Ömrü tembellik mi uzatıyor egzersiz mi

Alman zoolog Dr. Peter Axt'ın, geçtiğimiz günlerde basında yer alan ‘Tembellik ömrü uzatıyor’ tezi, Türk bilimadamları tarafından gerçekçi bulunmadı. Kızı Michaela ile ‘On the Joy Of Laziness’ (Tembelliğin Keyfi) adlı kitabı yazan Dr. Axt, uzun yaşamın sırlarını, ‘az spor yapmak’, ‘stresi azaltmak’ ve ‘daha az yemek’ olarak açıklamıştı. Türk hekimler,

‘tembelliğin ömrü uzattığı’ görüşünün aksine, ‘ömrü kısalttığı’nı öne sürdüler ve düzenli aralıklarla mutlaka egzersiz yapılmasını önerdiler.

‘‘Tembellik ömrü uzatıyor’’ tezini ortaya atan Dr. Peter Axt'ın tersine, Cerrahpaşa Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Vecdet Tezcan, bugüne kadar yapılan çalışmalarda az hareketin ömrü uzattığına dair hiçbir kanıtın bulunmadığını söylüyor. Prof. Dr. Tezcan, kas dokusu ve kemik yoğunluğunun yaşla azalmasıyla bozulan kalp fonksiyonlarının birçoğunun günlük hafif egzersizlerle geri döndürülebildiğini belirtiyor. Egzersizin yağ dokusunu azalttığını söyleyen Prof. Dr. Tezcan'a göre, böylece şeker, kalp ve damar hastalıklarından korunma sağlanıyor.

Her insanın içinde bir ‘saat’ yani genetik kod bulunduğunu belirten Prof. Dr. Tezcan, ‘‘Bu saatin tiktaklarının hızı, yaşam tarzı ve irsiyetle doğrudan ilişkili. Eğer irsiyetinizde uzun yaşam varsa ve büyük hatalar yapmazsanız, siz de uzun yaşarsınız. Yanlış beslenmek, kötü alışkanlık , düzensiz uyumak, aşırı stres gibi büyük hatalarla, genetik kod uzun yaşamaya programlı olsa bile saat hızlanıyor’’ diyor. Prof. Dr. Tezcan, hareketsizliğin ömrü kısalttığını vurguluyor: ‘‘Hareketsizliğe bağlı olarak damar pıhtılaşmaları, şişmanlık, şeker hastalığı, tansiyon yüksekliği, kemik erimesi gibi birtakım rahatsızlıklar ortaya çıkıyor.’’

KALİTELİ YAŞAMAK

‘‘Esas önemli olan ‘uzun' ve ‘kaliteli' yaşamak’’ diyen Prof. Dr. Tezcan, şöyle devam ediyor:

‘‘Uzun yaşamak her şey değil. Egzersiz sırasında birtakım maddeler salgılanıyor. Bunlar insana huzur veren, sağlıklı hissettiren endorfin denilen maddeler. Egzersizin, insanı yaşama bağlı tutması gibi ruhsal yönden de yararları var. Buna karşılık tembellik, depresyonu getirebilir. Aktif olan insan, hayatını daha kaliteli yaşıyor. Daha uzun süre kendi başına, kendi işlerini yapabilmek ‘özgür' olmak demek.’’

Yaşlanmanın son yıllardaki önemli faktörlerinden bir tanesinin de kanda dolaşan ve hücreleri bozan 'serbest radikaller‘ olduğunu belirten Prof. Dr. Tezcan, bunların egzersizle azaltılabildiğini söylüyor. Serbest radikallerin azalmasının yaşlanmanın da yavaşlaması anlamına geldiğini anlatan Prof. Dr. Tezcan, ‘‘Serbest radikalleri egzersizin yanısıra E, C ve A vitaminleri, çinko, selenyum gibi maddeler de bağlar, yani azaltır’’ diyor.

Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Gülseren Akyüz, fiziksel aktivitenin kemik kalitesi, kasların uzunluğu, vücuttaki kas-yağ oranına olumlu etki yaptığını belirtiyor. Uzun süre hareketsiz kalanlarda kemik ve kas dokusunda kayıpların meydana geldiğini vurgulayan Prof. Dr. Akyüz, çocukluk çağından başlayarak yaşam boyu egzersizlerin mutlaka yapılması gerektiğine dikkat çekiyor. Düzenli yürüyüş öneriyor: ‘‘Yürüyüşten kastım, vitrin gezmek değil. Düzenli, belli bir tempoda, hızlı adımlarla yürümek. Günde 30-60 dakika yürümek ideal süre.’’

Az hareket yapanların kemiklerindeki kalsiyumun bol miktarda söküldüğünü ve kemiklerinin zayıfladığını anlatan Prof. Dr. Akyüz, kasların da hareket etmemesi halinde kas-yağ dokusu oranının değiştiğini bir süre sonra da güçsüzlüklerin başladığını söylüyor.

SPOR DOĞRU YAPILMALI

Acıbadem Hastanesi egzersiz fizyolojisi (spor hekimi) uzmanı Dr. Çağlayan Yergin de, düzenli yapılan egzersizin, kalp ve damar sistemi üzerinde büyük yararları bulunduğunu söyleyenlerden. Egzersizin, vücut tansiyonu ve kalp titreşimlerinin düzenli olmasını, iyi kolestrolün artmasını sağladığını belirten Dr. Yergin, ‘‘Erken yaşlardan itibaren alışkanlık haline getirilmeli. Ancak 50-60 yaşlarında bile düzenli yapılmaya başlanan egzersiz, kas kuvveti ve esnekliğini artırıyor’’ diyor.

Dozunda ve düzenli yapılan egzersizin ömrü uzattığını vurgulayan Dr. Yergin, ‘‘Metabolizmaya yararları bilimsel olarak kanıtlanmış durumda. İnsanların yaşam kalitelerini artırmak içim mutlaka düzenli olarak spor yapmaları gerekiyor. Ancak ağır sporu kastetmiyorum. Sağlıklı yaşam için haftada 3-4 gün yürüyüş uygun bir egzersiz’’ diyor.

Herhangi bir yaşta spora başlayacakların kendi fiziksel kapasitelerini bilmeleri gerektiğini belirten Dr. Yergin'e göre, kullanılan bazı yöntem ve testlerle, fiziksel kapasite ölçülebiliyor: ‘‘Bu ölçümlerle iyi veya zayıf yanlar öğrenilip egzersizden maksimum yarar elde edilebilir. Fiziksel kapasitenin üstünde ağır yapılan egzersiz zarar verebiliyor. Ağır egzersizde, özellikle orta yaşta kalp-damar hastalığı riski çok artıyor. Problemleri de varsa kalp beslenmesi bozulabiliyor. Bu kardiyovasküler risk, ani ölümlere neden olabiliyor.’’ Aşırı egzersizin bağışıklık sistemini baskılayabildiğini söyleyen Dr. Yergin, çok ağır spor yapan sporcularun gribe bile daha çok yakalandığı görüşünde. Çünkü ağır egzersiz lenfosit hücreleri azaltıyor. Ara sıra çok ağır spor yapmak da zararlı.

Galapagos kaplumbağaları

Ortalama 200 yıl yaşayan ve 250 kilo ağırlığa kadar ulaşan Galapagos Kaplumbağaları, çok yavaş hareket ediyorlar ve dünyanın en uzun süre yaşayan kaplumbağa türü olarak biliniyorlar. Çok ağır ve sert bir kabuğu olan Galapagos Kaplumbağaları, kaktüs, meyve ağaç yaprakları ile besleniyor ve su depolama kapasiteleri sayesinde kuraklığa karşı da uzun süre hayatta kalabiliyorlar. 20-25 yıl sonra olgunluk çağlarına gelen ve diğer kaplumbağa türlerine göre son derece nadir yumurtlayan bu kaplumbağalar, her yumurtlamada 2- 16 yumurta bırakıyorlar. Bu kaplumbağaların uzun yaşamalarında, çok az hareket etmelerinin de etken olduğuna inanılıyor. Saatte sadece 257 metre kat edebilen Galapagos Kaplumbağaları, Güney Amerika kıtasında Ekvador'un batısında yeralan Galapagos Adaları'nın sahillerinde yaşıyorlar.

Egzersiz hastalıktan koruyor

Dr. Yergin'in verdiği bilgiye göre, düzenli egzersizin yararları şöyle:

Kilo vermeyi sağlıyor

Vücuttaki yağ miktarını ve trigiseridi azaltıyor

İmmün (bağışıklık) sistemi geliştiriyor

Ani kalp rahatsızlığı ve felç riskini azaltıyor

Kas gücünün fonksiyonel kapasitesini ve dayanıklığını artırıyor

Kemiklerin yoğunluğunu artırıyor

Kaslar esnediği ve kuvvetlendiği için ileriki yaşlarda sakatlık riskini azaltıyor

Meme ve kolon kanseri riskini azaltıyor

Endorfin salgılanmasına neden olduğu için, depresyon ve anksiyeteyi (sıkıntı) azaltıyor