Nükleer silahlanma, terörizm filan deÄŸil Kıyamet ÅŸiÅŸmanlıktan kopacak

Dünya SaÄŸlık Örgütü ve hekimlerin ÅŸiÅŸmanlık ya da tıp dilindeki adıyla ‘‘obezite’’ye bakışı deÄŸiÅŸti. Bir estetik sorun olarak deÄŸerlendirilen ÅŸiÅŸmanlık, artık yaÅŸamı kısaltan bir hastalık kabul ediliyor ve tedavi edilmesi öneriliyor. Hatta Avustralyalı ünlü diyabet uzmanı Prof. Dr. Paul Zimmet'e göre gelecekte insanlığı tehdit eden en büyük tehlike, nükleer silahlanma, sera etkisi, terörizm deÄŸil, beslenme fazlalığı. Prof. Dr. Zimmet'in kıyamet senaryosuna göre, globalleÅŸme ve ‘‘kokakolazasyon’’ kronik hastalık salgınına yol açacak. Kokakolazasyon'dan kasıt, dünyanın her yerinde yaÅŸam stilinin Batı tipi ‘‘renkli gazoz’’ ve ‘‘kap-ye-kaç’’a dönüşmesi, bunun da ÅŸiÅŸmanlığa yol açması. Ä°stanbul Tıp Fakültesi Endokrinoloji, Beslenme ve Metabolizma Hastalıkları Bilim Dalı öğretim üyeleri Prof. Dr. Yusuf Orhan, Doç. Dr. NeÅŸe Özbey ve Doç. Dr. Alp Bozbora ile spor hekimi Dr. ÇaÄŸlayan Yergin, ÅŸiÅŸmanlık, korunma ve tedavi yöntemleriyle ilgili bilgi verdi.ÅžiÅŸmanlıktan genetik ve çevresel faktörler sorumlu tutuluyor. Genetik faktörlere ÅŸimdilik yapacak birÅŸey yok ama çevresel faktörler olan fazla yaÄŸlı ve kalorili besinlerden uzak durmak, hiç olmazsa haftada 3 gün, 45'er dakika, kalp atım hızını artıracak kadar egzersiz yapmakla ÅŸiÅŸmanlığın önüne geçebiliyor. ModernleÅŸmeyle yaÅŸamımıza giren çok ucuz fakat çok yaÄŸlı besin maddeleri ve az aktivite ‘‘şiÅŸmanlatıcı çevre’’ yaratıyor. KentleÅŸme ÅŸiÅŸmanlık üzerindeki en etkili faktörlerden biri. Kırsal kesimde düşük yaÄŸ, yüksek posa ve kompleks karbonhidrat içeren hububat, sebze ve meyveler, deniz ürünleriyle beslenme hakim. Kentte ise, düşük posalı, doymuÅŸ ve yüksek yaÄŸlı, yüksek karbonhidrat ve basit ÅŸekerler içeren hazır ve iÅŸlenmiÅŸ gıdalar, renkli ve yüksek ÅŸekerli gazozlar, daha çok hayvani ürün, kırmızı et ve alkol tüketiliyor. Geleneksel gıdalarla saÄŸlanan aynı doyma hissini elde etmek için büyük miktarda hazır besinler alınması gerekiyor. Vücuttaki yaÄŸ oranı da artıyor.Öğünlerin büyük kısmının okul, iÅŸyeri, lokanta, fast-food büfelerde yenmesi, iÅŸ yemekleri, büyük gıda marketleri de yüksek kalorili gıda alımına neden oluyor. KentleÅŸme aktiviteyi de azaltıyor. Ä°ÅŸimizi kolaylaÅŸtıran ev aletleri, masa başı iÅŸler, asansör, otomobil, televizyon, bilgisayar, yediklerimizin yaÄŸ olarak vücudumuzda kalmasına yol açıyor.KADINLAR DAHA ŞİŞMANTEKHARF araÅŸtırmasına göre, Türkiye'de kadınların yüzde 29, erkeklerin ise yüzde 9'u ÅŸiÅŸman. Evin içinde koÅŸturmak, ayakta kalmak, formda kalmak için yetmiyor. HareketsizliÄŸe bir de yemekli toplantılar eklenince ÅŸiÅŸmanlık kaçınılmaz. Gebelik sırasında alınan kiloların geri verilememesi, sık aralıklarla gebe kalınması yaÄŸ birikimlerine neden oluyor. Kadın ÅŸiÅŸmanlığında menopoz da bir faktör. Bu dönemde daha az kalorili besinlerin tercih edilmesi gerekiyor. YaÅŸla birlikte bazal metabolizma hızı da azalıyor. Erkeklerin de metabolizma hızı yaÅŸla azalıyor. Ancak aynı ağırlıktaki kadın ve erkek ele alındığında, erkeÄŸin vücudundaki kas kitlesi fazla olduÄŸu için bazal metabolizma hızı daha yüksek. Yani erkeklerin kilo vermesi daha kolay.ELMA VE ARMUT TÄ°PÄ°YaÄŸ kitlesinin vücuttaki dağılımı önemli bir faktör. Karın bölgesinde toplanan yaÄŸlar daha büyük risk yaratıyor. Karın bölgesinde yaÄŸ birikimi (elma tipi ÅŸiÅŸmanlık), kalça, basendeki yaÄŸlanmadan (armut tipi) daha büyük risk yaratıyor. Kalp ve damar hastalıkları ve diyabet baÅŸta olmak üzere ÅŸiÅŸmanlığa baÄŸlı hastalıkları artırıyor. ÅžiÅŸmanlıkla mücadelede hedef mankenler kadar ince olmak deÄŸil, yüzde 5-10'luk kilo kaybı. Vücut ağırlığındaki yüzde 5-10'luk deÄŸiÅŸimler bile ÅŸiÅŸmanlığa baÄŸlı hastalıkların ortaya çıkışını anlamlı oranda azaltıyor. Uzun süreli çalışmalar en düşük mortalite (ölüm) oranlarının 19-24 kilogram/metrekare arasındaki beden kitle indeksinde olduÄŸunu gösterdi. En ideali ise 22 kilogram/metrekare. Tabağınızdakini bitirmek zorunda deÄŸilsinizArada atıştırmaya, karnınız acıkmadan yemeye, hızlı yemeye son verin.3 öğünü düzenli yeyin. Ara öğünlerde simit, poÄŸaça yerine meyve tercih edin.Daha az kırmızı et, daha fazla tavuk ve balık, daha fazla sebze ve meyve yiyin.Fiziksel aktiviteleri artırın.Alkol almadan iyi düşünün. Alkolün kalorisi çok yüksektir. YaÄŸ depolanmasını artırır ve yemeklere karşı iradeyi zayıflatır.Günde 6-8 bardak su için. Öğünlerden önce içeceÄŸiniz 1-2 bardak su daha fazla ve uzun süre tok hissetmenizi saÄŸlar.Annenizin söylediÄŸini unutun! Tabağınızdakileri bitirmek zorunda deÄŸilsiniz. Mideniz çöplük deÄŸildir.Taze sebze dışında yemek piÅŸirirken yemeyin, Yapışmayan tencere ve tavalar kullanın, böylece yaÄŸa ihtiyacınız azalacaktır.PiÅŸirme yöntemi olarak ızgara, fırın ya da haÅŸlamayı tercih edin,Yemeklere yaÄŸ yerine çeÅŸitli otlar ve baharat katarak, kaloriyi artırmadan lezzet katabilirsiniz. Asla yemek yerken televizyon seyretmeyin.Salam, sosis, jambon, dana eti, pirzola, tereyağı (günde en fazla 3 çay kaşığı), sıvı yaÄŸ (günde en azla 3 çay kaşığı), mayonez ve salata sosundan uzan durun.Stresin en iyi ilacı yemek deÄŸil, harekettir, unutmayın.Ayda en fazla iki kilo verirseniz kalıcı olurÅžiÅŸmanlık tedavisinde baÅŸarılı olabilmek için yeme ve yaÅŸam ÅŸeklinde kalıcı deÄŸiÅŸiklikler yapmak ÅŸart. Ä°lk 6 ay-1 yıl içinde anlamlı kilo kaybeden kiÅŸilerin yüzde 80'inin verdikleri kiloları geri aldıkları görülüyor. Bu nedenle ÅŸiÅŸmanlık tedavisi ömür boyu sürmeli. Kilo verirken, vücudun kilo kaybını engelleyen mekanizmalar devreye giriyor. Düşük kalorili beslenmeye karşı, metabolizma hızını düşürerek defans geliÅŸtiriyor. Ä°ÅŸte bu dönemde alınan kalorinin daha da azaltılması ve egzersiz yapılması mutlaka gerekiyor. ‘1 haftada 4 kilo’ gibi çoÄŸu kere elden ele dolaÅŸan diyet listelere itibar etmeyin. BaÅŸlangıçta verilen kilolar aslında karaciÄŸer glikojeni, vücuttaki su ve tuzun azalması. Asıl yaÄŸ kaybı diyetten 7-10 gün sonra baÅŸlar. En kalıcı olanı haftada yarım, ayda 2 kilo vermek.BEDEN-KÄ°TLE Ä°NDEKSÄ° VE BEL ÇEVRESÄ°ÅžiÅŸmanlık hesaplarında, ‘‘beden kitle indeksi’’ yani beden ağırlığının (kilogram) boya (metrekare) oranı ve ‘‘bel çevresi’’ne bakılıyor. Bel çevresinin kadınlarda 88 santim, erkeklerde ise 102 santimin üstüne çıkması alarm anlamına geliyor. Beden kitle indeksinin 18.5 kg/m2 altında olması zayıf, 18.5-24.9 kg/m2 olması normal (saÄŸlıklı), 25-29.9 kg/m2 fazla kilolu, 30-39.9 kg/m2 obez, 40 kg/m2 üzerinde olması ise morbid obez ÅŸeklinde deÄŸerlendiriliyor.Gürbüz, tombul bebekler, çocuklar ÅŸirin olabilir. Ama ÅŸiÅŸmanlığın temelleri daha bebeklikte atılabiliyor. Bu nedenle kilo kontrolü çok erken dönemde baÅŸlamalı. AraÅŸtırmalara göre eriÅŸkin ÅŸiÅŸmanların yüzde 80'i ergenlik yıllarında da ÅŸiÅŸman. Yine ergenlik yaÅŸ grubunda da ÅŸiÅŸman olanlar, erken çocuklukluk yıllarında aynı sorunu yaÅŸamışlar. Bu nedenle eriÅŸkin yaÅŸ ÅŸiÅŸmanlığı ile mücadelenin daha süt çocukluÄŸunda baÅŸlanması gerekiyor. Süt çocukluÄŸu döneminde ÅŸiÅŸmanlıktan en önemli koruyucu ise anne sütüyle beslenme. Ek gıdalara bebek 6 aylık olduktan sonra baÅŸlanmalı. STRESÄ°N Ä°LACI YEMEK DEĞİL HAREKETÅžiÅŸmanlıkla baÅŸetmede en etkili yöntem, diyetle birlikte egzersiz yapılması. Çünkü tek başına diyetle oluÅŸacak kilo kaybında yalnız yaÄŸ deÄŸil yaÄŸsız vücut kitlesinde de bir kayıp oluÅŸuyor. Egzersiz yaparak daha çok kalori yakılıyor, metabolizma daha hızlı çalışıyor, vücuttaki yaÄŸ miktarı azaltılıp kas miktarı artırılıyor, kanda kolesterol düşüyor, iyi kolesterol artıyor. Kilo vermede, yapılacak egzersizler dayanıklılık tipi bir egzersiz olmalı. Sıklığı, ÅŸiddeti, süresi kiÅŸiye göre belirlenmeli. Egzersiz tipi zevk verici olmalı ki, yaÅŸam boyu düzenli yapılabilsin. Ameliyat ve ilaç alternatifiÅžiÅŸmanlık tedavisinde, yapılan bütün araÅŸtırmalara raÄŸmen, mucizevi bir yöntem yok. Tedavide 4 ana temel var: Diyet, davranış deÄŸiÅŸikliÄŸi, fiziksel aktivite ve sosyal destek.Beden kitle indeksinin 35 kg/m2 üzerinde olması, kalp ve damar hastalıkları ya da diyabetin eÅŸlik etmesi halinde cerrahiye baÅŸvurulabiliyor. Ä°ki yöntem var: Ya laparoskopik yolla mideye silikon bant takılıyor ya da endoskopik yolla mideye balon yerleÅŸtiriliyor. Vücut kitle indeksi 30 kg/m2 üzerindeyse ve ÅŸiÅŸmanlığı baÄŸlı diÄŸer hastalıkların geliÅŸiyorsa, diyet, egzersiz gibi yöntemler yetmiyorsa, ilaç veriliyor. Gelecekte, bazal metabolizmayı hızlandıran ilaçlar gündeme gelecek. Bunlarla ilgili hayvan deneyleri tamamlandı ancak insanlar üzerindeki deneylerden henüz sonuç yok. Ä°ÅŸtahı düzenleyen hormon leptinle ilgili çalışmalar var. Leptini kodlayan bir gen var. YaÄŸ depolanmasını azaltan kimyasal maddeler üzerinde de çalışmalar bulunuyor. Â