Laz işi snowboard
Güncelleme Tarihi:
Gülden AYDIN - gaydin@hurriyet.com.tr
Oluşturulma Tarihi: Mart 11, 2007 00:00
Rize İkizdere’nin Petran (Meşeköy) Köyü, üç haftadır pek hareketli. Yerli yabancı basının ilgi odağı. Snowboard Dünya İkincisi İsviçreli Ueli Kestenholz’un belgesel film ekibiyle Kaçkarlar’daki bu köye gelmesi, bizi de Petran’dan haberdar etti.
Bu alakanın nedeni ise Petran Köyü’ne mahsus izme ya da yüzme adındaki bir tahtayla değme snowboard’culara taş çıkartan sürat ve ustalıkla kaymaları, uzun atlayışları. Yüzyıllardır babadan oğula geçen bu gelenek, şimdi Petran’ın şöhret ve ümit kapısı oldu. Vakitsiz bir baharın hüküm sürdüğü İstanbul’dan ayrılıp, İkizdere-Ayder yoluna vardığımızda çevre kar, buz kaplıydı. Boş yayla evlerinin arasından, uçurumların kenarından geçtik. Issızlığın ortasında birkaç kez kaybolma tehlikesi atlatıp, kayaların kapattığı yola koridor açtık. Nihayet dağın tepesinde tüten bir baca gördük. Uzaktaki karartılara seslendik: "Orası Petran mı." Evet, cevabını duyunca fotoğrafçı arkadaşım Levent Arslan’ın gözleri doldu. Az ileride köylüler toplanmış, omuzlarında izme ya da yüzme dedikleri kayak tahtaları; bizim için yapacakları büyük gösteriye hazırlanıyordu.
Petran Köyü’nün bütün erkekleri izmeci, yaygın söyleyişle yüzmeci. Bu adın hikmeti, izme-yüzme tahtasının karda bıraktığı iz ve birkaç metrelik karın üstünde düşe kalka yüzercesine ilerlemekten olsa gerek. Deniz seviyesinden 1800 metre yükseklikteki bu köyün çevresindeki vadiler yumuşak eğimli. İzme sporuna başlama yaşı altı. Bırakmanın yaşı yok, dizlerindeki takat tükeninceye kadar. Köyde kahvehane yok. İzme tahtasıyla kaymak ve zirvelere tırmanmak, Petranlı erkekler için günlük hayatın sıradan ama en keyifli ayrıntısı.
Hepsi tığ gibi. Obezite riski sıfır. Nasıl olsun ki. Sabahın erken saatlerinden gece yarısına kadar kayıyorlar. Hiç bıkmadan indikleri tepeye yeniden tırmanıyorlar. İzme tahtalarının üstünde jet gibiler. "Bizi dolunayda görmelisiniz. Mehtapta sabaha kadar bir vadiden diğerine, gidip geliriz. Denizde değil, karda yüzüyoruz."
KIŞIN KARDA YAZIN ÇİMDE
Petran, bir zamanlar 300 haneli, üç muhtarlı bir köyken, İstanbul ve Bursa’ya göç nedeniyle 30 haneye düşmüş. Okul yok. Köy, kasım ile mayıs arası, kar içinde. Bu spor yedi ay yapılabiliyor. Bursa’daki hemşerilerinin de Uludağ’a çıkıp izme yaptıklarını anlatıyorlar: "İzmeden vazgeçmek mümkün değil." İzmenin ortaya çıkışı, ihtiyaçtan. Henüz karayollarının gelmediği yıllarda, 30 yıl öncesine kadar, ulaşımda kullanılırmış.
Köyle aşağıdaki Ayder yolunun uzaklığı 7 kilometre. Döne döne aşağıya yürümek bir buçuk saat sürüyor. İzme tahtasının üstünde aşağı iniş ise 10 dakika. Alışveriş için izmeyle inen köylüler, yürüyerek iki saatte Petran’a çıkarmış. Petranlı Hasan Kara, "Şimdi ihtiyaçtan çıktı, hem zevk hem spora dönüştü" diyor. "Kış gelince Rize ve ilçelerde yaşayan Petranlılar, hafta sonları gelip izme tahtasıyla kayak yapıyor." Köyün daimi sakinleri ise Zigana’ya ve Ayder’e de günübirlik izme turuna çıkıyor. Kar eriyip yerini gür çimenlere bıraktığında bu kez izmeler çim üzerinde kayıyor. "Karda düşmek bir şey değil. Ama çimde düşmek can yakar. Kar ne de olsa yumuşak."
Kadınlar ancak çimde izme kullanıyormuş. Köyün kızlarını izmede görmememizin nedeni de açıklanıyor: Kızlar pantolon giymiyor. Kış günü elbiseyle kaymak da sağlık ve görenek açısından sakıncalıymış.
2005’te Ayder yaylalarında düzenlenen uluslararası heliski (dik yamaçlara helikopterle çıkarak yapılan kayak veya snowboard) organizasyonu sırasında Petran köylülerinin yüzme tahtası geleneği keşfedildi. Eski snowboard dünya şampiyonu İsviçreli Ueli Kestenholz (31), üç hafta önce Petranlı Hasan Kara’yı aradı, "Geliyoruz. Belgesel çekimi yapabilir miyiz" dedi. Kara’ya iki snowboard tahtası hediye etti. Köylüler izmeyle, Ueli snowboard’la kayarken belgeselciler çekim yaptı. Yüzlerce yıldır kendi hallerinde izme-yüzme yapan köylülerin uluslararası üne kavuşmasının öyküsünü Hasan Kara (53) anlatıyor: "İki yıl önce Zigana’da yüzüp İkizdere’ye dönmüştük. Tahtaları dükkanın önüne koymuştuk. Belediye Başkanı Halil Bakırcı ne olduğunu sordu, anlattık. Başkan, yabancı snowboard’culara, Petranlılar snowboard’u yüzlerce yıldır yapıyor, demiş. Onlar da merak etmiş. Başkanın aracıyla Ayder’e çıktık. Dünya şampiyonu Alman kayakçı Ueli Kestenholz ile tanıştık. İzme tahtalarımızla çok ilgilendi. Köyümüzü ziyarete geleceğini söyledi. Snowboard çıkalı 45 yıl oldu, oysa atası Petran’daymış, dedi. Ben de tahtamı Ueli’ye hediye ettim. Bizim tahtalarla snowboard’un ölçülerinin aynı olduğunu görünce Ueli gibi biz de şaşırdık. İzme tahtalarının boyu çene altına gelecek kadar, genişliği de iki omuz arası kadar. Meğer snowboard da öyleymiş.
Şampiyonun hediyesi
Ueli Kestenholz (üstte), iki yıl önce Ayder’de Hasan Kara’nın ayakkabı numarasını almış. Üç hafta önce köye geldiğinde iki snowboard tahtası hediye etmiş. Şimdi bu snowboard’ları gençler kullanıyor (altta). Kara, "Ben yüzme tahtasından vazgeçmem" diyor. Köylülere göre snowboard çocuk oyuncağı. Tahtada kayanlar, snowboardı çok daha ustaca kullanıyor. Tahtada ayaklar bağlanmadığı için denge alışkanlığının çok daha iyi geliştiğini söylüyorlar.
Dernek kuracaklar
Hasan Kara (53): İzme tahtasına 12 yaşına kadar bindim. Köyden göçtük ve 31 yıl sonra yeniden bindim. Acemilik çekeceğimi sanmıştım ama ustalığımdan hiçbir şey kaybetmemişim. İnsanlar sahillere hasretini doyurdu. Yeniden dağları özlemeye başladılar. Rize İl Spor Müdürlüğü, izmeyle ilgileniyor. Mali koşullar sağlandıktan sonra kayak turizmi için altyapı çalışmalarına başlanacak. Köyün yamaçlarında izmeye elverişli 4 kilometrelik parkurlar var. Snowboard’cular için otel ve pansiyonlar açılmalı.
Enver Ak (50): Dernek kuracağız. Başkanı Hasan Kara olacak. Köyümüzün bir an önce bu kayak şeklinin kurallarını oluşturması lazım. Şenliğimizi yarışmalar, yüksek atlama, uzun mesafe gibi etaplar halinde düzenleyeceğiz.
Köy imamı Ahmet Usta (31): İki yıldır izme yapıyorum. Bu yaştan sonra usta olamam ama 5 yaşındaki oğlum Muhammet yüzme ustası olacak.
Hızır Havuz (36): İki oğlum biliyor. Beş ve altı yaşındaki iki kızım da öğrenecek.
İzme tahtası usta işi
Petran köylüleri için en ideal izme tahtası, çevrede çok miktarda bulunan çam ya da gürgenden yapılıyor. Eni boyu, hız katan milimetrik aralıklı parçaları, ön kısmının eğimi, dümen görevi yapan ipinin bağlandığı nokta; hepsi hesap tecrübe ve usta işi. Herkesin yapamadığı izme tahtasının ustaları var köyde. İki ya da üç tahtadan yapılanı en hızlı gideni. Çam ya da gürgenin budaksız ve yarması (baltayla kendiliğinden ayrılanı) makbul. Ucu hafif içe eğiliyor. İzmeler iki türlü. Geniş olanı, yoğun kar yağdığında batmadan gitmek, ulaşım için kullanılıyor. Adı, kayık. Dar olanı, süratle kayma ve spor için. İki ayak yan yana değil, arka arkaya konuyor. Snowboard’cular gibi ayakları bağlı olmadığı için takla atılamıyor, uçuş yapılıyor. Marifet en uzağa uçmak.
Petran Köyü’nün bütün erkekleri izmeci, yaygın söyleyişle yüzmeci. Bu adın hikmeti, izme-yüzme tahtasının karda bıraktığı iz ve birkaç metrelik karın üstünde düşe kalka yüzercesine ilerlemekten olsa gerek. Deniz seviyesinden 1800 metre yükseklikteki bu köyün çevresindeki vadiler yumuşak eğimli. İzme sporuna başlama yaşı altı. Bırakmanın yaşı yok, dizlerindeki takat tükeninceye kadar. Köyde kahvehane yok. İzme tahtasıyla kaymak ve zirvelere tırmanmak, Petranlı erkekler için günlük hayatın sıradan ama en keyifli ayrıntısı.
Hepsi tığ gibi. Obezite riski sıfır. Nasıl olsun ki. Sabahın erken saatlerinden gece yarısına kadar kayıyorlar. Hiç bıkmadan indikleri tepeye yeniden tırmanıyorlar. İzme tahtalarının üstünde jet gibiler. "Bizi dolunayda görmelisiniz. Mehtapta sabaha kadar bir vadiden diğerine, gidip geliriz. Denizde değil, karda yüzüyoruz."
KIŞIN KARDA YAZIN ÇİMDE
Petran, bir zamanlar 300 haneli, üç muhtarlı bir köyken, İstanbul ve Bursa’ya göç nedeniyle 30 haneye düşmüş. Okul yok. Köy, kasım ile mayıs arası, kar içinde. Bu spor yedi ay yapılabiliyor. Bursa’daki hemşerilerinin de Uludağ’a çıkıp izme yaptıklarını anlatıyorlar: "İzmeden vazgeçmek mümkün değil." İzmenin ortaya çıkışı, ihtiyaçtan. Henüz karayollarının gelmediği yıllarda, 30 yıl öncesine kadar, ulaşımda kullanılırmış.
Köyle aşağıdaki Ayder yolunun uzaklığı 7 kilometre. Döne döne aşağıya yürümek bir buçuk saat sürüyor. İzme tahtasının üstünde aşağı iniş ise 10 dakika. Alışveriş için izmeyle inen köylüler, yürüyerek iki saatte Petran’a çıkarmış. Petranlı Hasan Kara, "Şimdi ihtiyaçtan çıktı, hem zevk hem spora dönüştü" diyor. "Kış gelince Rize ve ilçelerde yaşayan Petranlılar, hafta sonları gelip izme tahtasıyla kayak yapıyor." Köyün daimi sakinleri ise Zigana’ya ve Ayder’e de günübirlik izme turuna çıkıyor. Kar eriyip yerini gür çimenlere bıraktığında bu kez izmeler çim üzerinde kayıyor. "Karda düşmek bir şey değil. Ama çimde düşmek can yakar. Kar ne de olsa yumuşak."
Kadınlar ancak çimde izme kullanıyormuş. Köyün kızlarını izmede görmememizin nedeni de açıklanıyor: Kızlar pantolon giymiyor. Kış günü elbiseyle kaymak da sağlık ve görenek açısından sakıncalıymış.
2005’te Ayder yaylalarında düzenlenen uluslararası heliski (dik yamaçlara helikopterle çıkarak yapılan kayak veya snowboard) organizasyonu sırasında Petran köylülerinin yüzme tahtası geleneği keşfedildi. Eski snowboard dünya şampiyonu İsviçreli Ueli Kestenholz (31), üç hafta önce Petranlı Hasan Kara’yı aradı, "Geliyoruz. Belgesel çekimi yapabilir miyiz" dedi. Kara’ya iki snowboard tahtası hediye etti. Köylüler izmeyle, Ueli snowboard’la kayarken belgeselciler çekim yaptı. Yüzlerce yıldır kendi hallerinde izme-yüzme yapan köylülerin uluslararası üne kavuşmasının öyküsünü Hasan Kara (53) anlatıyor: "İki yıl önce Zigana’da yüzüp İkizdere’ye dönmüştük. Tahtaları dükkanın önüne koymuştuk. Belediye Başkanı Halil Bakırcı ne olduğunu sordu, anlattık. Başkan, yabancı snowboard’culara, Petranlılar snowboard’u yüzlerce yıldır yapıyor, demiş. Onlar da merak etmiş. Başkanın aracıyla Ayder’e çıktık. Dünya şampiyonu Alman kayakçı Ueli Kestenholz ile tanıştık. İzme tahtalarımızla çok ilgilendi. Köyümüzü ziyarete geleceğini söyledi. Snowboard çıkalı 45 yıl oldu, oysa atası Petran’daymış, dedi. Ben de tahtamı Ueli’ye hediye ettim. Bizim tahtalarla snowboard’un ölçülerinin aynı olduğunu görünce Ueli gibi biz de şaşırdık. İzme tahtalarının boyu çene altına gelecek kadar, genişliği de iki omuz arası kadar. Meğer snowboard da öyleymiş.
Şampiyonun hediyesi
Ueli Kestenholz (üstte), iki yıl önce Ayder’de Hasan Kara’nın ayakkabı numarasını almış. Üç hafta önce köye geldiğinde iki snowboard tahtası hediye etmiş. Şimdi bu snowboard’ları gençler kullanıyor (altta). Kara, "Ben yüzme tahtasından vazgeçmem" diyor. Köylülere göre snowboard çocuk oyuncağı. Tahtada kayanlar, snowboardı çok daha ustaca kullanıyor. Tahtada ayaklar bağlanmadığı için denge alışkanlığının çok daha iyi geliştiğini söylüyorlar.
Dernek kuracaklar
Hasan Kara (53): İzme tahtasına 12 yaşına kadar bindim. Köyden göçtük ve 31 yıl sonra yeniden bindim. Acemilik çekeceğimi sanmıştım ama ustalığımdan hiçbir şey kaybetmemişim. İnsanlar sahillere hasretini doyurdu. Yeniden dağları özlemeye başladılar. Rize İl Spor Müdürlüğü, izmeyle ilgileniyor. Mali koşullar sağlandıktan sonra kayak turizmi için altyapı çalışmalarına başlanacak. Köyün yamaçlarında izmeye elverişli 4 kilometrelik parkurlar var. Snowboard’cular için otel ve pansiyonlar açılmalı.
Enver Ak (50): Dernek kuracağız. Başkanı Hasan Kara olacak. Köyümüzün bir an önce bu kayak şeklinin kurallarını oluşturması lazım. Şenliğimizi yarışmalar, yüksek atlama, uzun mesafe gibi etaplar halinde düzenleyeceğiz.
Köy imamı Ahmet Usta (31): İki yıldır izme yapıyorum. Bu yaştan sonra usta olamam ama 5 yaşındaki oğlum Muhammet yüzme ustası olacak.
Hızır Havuz (36): İki oğlum biliyor. Beş ve altı yaşındaki iki kızım da öğrenecek.
İzme tahtası usta işi
Petran köylüleri için en ideal izme tahtası, çevrede çok miktarda bulunan çam ya da gürgenden yapılıyor. Eni boyu, hız katan milimetrik aralıklı parçaları, ön kısmının eğimi, dümen görevi yapan ipinin bağlandığı nokta; hepsi hesap tecrübe ve usta işi. Herkesin yapamadığı izme tahtasının ustaları var köyde. İki ya da üç tahtadan yapılanı en hızlı gideni. Çam ya da gürgenin budaksız ve yarması (baltayla kendiliğinden ayrılanı) makbul. Ucu hafif içe eğiliyor. İzmeler iki türlü. Geniş olanı, yoğun kar yağdığında batmadan gitmek, ulaşım için kullanılıyor. Adı, kayık. Dar olanı, süratle kayma ve spor için. İki ayak yan yana değil, arka arkaya konuyor. Snowboard’cular gibi ayakları bağlı olmadığı için takla atılamıyor, uçuş yapılıyor. Marifet en uzağa uçmak.