Lenfödemle savaşın püf noktaları
Güncelleme Tarihi:
Hazırlayan: Mesude ERŞAN
Oluşturulma Tarihi: Aralık 15, 2004 00:14
Dr. Vildan ÇERÇİ
Lenfödem, kol ve bacakta şişmeyle seyreden bir rahatsızlık. İki türlü lenfödem var. Birincisi, doğuştan lenf sistemindeki yetersizlik nedeniyle, yaşamın belli bir döneminde ortaya çıkan primer lenfödemdir.
İkincisi, lenfatik akımın herhangi bir sebeple kesintiye uğraması, örneğin ameliyat, kaza, ileri venöz yetmezlik (varis) gibi durumlarda ortaya çıkan sekonder lenfödemdir. Sekonder lenfödeme en iyi örnek, meme kanseri nedeniyle memenin alınmasından sonra ortaya çıkan kol ödemleri.
l Lenfödeme yaygın mı rastlanır?
Meme alınması ve özellikle radyoterapi sonrasında hastaların yaklaşık yüzde 30’unda lenfödem görülebiliyor. Tüm lenfödem vakalarının yüzde 33’ünü primer dediğimiz, doğuştan lenf sistemi yetersizlikleri oluşturuyor. Lenfödem, aslında tüm dünyada oldukça sık görülen, ciddi kronik bir durum.
l Lenfödemin tamamen tedavisi mümkün müdür?
Tamamen tedavi etmek mümkün değil. Ancak ödemi azaltmak veya tamamen gidermek ve bu durumu korumak mümkün.
l Tedavi görmeyen veya uygun tedavi görmeyen hastalara neler olabilir?
Tedavi görmeyen kol veya bacak giderek şişebilir. Lenf sıvısı proteinden zengin olduğundan kolaylıkla ciltten mikrop girerek, enfeksiyona neden olabilir. Bu ödemi daha da kötüleştirir. Artan şişme nedeniyle hastada ağrı, eklem hareketlerinde kısıtlanma olabilir. Giysi ve ayakkabı giymekte zorluk çekebilir.
l Nasıl tedavi edilir?
Bugün dünyada kabul gören lenfödem tedavi şekli, ‘kompleks fiziksel terapi’dir. Bu tedavi dört bölümden oluşur:
- Cilt bakımı,
- Elle yapılan özel lenf drenaj masajı,
- Masaj sonrası özel bandajlama,
- Lenfödeme yönelik egzersiz ve kendi kendine masaj.
Bu tedavi yöntemi eğer ödem miktarı az ve süresi de bir yıldan az ise normal ölçülere dönüş kısa sürede oluyor. Ancak ödem büyük miktarda ve eskimiş ise tedavisi zaman almakta ve bazen kolun veya bacağın normale dönmesi için belirli aralıklarla birkaç kür yapılması gerekebilir. Tedavi sonunda hastaya uygun basınçlı giysi verilerek, ödemin geri dönmesi önleniyor.
l Spor yapmak ödemi kötüleştirir mi? Ne tip egzersiz yapmak faydalı?
Lenfödemli hastalar ödemli kolu veya bacağı zorlayacak egzersiz veya sportif aktivitelerden kaçınmalı. Koşmak veya aerobik egzersizler bacağa çok fazla stres yükleyebilir. Tenis, ödemli kol ile olmamak şartıyla olabilir. Yine de çok hoşlandığınız sportif aktivitelerden tamamen vazgeçmek yerine azaltmak daha uygun. Yüzmek (çok fazla olmamak şartıyla) ve dalmak lenfödemi gidermeye yardımcı bile olabilir.
l Hastalar yaşamlarını nasıl kolaylaştırabilirler?
Lenfödemli hastayı en çok rahatsız eden şey yaşam boyu basınçlı (gece dahil) çorap veya kolluk giymek zorunda olmaları. Çoğu vakada, normal veya normale yakın ölçülerde kalabilmek için bu hayatidir. Bazı vakalarda ise 1-2 yıl kolluk giyildikten sonra kontrollü olarak tamamen çıkarılabilir. Ödemli kolun veya bacağın temizliğine dikkat etmek, aşırı yormaktan kaçınmak, yaralanmalardan korumak için özel çaba gerekir.
l Lenfödeme yaygın mı rastlanır?
Meme alınması ve özellikle radyoterapi sonrasında hastaların yaklaşık yüzde 30’unda lenfödem görülebiliyor. Tüm lenfödem vakalarının yüzde 33’ünü primer dediğimiz, doğuştan lenf sistemi yetersizlikleri oluşturuyor. Lenfödem, aslında tüm dünyada oldukça sık görülen, ciddi kronik bir durum.
l Lenfödemin tamamen tedavisi mümkün müdür?
Tamamen tedavi etmek mümkün değil. Ancak ödemi azaltmak veya tamamen gidermek ve bu durumu korumak mümkün.
l Tedavi görmeyen veya uygun tedavi görmeyen hastalara neler olabilir?
Tedavi görmeyen kol veya bacak giderek şişebilir. Lenf sıvısı proteinden zengin olduğundan kolaylıkla ciltten mikrop girerek, enfeksiyona neden olabilir. Bu ödemi daha da kötüleştirir. Artan şişme nedeniyle hastada ağrı, eklem hareketlerinde kısıtlanma olabilir. Giysi ve ayakkabı giymekte zorluk çekebilir.
l Nasıl tedavi edilir?
Bugün dünyada kabul gören lenfödem tedavi şekli, ‘kompleks fiziksel terapi’dir. Bu tedavi dört bölümden oluşur:
- Cilt bakımı,
- Elle yapılan özel lenf drenaj masajı,
- Masaj sonrası özel bandajlama,
- Lenfödeme yönelik egzersiz ve kendi kendine masaj.
Bu tedavi yöntemi eğer ödem miktarı az ve süresi de bir yıldan az ise normal ölçülere dönüş kısa sürede oluyor. Ancak ödem büyük miktarda ve eskimiş ise tedavisi zaman almakta ve bazen kolun veya bacağın normale dönmesi için belirli aralıklarla birkaç kür yapılması gerekebilir. Tedavi sonunda hastaya uygun basınçlı giysi verilerek, ödemin geri dönmesi önleniyor.
l Spor yapmak ödemi kötüleştirir mi? Ne tip egzersiz yapmak faydalı?
Lenfödemli hastalar ödemli kolu veya bacağı zorlayacak egzersiz veya sportif aktivitelerden kaçınmalı. Koşmak veya aerobik egzersizler bacağa çok fazla stres yükleyebilir. Tenis, ödemli kol ile olmamak şartıyla olabilir. Yine de çok hoşlandığınız sportif aktivitelerden tamamen vazgeçmek yerine azaltmak daha uygun. Yüzmek (çok fazla olmamak şartıyla) ve dalmak lenfödemi gidermeye yardımcı bile olabilir.
l Hastalar yaşamlarını nasıl kolaylaştırabilirler?
Lenfödemli hastayı en çok rahatsız eden şey yaşam boyu basınçlı (gece dahil) çorap veya kolluk giymek zorunda olmaları. Çoğu vakada, normal veya normale yakın ölçülerde kalabilmek için bu hayatidir. Bazı vakalarda ise 1-2 yıl kolluk giyildikten sonra kontrollü olarak tamamen çıkarılabilir. Ödemli kolun veya bacağın temizliğine dikkat etmek, aşırı yormaktan kaçınmak, yaralanmalardan korumak için özel çaba gerekir.