Nasıl daha iyi boşanırız

BoÅŸanma yaÅŸamın en büyük psikiyatrik travmalarından biri. Hayallerde boÅŸanmanın yeri yok. Yine de bazen iÅŸler istediÄŸimiz gibi yürümüyor ve yaÅŸama ayrı kulvarlarda devam etme kararı verilebiliyor. Nasıl her evlilik parmak izi gibi farklıysa boÅŸanmadaki faktörler de o kadar çeÅŸitli.Aldatılmak, kırıcı kavgalar, küfürler, ÅŸiddet, ÅŸakadan anlamamak, fazla televizyon izlemek, konuÅŸmamak, aşırı alkol kullanımı, cinsel uyumsuzluk veya cinsel ret... Ä°ster sessiz sedasız, ister gürültülü patırtılı boÅŸanmalar olsun her iki taraf için yaÅŸamın önemli bir virajı. Uzmanlara göre boÅŸanma evlilikten daha fazla beceri istiyor.Terapi Ä°stanbul Psikiyatri Merkezi’nde ‘makul ve az zarar veren boÅŸanmalar’ için profesyonel yardım veren evlilik ve aile terapistleri Dr. Gülcan Özer ve Dr. Beril Tekin’e göre, boÅŸanma talebi genellikle karşılıklı deÄŸil. Çiftlerden biri talep ediyor. BoÅŸanmaya karar veren, bu konuda uzmanlardan yardım isteyen çiftler de var. Yani ‘nasıl iyi boÅŸanırız?’ sorusuna cevap arıyorlar. Terapistler boÅŸanmayı, duygusal, yasal, ekonomik, sosyal ve psikolojik evrelere ayırıyor. Belli bir aÅŸamaya kadar kadın ve erkeÄŸi bir arada terapiye alıyorlar. Sosyal ve psikolojik evrelerde ise ayrı ayrı görmeye baÅŸlıyorlar. Taraflarda ve varsa özellikle çocuklarında yaratacağı sıkıntıyı ve gelecekteki hayatlarına olabilecek olumsuz etkilerini de azaltmayı amaçlıyorlar. Ä°ÅŸte uzmanlarından bu virajı kazasız belasız ya da az hasarla almanın yolları .KÄ°MÄ°N KÄ°MÄ° TERK ETTİĞİ BÄ°R BÄ°LMECEBirliktelikler yasallaÅŸmadan yani evlenmeden önce baÅŸlar ve yasal olarak sona erdirilmelerinden önce iflas eder. Sık sorulan sorulardan biri hangi taraf terk ediyor. Bunu hiçbir zaman bilemeyeceÄŸiz. EÅŸlerden hangisinin duygusal, bedensel ve yasal ayrılığa çanak tuttuÄŸunu ölçmek zor. Tartışmalar sona erip, gözyaÅŸları da kuruyunca bazen ilgili taraflar bile kimin kimi terk ettiÄŸini bilemez. BoÅŸanma sonrası bireylerin saÄŸlıklı hale gelmesi ortalama 2-4 yılı buluyor. Çok problemli evliliklerde, boÅŸanma sonrası bireylerde toparlanma hızlı sürüyor. DUYGUSAL BOÅžANMA YASLI OLUYORBoÅŸanmanın ilk evresi, uzun yıllar sürebilen ‘duygusal boÅŸanma’. Bu dönemde çiftler iliÅŸki ile ilgili heyecan kaybı yaÅŸar. Fiziksel olarak birlikte olsalar da duygusal ayrılık geliÅŸir. Çatışmalar ‘bir gün çözülür’ beklentisiyle ertelenir. Ya bitirme ya da devam etme kararı bu dönemde alınır. Duygusal hattaki çatışmalar baÅŸka alanlara (para-cinsellik) kayar. Özellikle cinsellik ilk etkilenen alan. Yas reaksiyonu diÄŸer deyiÅŸle duygusal eÅŸ kaybı vardır. Yasın derecesi önceki duygusal yatırıma baÄŸlı. Büyük kentte yaÅŸamak, çocuÄŸu olmamak, aile-arkadaÅŸ desteÄŸi olmamak, evliliÄŸin başında olmak yas sürecini ağırlaÅŸtırır.YA BU Ä°Åž BÄ°TECEK YA BAÅž EDECEĞİZBirbirlerini deÄŸiÅŸmekle itham ederler. Ama duygusal olarak bir uzaklaÅŸma ve yabancılaÅŸma yaÅŸarlar. Ä°liÅŸkiye karşı heyecanlarını, ilgilerini yitirirler. Birlikte bir ÅŸey yapmaya, geliÅŸmeye karşı çaba harcamamaya baÅŸlarlar. Hatta bir an geliyor ki evlilik bağını, ayakbağı olarak görebiliyorlar kendi bireysel geliÅŸimlerine. Kendilerini çok depresif, yenilgiye uÄŸramış, baÅŸarısız, sıkıntılı hissedebilirler. Çatışmalar öyle noktalara geliyor ki buzdağının altında kalan ÅŸeyler görülmüyor. Ama gerçek çatışma konusu olmayan daha maddi yaÅŸam olaylarında yoÄŸunlaşıyorlar. Genellikle bu aÅŸamada terapistlere gidiyorlar. ‘Ya bu iÅŸ bitecek. Ya da biz bu çatışmalarla baÅŸ etmeyi öğreneceÄŸiz’ diyorlar. KARAR ALIR ALMAZ MAHKEMEYE GÄ°DÄ°NKiÅŸi yasal süreçte özel hayatının olmadığı, ‘mahremiyet kaybı’ yaşıyor. Olayların kendisi dışında geliÅŸtiÄŸini düşünüyor. Bu dönemin uzaması, bireyselleÅŸme sürecini de uzatıyor. YaÅŸamlarının çok mahrem yanları, hayatlar gözler önüne seriliyor. Bu süreç, çok travmatik. BoÅŸanmanın yasal süreci ne kadar uzarsa, travma etkisi o kadar artıyor. Bizim önerimiz, boÅŸanma kararının verildiÄŸi anda yasal sürecin çabuk bitmesi. Mahkemedeki savaÅŸlar, kontrol kaybı, mahrumiyetin ortadan kalkması hislerini çok artırıyor. Gazetelere düşen boÅŸanma davalarında kiÅŸiler çok travmatik olabiliyor. Kontrolünü kaybettiÄŸi, olayların kendini sürüklediÄŸi bir hisse kapılıyor kiÅŸi.MAL PAYLAÅžIMINDA CÄ°DDÄ° ÇATIÅžMALARRaÅŸama olan ekonomik boÅŸanma finansal bir ayrılık. Burada mal paylaşımı sırasında çok ciddi çatışmalar olabiliyor. Bazen rasyonel bir paylaşımda bile iÅŸin sürüncemede bırakıldığını, yokuÅŸa sürüldüğünü, kavgalar, tartışmalar çıktığını görebiliyoruz. Böyle çiftlerde genellikle duygusal boÅŸanma, hesaplaÅŸma bitmemiÅŸ oluyor daha. Çatışmalarda birbirlerinin canlarını nasıl acıtacaklarını biliyorlar. SOSYAL BOÅžANMA DA OLUYORDördüncü evre sosyal boÅŸanma. BoÅŸanmada sosyal statü deÄŸiÅŸiyor. BoÅŸanan ister kadın ister erkek olsun çevreden kendilerini izole ediyorlar . Çift olarak görüştükleriyle görüşmemeye çalışıyorlar. ArkadaÅŸlarının kadir bilmez olduÄŸunu, kendilerini arayıp sormadığını söylüyorlar. Ä°ÅŸin aslı çoÄŸunlukla böyle deÄŸil. Durumlarıyla ilgili konuÅŸmamak, yüzleÅŸmemek için tercih ediyorlar bu yaÅŸamı. PSÄ°KOLOJÄ°K BOÅžANMA UZUN SÃœREN EVLÄ°LÄ°KLERDE ZOR DÖNEMPsikolojik boÅŸanma son aÅŸama. Egolar birbirinden ayrılır. Çok uzun süre evli kalmış ve yalnız hayatı nasıl sürdüreceÄŸini bilemeyenlerde zor geçer. BoÅŸanmış kiÅŸi sosyal-duygusal-profesyonel vs. olarak kendilerini tekrar tanımlar. Bu dönemi geçiremeyen kiÅŸiler hızla tekrar evlenirler. Bizim burada en çok çalıştığımız alan. Sosyal boÅŸanma bireysel bir aÅŸama. Artık bireylerin, psikolojik olarak birbirinden ayrılması, özerkleÅŸmesi, tekrar birey haline gelmesi. Uzun süreli evlilikler ve bireysel becerisini yitirenler bu aÅŸamada zorlanıyor. Ä°liÅŸkilerinin masaya yatırılması, iliÅŸkiye otopsi yapılmasını talep eden insanlar var. Otopsiyle, kiÅŸinin rolü nedir ve o rolde ne yapıyor, neler istemiÅŸtir, neler vermiÅŸtir sorularına yanıt aranıyor. HesaplaÅŸmanın bitmesi ve hesabın kapatılması ve hayatın geri kalanına yeni kendisiyle beraber gitmesini hedefler. Eski kendisiyle deÄŸil.YEDÄ°NCÄ° YILI ATLARSAN KURTARIRSIN DOÄžRU MU?Evliliklerin en çok 7’nci yılda bittiÄŸi inanışı yanlış. BoÅŸanmalar genellikle evliliÄŸin dördüncü yılında oluyor. Türkiye’deki boÅŸanmaların önemli bir çoÄŸunluÄŸu yine evliliÄŸin ilk 5 yılı içinde gerçekleÅŸiyor. Yüzde 50’den fazlası da çocuklu.EŞİNÄ°ZDEN BOÅžANABÄ°LÄ°RSÄ°NÄ°Z AMA ÇOCUÄžUNUZDAN ASLA ÇocuÄŸun, anne babaları boÅŸansalar bile ebeveyn olmaktan boÅŸanmadıklarını anlaması çok önemli. Ebeveynleri olarak hep yanında olacağınızı mutlaka belirtin.Çocukları bilgilendirmeyi ihmal etmeyin. Çünkü çocukların ‘acaba tekrar bir araya gelirler mi’ fantezileri var. EÄŸer boÅŸanma fikrindeyseniz ama emin deÄŸilseniz çocuklarınıza söylemeyin. EÄŸer kararınızdan eminseniz mümkünse birlikte söyleyin.Taraflardan biri boÅŸanmayı anlatırken diÄŸeri sessiz sinema oyuncusu gibi susmamalı. Çocuk taraf tutmak zorunda kalmamalı. Birbirlerini terk ediyorlar, beni de terk ediyorlar, endiÅŸesi yaÅŸatmayın.Nerede kalacağı ve hangi okula gideceÄŸi gibi konularda kararı siz vermelisiniz, çocuÄŸunuz deÄŸil.YaÅŸam ÅŸartları olabildiÄŸince az deÄŸiÅŸtirilmeli (okulu, evi, odası vs.). En önemli krizi güvendir. Hangi günler görüşecekseniz, aksatmayın.EÅŸler aralarındaki sorunlarda çocukları aracı etmemeli.En fazla boÅŸanma erkeklerde 25-34, kadınlarda 20-29 yaÅŸ arasında oluyor. En fazla boÅŸanmanın olduÄŸu bölge Marmara.BoÅŸanma oranı, Avrupa ülkelerine göre düşük. Adalet Bakanlığı verilerine göre boÅŸanma nedenleri arasında geçimsizlik ilk sırada yer alıyor. Bunu, terk, zina, akıl hastalığı, cürüm ve haysiyetsizlik ile cana kast ve kötü muamele izliyor. Dünyada 1970 yılından beri boÅŸanma oranı giderek artıyor. Bunda baÅŸlıca üç etken sayılıyor: BoÅŸanmaya karşı toplumsal önyargının azalması. Kadının ekonomik bağımsızlığını kazanması. Çocuk yapma yaşının ilerlemesi sonucu çocuksuz çiftlerin çoÄŸalması ve boÅŸanma kararını daha kolay almaları.12 BÃœYÃœK NEDENBoÅŸanma sürecinde çiftler tüm suçu karşısındakine atma oyunu oynayabilirler. Bu gelecekteki iliÅŸkileri açısından, kendilerini deÄŸerlendirmelerini önler. Yapılan çalışmalara göre boÅŸanmalarda terapiye baÅŸvuranların en sık dile getirdiÄŸi 12 ÅŸikayet, iletiÅŸim eksikliÄŸi, sürekli tartışma, duygusal doyumsuzluk, cinsel doyumsuzluk, finansal anlaÅŸmazlıklar, akrabalarla ilgili problemler, sadakatsizlik, çocuklarla ilgili çatışmalar, eÅŸe despotça hükmetme, güven duyulmayan eÅŸ, alkolizm ve fiziksel-duygusal ÅŸiddet.EN ÇOK TANIÅžTIRILIP FLÖRT EDENLER BOÅžANIYORTanıştırılıp flört ederek evlenenlerin boÅŸanma oranı yüzde 80.3. Tanışıp flört etmeksizin evlenenlerde boÅŸanma oranı yüzde 71.Tanışıp flört ederek evlenenlerde boÅŸanma oranı yüzde 67.EVLÄ°LÄ°K TERCÄ°HÄ°NDE GÃœZELLÄ°K Ä°LK SIRADAYakışıklılık-güzellik: yüzde 30Aşık olma: yüzde 21.9Güzel huy: yüzde 9.5 Dini yaÅŸayış: yüzde 5.6Ekonomik güç: yüzde 5.3*Kaynak: BaÅŸbakanlık Aile AraÅŸtırma Kurumu’nun verileriÂ