Doğanın bize armağanı...

Semizotu, pirpirim, semizebe, semizlik, pırpar, sovukluk... Sizin yörede hangi isimle anılır? Uzun yıllardır yaşadığım Gaziantep ve civar illerde pirpirim derler, hatta kurusu da çok kullanılır. Ben salatada da çok severim, yemeklerde de... Salatasını yoğurtlu yemeyi tercih eden çok ama bana sorsarsanız soğan, domates, sarımsak ve limonla yapılanın tadı başka! Üzerine biraz zeytinyağı, limon suyu ve tuz gezdirerek yaptığım salatası da sade ama bir o kadar leziz. Hemen herkes mutlaka yoğurtlu semizotu (semizotu cacığı) yapmıştır ama bir de benim ölçülerimle denemenizi isterim... 

Semizotu zeytinyağlı veya kıymalı, pirinçli veya bulgurlu pişirilebilir. Haşlayarak da yenebilir hatta... Ayıklayın, bulgurla haşlayın. Bulgurlar pişince bir süzgeç yardımıyla suyunu süzüp bir kaba alın; tuz ve ezilmiş sarımsak eklediğiniz yoğurdu üzerine gezdirip sunun.

Etli yemeklere son aşamada katın

Size taze ve kurutulmuş semizotlu  tarifleri vereceğim ama bunlarla sınırlı kalmayalım derim. Ben semizotu yapraklarını patates ve makarna salatalarına katıyorum, çok da yakıştırıyorum.Börek içlerine ve etli yemeklere de aynı şekilde... Peynirli-semizotlu (taze ve inceyse saplarını da kullanabilirsiniz) bir böreği seveceğinize eminim. Kuşbaşı etle yaptığınız basit bir yemeğe de son aşamada katıp yemeği daha lezzetli ve besleyici hale getirebilirsiniz. Hatta Adıyaman’da yabani semizotundan (adına ‘pırpar’ derler) semizotu turşusu yapılır. 2 kilo semizotunu yıkayın, birkaç dakika sirkeli suda bekletin. Sonra suyunu süzüp kaynar suyla steril edilmiş cam kavanozlara aktarın. Ama aralarına kabuklarıyla birlikte dilimlenmiş 1 limonu ve 1 avuç dolusu sarımsağı pay edin. 

Ayrı bir kâseye 2,5 litre su, 2,5 su bardağı üzüm sirkesi, 6 yemek kaşığı kayatuzu ekleyip tuz eriyinceye dek karıştırın. Suyu kavanozlara boşaltıp kapağını kapatın. 2-3 gün sonra kavanozun üst kısmında oluşan boşluğa yeniden semizotu ilave edin.
Serin ve ışık almayan bir yerde bekletmeye devam edin, 2-3 gün içinde hazır. Yemeklerin yanında soğuk soğuk nefis!Bence doğanın bize bir armağanı semizotu... ‘Arsız’ bir ot, kendiliğinden yetişiyor, kolaylıkla yayılıyor. Ama aklınızda olsun, manav ve pazarlarda satılan semizotu genellikle doğal değil! Yabani yani doğal semizotunun yaprakları daha küçüktür, tadı da daha ekşidir. Çok iri yapraklılarını ben şahsen satın almam. Bir önemli ayrıntı daha var: Mineral ve vitamin kaybı olmaması için semizotlarını bıçakla doğramayın, elinizle parçalayın. Yine besin kaybı olmaması için çok uzun süre pişirmeyin, pişirirken çok su eklemeyin ve çok fazla karıştırmayın ki ezilmesinler. 

Vitamin ve minerallerden daha çok yararlanabilmemiz için beslenme uzmanları semizotunun daha çok çiğ tüketilmesinden yana... Belli ki sarımsaklı bir ev yoğurduyla karıştırıp yemek ideali... Ayrıca güvenilir kaynaklardan epey okudum, 100 gram semizotunda sadece 32 kalori varmış, bu nedenle diyet yapanlara öneriliyor. Bol miktarda demir, potasyum, C, B, A ve E vitaminleri de içeriyormuş. Güçlü bir antioksidan olan bu lezzetli otun yorgunluğa iyi geldiğini duymak da hoşuma gitti açıkçası... 

Yazıda tazesi ve kurusuyla yaptığım tariflerimi anlattım. Pirpirim  başlıklı tarifler Antep mutfağından... Pirpirim aşını kurusundan değil, tazesinden yaparsanız tarife soğan da ilave edin. Aslında bu iki yemeğin malzeme listesi yüzde 99 aynı ama ben yapım aşaması konusunda kafanız karışmasın diye ikisinin de tarifini yazdım. Kuru pirpirim yemeğini etli yapmak isterseniz de 300 gram kadar az yağlı kuzu kıymasını yarım su bardağı suyla birlikte tencereye alın ve orta ateşte suyunu çekene kadar karıştırarak kavurun. Daha sonra soğanı ekleyerek tarifi anlattığım şekilde tamamlayın. Afiyet olsun.

SEMİZOTU PİYAZI  (4-6 KİŞİLİK)

NE LAZIM?

* 2 demet semizotu 

* 5 sivri biber 

* 2 soğan

* 2 kapya biber 

* 6 domates 

* 2 küçük limon

* 1/2 çay bardağı zeytinyağı 

* 1/2 çay bardağı nar pekmezi 

* 1,5 yemek kaşığı pul biber 

* 1 tatlı kaşığı tuz

NASIL YAPARIM?

* Semizotlarını iyice yıkayıp yapraklarını ayıklayın, üzerini biraz geçecek kadar suda bekletin. Suyu 2-3 kez değiştirin. 

* Biberlerin çekirdeklerini çıkarıp ince ince, domatesleri küçük küpler halinde doğrayıp sularını güzelce süzdüğünüz semizotlarına katın.

* İnce ince doğranmış soğan, limon suyu, zeytinyağı, nar pekmezi, pul biber ve tuzu ekleyip harmanlayın.

Semizotu cacığı (4-6 kişilik)

NE LAZIM?

* 2 demet semizotu 

* 5 su bardağı yoğurt (soğuk olmalı)

* 1/2 çay bardağı zeytinyağı 

* 3 diş sarımsak

* 1 tatlı kaşığı tuz

NASIL YAPARIM?

* Semizotlarını iyice yıkayıp yapraklarını ayıklayın, üzerini biraz geçecek kadar suda bekletin. Suyu 2-3 kez değiştirin. 

* Yoğurt, zeytinyağı, ezilmiş sarımsak ve tuzu bir kapta karıştırın.

* Suyunu güzelce süzdüğünüz semizotlarını sarımsaklı yoğurtla karıştırın, bekletmeden servis edin.

Zeytinyağlı pirpirim aşı (4-6 kişilik)

NE LAZIM?

* 3-4 demet pirpirim

* 1 çay bardağı nohut

* 1/2 çay bardağı loğlaz (börülce) 

* 1 yemek kaşığı domates salçası

* 1 yemek kaşığı biber salçası

* 1/2 çay bardağı zeytinyağı

* 1 çay bardağı kırmızı mercimek

* 1/2 çay bardağı bulgur

* 1 soğan 

* 4-5 diş sarımsak

* 2 adet kuru dolmalık biber

* 1 yemek kaşığı sumak ekşisi

* 1 tatlı kaşığı pul biber

* 1 çay kaşığı çekilmiş toz karabiber

* 1 yemek kaşığı kuru nane

* 1 tatlı kaşığı tuz

NASIL YAPARIM?

* Nohut ve loğlazı haşlayın.

* Soğanı yemeklik doğrayın, zeytinyağının yarısıyla birlikte soteleyin. 9-10 su bardağı su ekleyip karıştırın, su kaynamaya başlayınca ocağın altı kısıp yıkanmış mercimeği ekleyin. ◊ 5 dakika sonra suları süzülmüş pirpirim, bulgur, ezilmiş sarımsak, elle ufalanmış kuruluk biber, sumak ekşisi, haşlanmış loğlazla nohut, tuz ve karabiberi ilave edip yaklaşık 25-30 dakika pişirin.

* Kalan yağı bir tavaya alın, ısınınca kuru nane ve pul biberi ekleyin. Baharatlı yağı yemeğin üzerine gezdirip servis edin.

Pirpirim aşı (Kuru semizotu yemeği) (4-6 kişilik)

NE LAZIM?

* 100 gr kuru pirpirim 

* 1 çay bardağı nohut

* 1/2 çay bardağı loğlaz (börülce) 

* 1 yemek kaşığı domates salçası 

* 1 yemek kaşığı biber salçası 

* 1/2 çay bardağı zeytinyağı

* 1 çay bardağı kırmızı mercimek 

* 1/2 çay bardağı bulgur 

* 4-5 diş sarımsak

* 2 adet kuru dolmalık biber

* 1 yemek kaşığı sumak ekşisi

* 1 tatlı kaşığı pul biber

* 1 çay kaşığı çekilmiş toz karabiber

* 1 yemek kaşığı kuru nane

* 1 tatlı kaşığı tuz

NASIL YAPARIM?

* Nohutla loğlazı ayrı kaplara alın, üzerlerini örtecek kadar su ekleyip 1 gece bekletin. Ertesi gün sularını süzün, yine ayrı tencerelerde haşlayın. Nohut 50-60 dakikada, loğlaz 25-30 dakikada yumuşayacaktır. Piştikten sonra sularını süzün. 

* Kuru pirpirimi (açık aldıysanız içinde kum, taş gibi yabancı maddeler var mı, kontrol edin) yıkayın, 4-5 su bardağı sıcak suyla birlikte tencereye alın ve orta ateşte haşlamaya bırakın. 

* 5-10 dakika sonra haşlanan pirpirimi süzün, ayrı bir kaba koyduğunuz soğuk suya alın ve suyu birkaç kez değiştirin. 

* Geniş bir tencereye domates ve biber salçası çeşitlerini ve zeytinyağının yarısını koyun. 10 su bardağı su ekleyip karıştırın, su kaynamaya başlayınca ocağın altını kısıp yıkanmış mercimeği ekleyin. 5 dakika sonra suları süzülmüş pirpirim, bulgur, ezilmiş sarımsak, elle ufalanmış kuruluk biber, sumak ekşisi, haşlanmış loğlazla nohut, tuz ve karabiberi ilave edip yaklaşık 25-30 dakika pişirin.

* Kalan yağı bir tavaya alın, ısınınca kuru nane ve pul biberi ekleyin. Baharatlı yağı yemeğin üzerine gezdirip servis edin.