Namus Van’da kadın ve vatan Nişantaşı’nda aldatmamak
Güncelleme Tarihi:
Simla YERLİKAYA
Oluşturulma Tarihi: Şubat 02, 2008 00:00
Filmmor Kadın Kooperatifi, İstanbul, Diyarbakır, Van ve Artvin’de sokağa çıkıp, insanlara "Namus nedir?" diye sordu. 160’a yakın kişiden aldıkları, birbirinden ilginç cevapları bir film ve fotoğraf sergisinde toparladılar. Geçtiğimiz hafta İstanbullularla buluşan sergi, 1 Şubat’a kadar Van’da olacak. 3 Şubat’tan sonra ise Diyarbakır’da görülebilecek.
Filmmor Gezici Kadın Filmleri Festivali’nin geçen seneki ana teması namustu. Festival kapsamında, Anadolu’nun çeşitli illeri dolaşılırken, namus kavramını sorgulayan paneller, sempozyumlar düzenlendi. Melek Özman bu etkinliklerin ardından izleyicilerden şöyle bir reaksiyon aldıklarını söylüyor: "Namus cinayeti kötüdür tabii, ama namus kutsaldır. Böyle şeyleri fazla tartışmamak, dil uzatmamak lazım." Bunun üstüne biz Filmmor olarak bu kavramın aslında içinin boş olduğunu nasıl gösterebiliriz diye düşündük. ’Namus İçin Neler Çektik’ projesi böyle doğdu."
Proje kapsamında İstanbul, Diyarbakır, Artvin ve Van’a gidiliyor. Rastgele seçilen insanlara "Namus nedir?" diye soruluyor ve namus hakkında sohbet ediliyor. Bu konuşmaları Figen Ekti, Nilay Kepekçi, Nilgün Yurdalan ve Sine Boran Art fotoğraflıyor. Melek Özman, Ülkü Songül, Güliz Sağlam ve Birsen Atakan ise filme çekiyor.
ARTVİN’DE SOKAKTA KADIN YOK
Dört şehrin sonunda en çok duydukları şeyleri şöyle özetliyor Melek Özman: "Birincisi, herkes ’Namus kadındır’ diyor. Yani işte bekareti, cinselliği, evinde oturmasıdır. ’İnsanın her şeyidir namusu. Kutsaldır ve onun için yaşarsın.’ deniyor. Ama neden önemli olduğunu sorunca önce bir sessizlik geliyor. İnsanlar tarif etmekte zorlanıyor."
Melek Özman, illere göre düşündüklerinde namus kavramının en çok Karadeniz’de önemsendiğini söylüyor: "Karadeniz’de erkekler daha büyük bir tutkuyla bağlılar namusa, kadınlar da bu kurallara daha bağlı yaşıyor ve dışına çıkma ihtimalleri de yok. Zaten Artvin’de sokakta pek kadın görmediğimiz için, doğru düzgün röportaj da yapamadık. Halbuki Van ve Diyarbakır için şu söylenebilir; onlarda zaten adı konan bir töre var ve namus konusu çok ağır. Ama bu yüzden onlar bu sorunu daha çok tartışıyor. Daha dinamik bir süreç var ve kadınlar da buna katılıyor. İstanbul’da bir insanın düşündüğünden, daha çok düşünüyorlar bu kavramı. Karadeniz’de de sorun var, ama orada Doğu Anadolu’dan farklı olarak dinamik bir süreç yok."
Artvin’de film ekibini en etkileyen namus tanımı bir erkekten geliyor: "Senin boyunduruğun altında bir insan senin namusundur. Nasıl ki bu telefon seninse, zararı da sana aittir. Benim boyunduruğum altındaki insanın da zararı bana aittir. Namus da budur." Diyarbakır’da ise "Namus için ölürüz" lafını daha sık duyuyorlar. Van’da namus "Kadın ve vatandır" şeklinde tanımlanıyor. Van’da çalışmak isteyen ama amcasından izin alamayan bir kadın, "Amcama göre namus, benim sokağa, pencereye çıkmam falan. Ama bana göre öyle bir şey yok" diyor. Zaten çoğu röportajda kadınlar namusa eleştirel bakıyor ama bir gereklilik olduğunu ve ona uygun yaşamak zorunda olduklarını söylüyor.
YOK BACIM SİZİ KASTETMİYORUM
İstanbul’da röportajlar Beyoğlu, Nişantaşı, Kuştepe ve Eyüp’te yapılıyor. Eyüp ve Kuştepe’de alınan cevaplar genelde Anadolu’dan gelenlerle büyük bir benzerlik gösteriyor. Ama Nişantaşı’nda cevaplar biraz farklılık gösteriyor. Bazı kişiler "Namus aldatmamaktır" gibi yorumlar yapıyor. Bazıları ise "Ben önemsemiyorum, ama tabii ataerkil toplumda yaşadığımız için önemsememiz gerekiyor" diyor. Kimisi de, "Hiç düşünmemiştim, bilemiyorum" diyerek konuşmamayı tercih ediyor. Beyoğlu’nda bir esnaf ise namuslu kadını şöyle tarif ediyor: "Namuslu kadın genelde başını kapar, eteği uzun olur, bir de eteğinin altında pijaması olur." Bunun üstüne, Filmmor ekibi "E ama, namussuz kadın olarak bizi tarif etmiş oldun" deyince, "Yok bacım ben sizi kastetmiyorum, ama annemi, kardeşimi falan kastediyorum" diyor.
"Namus İçin Neler çektik" filmi ve sergisi, önümüzdeki aylarda Anadolu’nun başka şehirlerinde de açılacak. Ayrıca bu yılki gezici film festivalinde de gösterilmesi planlanıyor.
SERGİ İSTANBUL VE VAN’DAN SONRA DİYARBAKIR’DA
Filmmor ekibi namus konusunu sadece Namus İçin Neler Çektik filmiyle sınırlandırmadı. Film hazırlanırken "namus nedir?" sorusunu yönelttikleri kişilerin fotoğraflarından bir sergi oluşturdu. Ocak ayında İstanbul ve Van’da sergilenen 45 fotoğraf, 3-17 Şubat arasında Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Turizm Müdürlüğü Sergi Salonu’nda olacak. Haftaiçi her gün 9.00-18.00 saatleri arasında gezilebilecek. Sergide, Artvin, Diyarbakır, İstanbul ve Van’dan fotoğraflar var. Figen Ekti, Nilay Kepekçi, Nilgün Yurdalan ve Sine Boran Art fotoğraflara neler yansıttıklarını şöyle anlatıyorlar: "Biz kadınları bu kadar cendereye almış olan namusu fotoğraflamak çok zordu. Cendereyi yıpratmak için deklanşöre bastık."
Proje kapsamında İstanbul, Diyarbakır, Artvin ve Van’a gidiliyor. Rastgele seçilen insanlara "Namus nedir?" diye soruluyor ve namus hakkında sohbet ediliyor. Bu konuşmaları Figen Ekti, Nilay Kepekçi, Nilgün Yurdalan ve Sine Boran Art fotoğraflıyor. Melek Özman, Ülkü Songül, Güliz Sağlam ve Birsen Atakan ise filme çekiyor.
ARTVİN’DE SOKAKTA KADIN YOK
Dört şehrin sonunda en çok duydukları şeyleri şöyle özetliyor Melek Özman: "Birincisi, herkes ’Namus kadındır’ diyor. Yani işte bekareti, cinselliği, evinde oturmasıdır. ’İnsanın her şeyidir namusu. Kutsaldır ve onun için yaşarsın.’ deniyor. Ama neden önemli olduğunu sorunca önce bir sessizlik geliyor. İnsanlar tarif etmekte zorlanıyor."
Melek Özman, illere göre düşündüklerinde namus kavramının en çok Karadeniz’de önemsendiğini söylüyor: "Karadeniz’de erkekler daha büyük bir tutkuyla bağlılar namusa, kadınlar da bu kurallara daha bağlı yaşıyor ve dışına çıkma ihtimalleri de yok. Zaten Artvin’de sokakta pek kadın görmediğimiz için, doğru düzgün röportaj da yapamadık. Halbuki Van ve Diyarbakır için şu söylenebilir; onlarda zaten adı konan bir töre var ve namus konusu çok ağır. Ama bu yüzden onlar bu sorunu daha çok tartışıyor. Daha dinamik bir süreç var ve kadınlar da buna katılıyor. İstanbul’da bir insanın düşündüğünden, daha çok düşünüyorlar bu kavramı. Karadeniz’de de sorun var, ama orada Doğu Anadolu’dan farklı olarak dinamik bir süreç yok."
Artvin’de film ekibini en etkileyen namus tanımı bir erkekten geliyor: "Senin boyunduruğun altında bir insan senin namusundur. Nasıl ki bu telefon seninse, zararı da sana aittir. Benim boyunduruğum altındaki insanın da zararı bana aittir. Namus da budur." Diyarbakır’da ise "Namus için ölürüz" lafını daha sık duyuyorlar. Van’da namus "Kadın ve vatandır" şeklinde tanımlanıyor. Van’da çalışmak isteyen ama amcasından izin alamayan bir kadın, "Amcama göre namus, benim sokağa, pencereye çıkmam falan. Ama bana göre öyle bir şey yok" diyor. Zaten çoğu röportajda kadınlar namusa eleştirel bakıyor ama bir gereklilik olduğunu ve ona uygun yaşamak zorunda olduklarını söylüyor.
YOK BACIM SİZİ KASTETMİYORUM
İstanbul’da röportajlar Beyoğlu, Nişantaşı, Kuştepe ve Eyüp’te yapılıyor. Eyüp ve Kuştepe’de alınan cevaplar genelde Anadolu’dan gelenlerle büyük bir benzerlik gösteriyor. Ama Nişantaşı’nda cevaplar biraz farklılık gösteriyor. Bazı kişiler "Namus aldatmamaktır" gibi yorumlar yapıyor. Bazıları ise "Ben önemsemiyorum, ama tabii ataerkil toplumda yaşadığımız için önemsememiz gerekiyor" diyor. Kimisi de, "Hiç düşünmemiştim, bilemiyorum" diyerek konuşmamayı tercih ediyor. Beyoğlu’nda bir esnaf ise namuslu kadını şöyle tarif ediyor: "Namuslu kadın genelde başını kapar, eteği uzun olur, bir de eteğinin altında pijaması olur." Bunun üstüne, Filmmor ekibi "E ama, namussuz kadın olarak bizi tarif etmiş oldun" deyince, "Yok bacım ben sizi kastetmiyorum, ama annemi, kardeşimi falan kastediyorum" diyor.
"Namus İçin Neler çektik" filmi ve sergisi, önümüzdeki aylarda Anadolu’nun başka şehirlerinde de açılacak. Ayrıca bu yılki gezici film festivalinde de gösterilmesi planlanıyor.
SERGİ İSTANBUL VE VAN’DAN SONRA DİYARBAKIR’DA
Filmmor ekibi namus konusunu sadece Namus İçin Neler Çektik filmiyle sınırlandırmadı. Film hazırlanırken "namus nedir?" sorusunu yönelttikleri kişilerin fotoğraflarından bir sergi oluşturdu. Ocak ayında İstanbul ve Van’da sergilenen 45 fotoğraf, 3-17 Şubat arasında Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Turizm Müdürlüğü Sergi Salonu’nda olacak. Haftaiçi her gün 9.00-18.00 saatleri arasında gezilebilecek. Sergide, Artvin, Diyarbakır, İstanbul ve Van’dan fotoğraflar var. Figen Ekti, Nilay Kepekçi, Nilgün Yurdalan ve Sine Boran Art fotoğraflara neler yansıttıklarını şöyle anlatıyorlar: "Biz kadınları bu kadar cendereye almış olan namusu fotoğraflamak çok zordu. Cendereyi yıpratmak için deklanşöre bastık."