Dian Fossey neden öldürüldü

1966’da gorillerin yaşam alanını koruma projesiyle Ruanda’ya giderek bir araştırma merkezi kuran Dian Fossey, burada 18 yılını dağlardaki goril nüfusunu korumak için çalışmalar yaptı. Kaçak goril avcılarını türün devamlılığının önünde en büyük engel olarak gören primatolog, 1985 yılında vahşice öldürüldü. Fossey’nin öyküsü, cinayetle ilgili hiçbir yerde yayınlanmamış ayrıntılarla, üç bölümlük bir National Geographic belgesel-filme dönüştü.
Ünlü primatologun günlüklerini okuyan dış ses olarak Sigourney Weaver karşımıza çıkıyor belgeselde. Efsanevi oyuncunun Fossey ile özel bir bağı daha var; 1988’de Dian Fossey’nin canlandırdığı “Gorillas in the Mist”teki rolüyle en iyi kadın oyuncu dalında Altın Küre’yi evine götüren isim olmuştu.
James Marsh, belgeselin baş yapımcısı. Hatırlayacaksınız, yönetmenin en önemli işlerinden “The Theory of Everything”in Oscar yolculuğu, 2015’te başrol Eddie Redmayne’in en iyi erkek oyuncu dalında ödülü kucaklamasıyla sonuçlanmıştı.
James Marsh’ın diğer önemli belgesellerinden “Man on Wire” ise en iyi belgesel film dalında 2009 yılında Oscar’ı kazanan yapım idi. Bir telefon röportajıyla Melike Karakartal’a konuşan Marsh, önümüzdeki yıl şubatta vizyona girecek filmi “The Mercy”yi de anlattı.
Dian Fossey belgeseli, primatologun çalışmaları, yaşamı ve cinayetle ilgili hiçbir yerde yayınlanmayan görüntüler; ayrıca Sir David Attenborough ve Fossey’nin yakın dostlarıyla yapılan özel röportajlarla pazar günü saat 21.00’de National Geographic ekranlarında.

◊ Belgesel filmlerinizde özel hikayeleri olan özel insanları konu ediyorsunuz. Hangi konuyu ve kişiyi seçeceğinizi nasıl belirliyorsunuz, motivasyonunuz nedir?
- Sıra dışı insanlar, sıra dışı şeyler yaparlar, ben onların hikayelerini anlatıyorum. “Man on Wire”ı, Philippe Petit’yi düşünün mesela. Dünyayı benim gördüğüm gibi görmüyor ve benim gördüğüm dünyada değil, farklı bir dünyada yaşıyor. Dian Fossey de öyle, yapayalnız bir çocukluk geçirmiş. Sıra dışı ve tehlikeli bir macera için tek başına Afrika’ya gidiyor, o yıllarda her kadının yapabileceği bir şey değil bu.

◊ Sizce bu belgesel, Dian Fossey’nin hayatı üzerinden, vahşi kapitalizm uğruna doğanın veya insanların yok edilmesi konusuna dikkat çekecek genel bir mesaj da gönderiyor mu?
- Odaklandığımız ana konu, Dian’ın dramatik hikayesi ve trajedisi. Dian’ı gerçek hayatta tanıyan ve Ruanda Karisoke Araştırma Merkezi’ndeki yaşantısına şahitlik etmiş insanlar üzerinden, yaptığımız röportajlar ile yansıtmaya çalıştık. Gorillerin ve daha pek çok türün risk altında olduğu bir gerçek, onları ve yaşam alanlarını korumak da Dian’ın tek amacı olduğu doğa ve kapitalizm ilişkisine dair genel mesaj zaten hikayenin içinde. Bu tip belgesellerde böyle bir mesaj her zaman vardır. İnsanoğlunun açgözlülüğü ve bencilliği yüzünden türlerin milyonlarca yıl sürmüş evrimini ortadan kaldırıyoruz. Biz kimiz ki bunu yapıyoruz? Bu tip filmler bize böyle sorular sordurmayı amaçlıyor.

◊ Uzun yıllar bu cinayetle suçlanan Wayne McGuire ile bir röportaj da var, aradan yıllar geçmiş olmasına rağmen sizce bu röportaj cinayeti aydınlatmaya yardımcı olabilir mi?
- Wayne, Dian’ın Karisoke’deki son aylarında hayatında yer alan önemli karakterlerden biriydi. Goril araştırmacısı ve doktora öğrencisiydi ve Dian öldükten sonra asılsız cinayetle suçlandı. Tüm olanlar hayatına zarar verdi ve haklı olarak bu konuda kızgın; aynı zamanda olanların üzerinden çok zaman geçtiği için konuya sağduyulu ve sakin bir biçimde de yaklaşabiliyor. Cinayeti aydınlatmaya yardımcı olabilir mi bilmiyorum, bugün pek çok kanıt aradan geçen 30 yıl nedeniyle ulaşılabilir veya değerlendirilebilir durumda değil. O yıllardaki soruşturma da son derece üstünkörü yapılmıştı. Belgeseldeki kanıtların davanın seyrini değiştireceğini sanmam, yani elbette umarım değiştirir ama en azından resmi açıdan faili meçhul bir dava olarak kalması kuvvetle muhtemel.

Zamanlama manidar

◊ Colin Firth ve Rachel Weisz’ın başrollerde olduğu yeni filminiz “The Mercy” de biyografik bir film, bu hikaye nereden çıktı?
- Donald Crowhurst, amatör olarak hafta sonları yelkencilik yapan bir adamdır, gerekli deneyim ve becerisi olmamasına rağmen profesyonel yelkencilerle aşık atarak dünyayı dolaşarak Golden Globe Race’i kazanabileceğine inanır. 1968’de kendi teknesini yapar, denize açılır ve bu rüya bir kabusa dönüşür. Aslında Brexit’i düşündüğümüzde zamanlama olarak mükemmel bir metafor oldu bu film. İngiltere’nin orta kesiminden gelen ve gerçeklerden kopmuş bir İngiliz, hiç hazırlık yapmadan, gerekli önlemleri almadan yola çıkıyor ve kendini yok ediyor...

BELGESELLERLE DÜNYAYI ANLIYORUZ

◊ Son yıllarda belgesel veya biyografi niteliği taşıyan filmler büyük izleyici kitlelerine ulaşıyor, bu yükselişi nasıl değerlendiriyorsunuz?
- “Man on Wire” harika bir dramatik hikayeydi ve çok başarılı oldu. Buradan yola çıkarak şu yorumu yapabilirim: Dünya gerçek ve içten hikayelerle tasvir edildiğinde onu daha iyi anladığımızı ve öğrendiğimizi düşünüyorum. Belgesel filmler, gerçek öyküleri aktarmaya imkan tanıdığı için en az sinema filmleri kadar tatmin edici. Öte yandan yaşadığımız çağda herkes birbirini filme alıyor. Kendi hayatımızda da belgesellerdekine benzer bir iletişim diline aşinayız. Düşünün, Amy belgeseli, Amy Winehouse’un kendi kendine veya başkalarının onunla ilgili çekimlerinden oluşuyordu. Şimdi böyle bir belgeseli kendiniz için yapmanız mümkün...