Moda diyetler mercek altında

Atkins, South Beach, Northwoods, Ornisch, Zone ve Pritikin. Bu diyetler her yıl binlerce diyetin piyasaya çıktığı Amerika’da gündemi en çok meÅŸgul edenler.Bu diyetlerin çoÄŸu kilo verdirmeyi baÅŸarsalar da, sebep oldukları tıbbi sorunlar nedeniyle oldukça tartışılıyor. Moda diyetler neden bu kadar tartışılıyor? Bunun en önemli sebebi hiç kuÅŸkusuz moda diyetler yüzünden birçok insanın kilo vermek yerine kilo alması. Moda diyetlerin bedene verdiÄŸi ilk zarar ise metabolizmayı bozması.Moda diyetler müşterileri inandırmak ve yeni müşteriler avlayabilmek için mutlaka kısa sürede kilo verdirmek zorundalar. Bu yüzden de hepsinin ortak noktası, çok ağır ve sert kalori kısıtlamaları içeriyor olmaları. Ä°kinci bir ortak noktaları da, çoÄŸunun tek yönlü diyetler olmaları. Kabak diyeti, karnıbahar diyeti, lahana diyeti ya da greyfurt diyeti gibi tek yönlü diyetler metabolizmayı yavaÅŸlatmakla kalmaz, bozar. AraÅŸtırmalar moda diyetleri yapanların yaklaşık yüzde 90’ının iki yıl sonra verdikleri kilonun yüzde 10’unun üstüne çıktığını göstermektedir. Moda diyetler hiçbir zaman yeme biçimi alışkanlıklarını düzeltemeye odaklanmaz. Dengesiz bir beslenme planı içerirler ve insanları ciddi sorunlarla karşı karşıya bırakırlar. Amaç tıbbi deÄŸil ticariModa diyetlerin çoÄŸu zaman ortaya koydukları isimler sahte isimlerdir. Dünyanın en büyük tıp merkezlerinden biri olan Mayo Klinik’in adıyla çıkmış bir diyet vardır, oysa bu diyet Mayo Klinik’e ait deÄŸildir ve kimin çıkardığı da belli deÄŸildir. Yine aynı ÅŸekilde Miami Kalp Merkezi diyeti ya da Cleveland Klinik diyeti gibi önemli tıp merkezlerinin ismiyle pazarlanan diyetler de vardır. Moda diyetlerin bir diÄŸer sakıncası da kiÅŸiye özel olmamalarıdır. 80 yaşındaki bir kiÅŸiye de, 28 yaşındaki bir kiÅŸiye de, diyabeti olana da hipertansiyonu olana da, hazır elbise gibi giydirilmeye çalışırlar bu diyetleri. KiÅŸiye özel olmadıkları için de baÅŸarılı olma ÅŸansları düşüktür. KiÅŸiye özel tatları ve lezzetleri içermeyen bu diyetlere kimse uzun süre dayanamaz. Kilo yönetimini öğretmek gibi bir hedefi olmayan bu diyetlerin bir amacı da diyetle birlikte bir ürünü de pazarlamaktır. Amaç tıbbi deÄŸil ticaridir. Ticari oldukları için de kilo vermek isteyenlerin bu diyetlerden ne ölçüde faydalanacağı diyeti hazırlayanlar tarafından çok fazla önemsenmez. En çok tartışılan diyet: AtkinsModa diyetler arasında ilk ele alınması gereken hiç kuÅŸkusuz Atkins diyetidir. Dünyada Atkins diyeti kadar tartışılan, Atkins diyeti kadar kötülenen, ama aynı zamanda Atkins diyeti kadar yaygın olarak uygulanan baÅŸka bir diyet yoktur. Atkins diyeti 1970’li yıllarda Doktor Atkins tarafından ‘diyet devrimi’ sloganıyla Amerikan halkına pazarlanmaya baÅŸladı. Hemen devreye giren Amerikan Tabipler BirliÄŸi, iÅŸi Atkins’in mesleki yetenekleri tartışmaya kadar götürmüştü.Gerçekten de tıbbi yönden bakıldığı zaman Atkins diyeti kilo verdirme konusunda oldukça baÅŸarılı olmasına raÄŸmen, çok fazla komplikasyona açık bir diyet. Atkins diyeti, kilo verdirme konusundaki baÅŸarısını, damar sertliÄŸini ve baÅŸka saÄŸlık sorunlarını hızlandırmasıyla lekelemese, obeziteyle savaÅŸta ciddi bir silah haline gelebilirdi.Doktor Atkins’in yaklaşımı aslında son derece basit. Atkins’e göre bizi esas olarak karbonhidratlar ÅŸiÅŸmanlatıyor. Yani bizim kilo almamızın sebebi temelde aşırı miktarda yaÄŸ veya protein tüketmemiz deÄŸil, aşırı miktarda karbonhidrat tüketmemiz. Doktor Atkins, karbonhidrat olarak sadece doÄŸal karbonhidratlardan sebze ve meyvelerin ölçülü miktarda tüketilmesine, bunun dışında karbonhidratların tamamen kesilmesi gerektiÄŸini söyler. Bu diyette et ve süt ürünlerinin tüketilmesi serbesttir. YaÄŸlara karşı da herhangi bir kısıtlama yoktur. Et ve et ürünlerine, barbekü ürünlerine, sos ve kremalara, fast food yiyeceklere son derece düşkün olan Amerikalılar için Doktor Atkins’in diyeti eÅŸi bulunmaz bir davettir. Etin en yaÄŸlı olanını makul kabul eden, kırmızı ete sınırsız özgürlük veren Atkins diyetinde, normal beslenmedeki oranlar tamamen deÄŸiÅŸtirilmiÅŸ ve günlük kalori ihtiyacının yüzde 50’lere yakınının proteinden, yüzde 35’e yakınının yaÄŸlardan alındığı bir diyete dönüştürülmüştür. Günlük karbonhidrat ihtiyacı ise 100 gramın altında tutulmuÅŸtur ve bu son derece tehlikeli bir rakamdır.Ä°yi tarafı var mıdır? Atkins diyetinin tek iyi tarafı zayıflatmasıdır. Bu diyet zayıflatmasına zayıflatır ama kiÅŸiyi zayıf ve hasta birisine dönüştürür. Bu diyetin içerdiÄŸi yüksek miktardaki doymuÅŸ yaÄŸ asitleri, ciddi anlamda kolestrol yüksekliÄŸine yol açar. Bu diyeti yapanların büyük bir kısmı çok zaman geçmeden koroner kalp hastalığından yakınmaya baÅŸlar. Ayrıca aşırı miktarda protein tüketildiÄŸi için kanda ürik asit seviyesi artar ve artan ürik asit gut hastalığına ve böbreklerde ürik asit taÅŸlarının oluÅŸmasına sebep olur. Doktor Atkins’in diyetindeki aşırı protein yükü ve karbonhidratların tüketimindeki aşırı sınırlama bedendeki pekçok sistemi iflas noktasına getirir.Böbrek ya da kalp yetmezliÄŸine, kalpte çok ciddi ritim bozukluklarına yol açabilir. Doktor Atkins’in diyetinin önemli mahsurlarından biri de oluÅŸturduÄŸu sıvı, vitamin ve mineral eksikliÄŸi nedeniyle uzun vadede ciddi beslenme bozukluklarına yol açmasıdır. Bu sebeplerden Atkins diyeti 70’li yıllardan beri tartışılmaktadır. Ama tartışılan bu diyetin baÅŸarılı olup olması deÄŸil az mı yoksa çok mu zararlı olduÄŸudur. Bu diyet gerçekten problemli ve uygulanması sakıncalı bir diyettir.Önemli uyarılarKilo vermek isteyen kiÅŸi mevcut ağırlığının yüzde 5’den fazlasını kaybetmeyi düşünüyorsa, kesinlikle bir tıbbi kontrolden geçmelidir. Fazla kilolu olmasının bir nedeni ya da bu kiloları vermesini engelleyecek bir direnç sebebi olup olmadığını ve bu kiloları verdikten sonra herhangi bir saÄŸlık sorunuyla karşılaşıp karşılaÅŸmayacağını bilmesi gerekir.EÄŸer bir kiÅŸinin beden-kitle indeksi 30 veya üstündeyse, doktor-diyet uzmanı-psikolog ve egzersiz programcısının yer aldığı bir diyet programına girmelidir. Programın tıbbi kontrolünü bir doktor üstlenmelidir. Diyet uzmanı düzgün bir beslenme planması, egzersiz programcısı da kiÅŸinin yaşına ve saÄŸlık sorunlarına uygun bir egzersiz planlaması yapmalıdır.Önerilen diyet sadece belli bir yönde beslenmeye yöneltiyorsa, böyle bir diyet yapılmamalıdır. Sadece karbonhidrat, sadece protein, sadece meyve suyu ya da sadece sebzeyle besleyen diyetlerin ne ömrü uzundur ne de yapan kiÅŸi dayanabilir.Kilo vermeyi düşünen kiÅŸi doÄŸru beslenme planına odaklanmalıdır. Diyet sözcüğünün üstünü karalamalı ve yerine beslenme planı yazmalıdır. Zayıflama sözcüğünün yerine de kilo yönetimi sözcüğünü kullanmalıdır. Diyet sözcüğü de zayıflama sözcüğü de itici ve moral bozucu sözcüklerdir.Bir diyet programında iç içe geçmiÅŸ üç altın anahtar olmalıdır. Birinci altın anahtar kalori kısıtlaması, ikinci altın anahtar enerji harcamasının arttırılması ve üçüncü altın anahtar da davranış biçiminin deÄŸiÅŸtirilmesidir. Kilo kaybı saÄŸlandığı zaman daima lezzete ve zevke odaklanılmalıdır. Ağız tadına uymayan diyet yapanlar, bu diyeti bıraktıktan sonra eskisinden daha fazla yiyecektir. Diyet yapan kiÅŸinin de arada bir kırmızı ışıkta geçmeye hakkı vardır. Zaman zaman kaçamaklar yapabilir ve hatta bu kaçamakları eÄŸlenceli hale getirebilir. LPG’nin, karbondioksit uygulamalarının ve pasif egzersizlerin zayıflatıcı etkisi yoktur. Masajla ya da saunayla da zayıflanmaz.Deniz ürünleriyle South Beach diyetiSon 3-4 yıldır diyet savaÅŸlarında adı geçen diyetlerden biri de South Beach diyetidir. Miami-Florida bölgesinde yaÅŸayan bir kardiyoloÄŸun hazırladığı diyet, aslında Atkins diyetinin eleÅŸtirilen noktalarının biraz traÅŸlanmasından ve biraz Akdeniz diyeti gibi gösterilmesinden baÅŸka bir özellik taşımaz. South Beach diyetini yaptığınız zaman da Doktor Atkins’in diyetindeki yanlışlıklardan kurtulamazsınız. South Beach diyeti, Atkins diyetinin kırmızı et içeriÄŸini deniz ürünü içeriÄŸine çevirmiÅŸ, belki doymuÅŸ yaÄŸ oranını azaltmıştır ama doÄŸrudan kolestrol bombası olan karidesleri ve diÄŸer deniz ürünlerini yüklemiÅŸtir. Bu diyetin Atkins diyetinden farklı noktalarından biri de karbonhidratlara biraz daha hoÅŸgörüyle bakmasıdır. Atkins diyetinde proteinler doymuÅŸ yaÄŸlarla yüklü kırmızı etlerden alınırken, South Beach diyetinde bol miktarda deniz ürünlerinden alınır. Ama her iki diyet de bedeni protein yüküyle karşı karşıya bırakır ve hastalandırarak zayıflatır. Bu yüzden aslında South Beach diyetinin de kullanım süresi dolmuÅŸtur.YARIN NORTHWOODS, ORNISCH, PRITIKIN, ZONE, PALEOTÄ°K DÄ°YETLERÄ°Derleyen: Ayça BARUTÂ