbul’a geldim. 12 Eylül olayını arşivimle iyi değerlendirdim. Fotoğraflarım Newsweek dahil bir sürü dergide kapak oldu, Coşkun Aral dünyada isim olmaya başlamıştı ama Türkiye’deki basın kartım Mikrop adlı mizah dergisindendi.

Yaralı kurtarmak için hayatımın işini kaçırdım
LÜBNAN

82’de Lübnan olayı başladı hayatımda. Fotoğrafa ve olaylara daha çok hakim olmaya başladım. Lübnan’da en çok fotoğrafı kullanılan gazetecilerden biri oldum. Uçak kaçırma olayında yediğim kazıktan sonra Türk gazeteleriyle ilişiği kesmiştim, sadece SIPA ile çalışıyordum. Mehmet Ali Birand, beni tekrar yazılı basına çağıran insandır. İsrail’in Beyrut’u kuşattığı, en korkunç tarihlerdi. Haberleşme zordu. Ve o kuşatma gecelerinden birinde “Coşkun merhaba, ben Birand, ne duyuyorsan, ne görüyorsan bana yaz” diye bir teleks mesajı almıştım. Milliyet’te yazmaya öyle başladım. Lübnan’da bir gün Asala beni kaçırmaya karar vermiş. Kaldığım otele baskın yaptılar. Beni kurtaran da Alin Manukyan, Ermeni fotoğrafçı arkadaşım. Yaralı birini kurtarırken çok güzel bir çatışma fotoğrafı çekecektim, hayatımın işini kaçırdım Beyrut’ta. Kumandan Mesut Ahmet Şah’ı, dünyaya ilk tanıtan benim. Filipinler’de altı ay kaldım. Fransızca’yla girdim, mecburiyetten İngilizce öğrenerek çıktım. Gariptir, geçmiş yıllarda Türkiye’den bir gazeteci bir yere gönderilir, üç gün kalır, kendi fotoğrafını çektirir geri dönerdi. Çok yeni bir olay Türk basınında bir bölge üzerine uzmanlaşma.

Bir sürü yerde kullanıldığımı hissettim
SAVAŞ FOTOĞRAFÇILIĞI

1988’de foto muhabiri ve kameraman olarak Mehmet Ali Birand’la beraber Apo’yla röportaj yaptık. PKK’lıların Bekaa’daki askeri talimleri, ateş ederken görüntüleri ve Apo’nun meşhur futbol maçı da benim görüntülerim. Afganistan’a Şah Mesut’a gitmemi sağlayan konvoyda, arkasına asıldığım kamyon mayına çarptı. Ben de havaya uçtum. Tutunduğum demir ağzımın içinden girdi. Çenem parçalanmış ve üç gün komada kalmışım. Orada beni kurtaran doktor kadının Fransız Gizli Servisinden olduğunu 10 sene sonra öğrendim. Bir sürü yerde kullanıldığımı hissettim. Ajansımızı satın alan Asil Nadir döneminde maddi olarak çok zarar gördüm. Bu olaylar beni 1993’te Türkiye’ye geri dönüşe yönlendirdi. En son 2002’de Afganistan’a gittim. Yaşadığım son gerçek savaştı. Irak’a gitmek istedim ancak masrafımı karşılayan yoktu.

Teklif etmek benim haddim değildi
EVLİLİK

Çocuklar çok etkiliyor beni. Hani insan belirli dönemde üremeyi, soyunun devamı için çocuk sahibi olmayı ister ya, öyle bir dönemdi ve doğru insanla karşılaştım. Müge ile onun kamu yönetimini bitirdiği zaman tanıştım. Benimle evlenmeyi göze almak bile gözüpekliğin göstergesi. Teklif ondan geldi. O beni daha çok mutlu etti. Benden 21 yaş küçük bir insana, yıpranmış, yorgun, geride bıraktığı 40 yılın yükünü taşıyan bir insan olarak evlenme teklif etmek haddim değildi. O güne kadar evlenmemek için bahaneler arıyordum. Niye olmasın dedim, 2002’de evlendik. Kızımız Deniz sekiz yaşında.

‘Haberci’ ile tanındım
TELEVİZYONCULUK

‘A Takımı’nda, Ruanda’daki katliama tanık oldum. Azerbaycan’a gittim. Maddi yönden hep cepten veriyorum, kameramansız gidiyorum. 1995’te ATV’de ‘Haberci’ programına başladım. Bir kameramanla bölgeleri dolaşarak belgesel yaptık. ‘Haberci’ ile birkaç kanal değiştirdik. NTV’de bir sene çalıştım, sonra Show’a geçtik, oradan paramı alamadım. Köy köy dolaşıp belgesel izlettim otobüsle. Sonradan TRT aldı programı. TRT’de hakikaten çok tanındım. Kendi standardımda para da kazandım.

İz TV’nin izlenme oranı diğerlerinden iyi
BELGESEL KANALI

Arkadaşlarla 2006’da belgesel kanalı olan İz TV’yi kurduk. İzleyici oranı, Digitürk içinde diğer belgesel kanallarla kıyaslandığı zaman çok iyi. İz’i Digitürk’ün desteğiyle dört ortaklı Şarküteri Prodüksiyon olarak kurduk. Kanal beşinci yılını geride bırakırken yeni projeler üretiyoruz. Örneğin Türkiye’yi, gerçek üç boyutla tanıtacak belgesel hazırlıyoruz. Arkadaşlarım dünya çapında işler yapıyor. Wilco’yla Türkiye’yi anlattık, şimdi herkes yabancı gözüyle diye kullanıyor. Maltepe Üniversitesi’nde derslere devam ediyorum.

Tarifleri annem verdi
YEMEK KİTABI

Her şeyi okumam ama gastronomi, tarih, yolculuk, sosyolojik ve antropolojik olaylar benim alanım. Gittiğim yerlerde kırmamak için tadı veya görüntüsü iğrenç de olsa sunulanı yerdim. Ben lezzetlerle annemin mutfağında tanıştım. Evimizde Arap, Ermeni, Kürt, Karadeniz, Konya ve İzmir mutfağının izleri vardı. Anneme, “Yemeklerini anlat sana bir kitap yapayım” dedim. Ve Ariston’un desteğiyle geliri TEV’e verilmek üzere ilk yemek kitabım çıktı. İkincisi yolda. Şimdi ekmek kitabına başlıyorum. Fotoğraflı tarifler olacak.