Obezite arttıkça diyet çeÅŸitleri çoÄŸalıyor

Kilo alma son yılların en önemli saÄŸlık sorunlarından biri. Diyet yapanların fazla zorluk çekmeden kilo verme arzuları, her yıl binlerce yeni diyetin piyasaya çıkmasıyla sonuçlanıyor. Konunun uzmanları tarafından birçoÄŸu ‘şarlatan diyetler’ olarak tanımlanan bu diyetler arasında, bir rekabet yaÅŸanıyor. Ve ciddi rant kavgaları ortaya çıkıyor.Obezitenin en yaygın olduÄŸu ülke olan Amerika’da her yıl birçok yeni diyet piyasaya çıkıyor. Amerika’da doÄŸan bu diyetler kısa bir süre sonra yayılarak, dünyadaki diÄŸer kilolu insanlar için de bir umut ışığına dönüşüyor. Moda diyetler, hemen arkasından o diyetlerle iliÅŸkili hazır diyet ürünlerini, kilo vermeyi hızlandırıcı besin desteklerini ya da besinlerini ortaya çıkarıyor.Diyet yapanların çoÄŸunun fazla hareket etmeden, yediklerinden kısmadan kilo vermeyi arzulaması, bu mucize diyetlerin, ilaçların ya da yaÄŸ eriticilerin büyük ilgi görmesine neden oluyor. Bu iÅŸle bilimsel olarak ilgilenen akademisyenler, bu diyetlerin ve ürünlerin birkaçı hariç hiçbir etkisi olmadığını söylese de, bu iÅŸi geliÅŸtirerek diyet programları ve ürünlerinden para kazanmak isteyenler için bu büyük bir endüstri. Amerika’da diyet endüstrisinin deÄŸeri milyar dolarla ölçülüyor. Moda diyetleri hazırlayanlar çok kısa sürede büyük rakamlar kazanıyorlar. Her yeni diyetin ömrü altı ayFazla kilolu insanların yeni diyet arayışlarının son bulmaması, her yıl yeni diyetlerin piyasaya çıkmasının en önemli nedenlerinden biri. Kilolu insanlar doÄŸru ve bilimsel bir çözüm bulmak yerine daha süratli ve daha kolay zayıflamalarını saÄŸlayacak bir yöntem arıyorlar.Bu nedenle de Amerikalılara bir diyet en fazla 6 ay dayanıyor. 8-10 diyet haricinde Amerika’da bir yıldan daha uzun konuÅŸulan diyet yok denecek kadar az. ‘Şarlatan diyetler’i yaparak kilolarından kurtulmak isteyenler, 3 ay içinde verdikleri kiloları geri alıyorlar ve hemen yeni diyet arayışına giriyorlar. Biraz daha akla yatkın sonuçları olan ve arkalarında ciddi bir halkla iliÅŸkiler sektörü oluÅŸturan diyetler ise daha uzun süre gündemde kalmayı baÅŸarıyor. Aslında bu diyetlerin hepsinin son cümlesi aynı: ‘Daha az yiyin ve daha çok hareket edin.’ Aslında ekonomik bir savaÅŸModa diyetlerle, baÅŸta Amerika, Avrupa ve bizim ülkemizde sadece yeni ÅŸiÅŸmanlar, daha çok büyüyen kalçalar, daha irileÅŸen göbekler ve popolar elde ediliyor. Moda diyetlerden ne tıbbın, ne de hastaların kazandığı birÅŸey yok. Buna raÄŸmen sektörün büyüklüğü bu diyetlerin arkalarındaki güçleri kullanarak, aralarında ciddi sürtüşmeler yaÅŸamasına neden oluyor.Diyetler arasındaki savaÅŸ ekonomik bir savaÅŸ. Bu diyetleri hazırlayanların benimsediÄŸi yaklaşım ise ‘Benim diyetim saÄŸlık kazandırıyor’ deÄŸil, ‘Ben daha kolay ve hızlı kilo verdiriyorum’ oluyor.Ãœzülmemiz gereken en önemli taraflardan biri de, bu diyetlerin çok azının doktorlar tarafından hazırlanmış olması. Amerikalılar her yıl yeni bir diyeti kucaklıyor, onu aylarca tartışıyor, uyguluyor, iÅŸe yaramadığını anlıyor ve sonra yeni bir diyete saldırıyor.Åžansı biraz fazla olan, biraz fazla gündemde kalma imkanı bulan, moda olup da klasikleÅŸme yoluna doÄŸru gitmeyi saÄŸlamış olan diyetler, doktorların diyetleri. Atkins diyeti, Ornisch diyeti, Pritikin diyeti doktorlar tarafından hazırlanmış sayılı diyetlerden birkaçı. Bu diyetleri ‘şarlatan diyetler’ arasında saymasak da, yine de bunlar problemli diyetler.Kilo vermeden önce doktora görünmek gerekirBir diyetten medet uman bir kiÅŸinin bu ÅŸekilde sadece geçici bir kilo kaybı saÄŸlayacağını bilmesi gerekir. Aynı ÅŸey sadece egzersiz yaparak kilo vermeyi hedefleyenler için de geçerlidir. Kilo vermek bir takım çalışmasını gerektirir. Obeziteyle savaÅŸ esas olarak bir tıp organizasyonudur. Doktor, diyet uzmanı, egzersiz fizyolojisti, psikolog dörtlüsünün diÄŸer tıp dallarından uzmanları alarak yaptıkları bir organizasyondur. Burada doktorun, diyet uzmanının, egzersiz fizyolojistinin ve psikoloÄŸun görevlerinin ne olacağı, hastanın nasıl ÅŸiÅŸmanladığı ve neden ÅŸiÅŸmanladığıyla yakından ilgilidir. Hareket eksikliÄŸinden ÅŸiÅŸmanlayan bir hastada egzersiz fizyolojistine, yeme davranış bozukluÄŸundan ÅŸiÅŸmanlayan bir hastada psikoloÄŸa, metabolik bir bozukluktan dolayı kilo alan bir hastada doktora, besin kompozisyonlarındaki bilgisizlik yüzünden kilo alan bir hastada beslenme uzmanı ana rolü oynayacaktır. Bu görev dağılımını mutlaka bir doktorun oluÅŸturması gerekir. Kilo verme sadece kozmetik amaçlarla yapılıyor ve kilo verme 2-3 kiloyla sınırlandırılıyorsa ise bir doktorun bulunması ÅŸart deÄŸildir. Bu basit prensip dışında kilo verme çalışmalarında mutlaka bir doktora görünmek gerekir. Zira kilo vermenize engel olacak tıbbi bir sorununuz olabilir, kilonuz bir hastalığın ilk iÅŸareti olabilir, kilo vermeniz herhangi bir tıbbi hastalığı daha ağırlaÅŸtırabilir ya da bu tıbbi sorun nedeniyle ne yaparsanız yapın kilo veremiyor olabilirsiniz.ÅžiÅŸmanlık fazla vücut yağı nedeniyle ciddi ÅŸekilde aşırı kilolu olmaktır. Kilo yerine, vücut yağı saÄŸlığın daha iyi bir göstergesidir. SaÄŸlıklı yetiÅŸkinlerde kabul edilebilir vücut yağı düzeyleri erkeklerde yüzde 18-25; kadınlarda yüzde 25-30 arasında deÄŸiÅŸmektedir. Tartı cihazlarının üzerine çıkmanız size kilonuzun ne kadarının yaÄŸ olduÄŸunu ya da bu yağı nerede taşıdığınızı söylemez. Oysa bu faktörlerin her ikisi de saÄŸlık risklerini belirlemede tek başına kilodan çok daha önemlidir. Vücut yağı analizinin anahtarı, güvenilir tahmin yöntemleri kullanan eÄŸitimli profesyonellerdir. Kilo, saÄŸlık riskini belirlemek için daha yaygın olarak kullanılır. Çünkü kilo ölçümü vücut yağından daha kolay ve daha ucuz bir yöntemdir.Beden kitle indeksiniz 1998’de Ulusal SaÄŸlık Örgütü tarafından, aşırı kilo ve ÅŸiÅŸmanlık için beden kitle indeksine (BKÃœ) dayanan yeni bir sınıflandırma sistemi oluÅŸturuldu. BKÄ° hem kilonuz hem de boyunuzla belirlenen bir formüldür. 18.5-24.9 arası bir BKÄ° en saÄŸlıklı olarak deÄŸerlendirilir. 25-29.9 arası BKİ’ye sahip olanlar ise ÅŸiÅŸman olarak düşünülmektedir. EÄŸer BKİ’niz 25 ya da daha fazlaysa, kilo vermek saÄŸlığınızı geliÅŸtirebilir. Fazla kilolara baÄŸlı hastalıklara iliÅŸkin riskinizi azaltabilir. BKİ’niz saÄŸlıklı 19-24 arasına düşüyorsa, kilo vermenizin bir saÄŸlık avantajı yoktur. Dengeli ve besleyici bir diyet uygulamak, düzenli fiziksel aktivite yapmak gibi saÄŸlıklı alışkanlıklarınızı koruyarak bu aralıkta kalabilirsiniz. En az her iki yılda bir BKİ’nizi yeniden deÄŸerlendirin ve herhangi bir yönde belirgin bir deÄŸiÅŸiklik olduÄŸunu görürseniz doktorunuzla ya da danışmanınızla konuÅŸun. EÄŸer BKÄ° ölçünüz 19’un altına denk geliyorsa, büyük olasılıkla düşük kilodasınızdır. Kilonuzu ve saÄŸlığınızı deÄŸerlendirmesi için doktorunuza danışın.Bel çevreniz kaç santimBel ölçünüz, kiloyla iliÅŸkili saÄŸlık risklerinizi belirlemede yararlı olan bir diÄŸer ölçüdür. Artan vücut yağınızın çoÄŸunun nereye yerleÅŸtiÄŸini belirtir. Karın bölgeniz etrafındaki yaÄŸ birikimi fazla ise koroner arter hastalığı, yüksek kan basıncı, felç, diyabet ve çeÅŸitli kanser tiplerine olan riskiniz fazladır. Karın ve göbek bölgenizde çok fazla kilo taşıyıp taşımadığınızı belirlemek için belinizi ölçün. Her bir kalça kemiÄŸindeki en yüksek noktayı bulun ve bu bölgenin üzerinden ölçüm yapın. Erkeklerde 102 cm’yi, kadınlarda 88 cm’yi geçen ölçümler artan saÄŸlık risklerine iÅŸaret etmektedir. EÄŸer 25 ya da daha yüksek BKİ’ye sahipseniz riskiniz daha fazladır. Bel ölçünüz ne kadar fazla olursa, saÄŸlık riskleriniz daha fazladır. Bel ölçünüz ne kadar fazla olursa saÄŸlık riskleriniz de o kadar fazla olur.Riskli bölge karınKarın bölgesinde yaÄŸ birikme miktarı, vücudun herhangi bir bölümünde, diÄŸer yaÄŸlara oranla çok daha yüksek bir saÄŸlık riski oluÅŸturmaktadır. YaÄŸlar karın bölgesinde ya organlar çevresinde birikmekte, ya karnın arka bölümünde, böbrek çevresinde ya da cilt altında toplanmaktadır. YARIN MODA DÄ°YETLER MERCEK ALTINDADÄ°YET SAVAÅžLARI 1Prof. Dr. Osman MÃœFTÃœOÄžLUDerleyen: Ayça BARUTÂ