Kurt uzmanıyım deyince insanlar şaşırıp soruyor: İzcisiniz herhalde... MHP’li falan mısınız?
Güncelleme Tarihi:
Cahit AKYOL
Oluşturulma Tarihi: Kasım 28, 2004 00:45
32 yaşındaki biyolog Özgün Emre Can dünyadaki 25 kurt uzmanından biri. WWF (Doğal Hayatı Koruma Vakfı) için çalışıyor. Kışın dört ayını dağlarda geçiriyor. Kimse mesleğinin ne olduğunu ilk anda anlamıyor. Kayınvalidesi bile onu bir süre elma kurtlarını araştırıyor zannetmiş... Avrupa Birliği için bir rapor hazırlayan Can, ‘Artık bir Ulusal Kurt Koruma ve Eylem Planı hazırlamalıyız’ diyor. Çünkü şu anda Türkiye’de kurt avlamak serbest.
‘Mesleğini öğrenmek istediğiniz kişiden ‘Kurt uzmanıyım’ cevabını alsanız, herhalde otomatik olarak ‘Nasıl yani’ diye sorarsanız. Tanıştığım ve mesleğimi soranlardan hep bu tepkiyi alıyorum. Önce derin bir sessizlik oluyor. Ardından şaşkın bakışlar, daha sonra sorular geliyor: Köpek eğitimiyle mi uğraşıyorsunuz, izcisin değil mi, ziraatle uğraşıyorsun herhalde, MHP’li misin?’
Yaban Hayat Biyoloğu Özgün Emre Can başından geçenleri kahkahalar atarak anlatıyor. Mesleğinin insanlarda yarattığı çağrışımlar birbirinden tuhaf. Dört yıllık eşi Bahar’ın ailesiyle tanıştığı gün yaşadıkları mesela...
‘Ailemle geleneksel kız isteme ziyaretine gittik. Oğlumuz ne iş yapıyor, diye sordular. Bizimkiler biyolog dedi. Ben de, evet kurt uzmanıyım, diye ekledim. Sessizlik oldu, sonra konu değişti, başka şeyler konuşuldu. Meğer müstakbel kayınvalidem elma kurtlarını inceleyen bir bilim adamı olduğumu sanmış. Aylar sonra gerçek kurt uzmanı olduğum ortayı çıktı. Bana, ormandaki kurtların uzmanıymışsın, sahi mi, derken yüzündeki ifadeyi hiç unutamıyorum.’
MAAŞI KURTLARA GİDİYOR
Can’ın kurt sevgisi çocukluk yıllarından kalma. Annesi Bolu’daki Örencik Köyü’nde ilkokul öğretmeniyken 5-6 yaşlarındaki Can’a bir kangal köpeği alınmış. Sonra kurtlara ilgi duymaya başlamış. ‘O gün bugündür kurtların neslinin tükenmemesi için mücadele veriyorum’ diyor.
Can, ODTÜ Biyoloji Bölümü mezunu, Kıbrıs Akdeniz Üniversitesi’nde master yapmış, Göttingen Üniversitesi’nden Prof. Wilfried Bützler ve ODTÜ’den Prof. Dr. İnci Togan’la çalışmış. Uluslararası Akdeniz Vahşi Hayat Çalışma Merkezi’nin (CIHEAM) Girit’teki enstitüsünde doğal kaynaklar yönetimi eğitimi almış.
‘Tüm maaşımı kurtlarla ilgili yabancı yayınlara yatırıyorum, onların araştırıldığı üniversitelere giderek harcıyorum. Eşimin maaşı ile de evimizi geçindiriyoruz. Kurtların bana tek zararı tüm paramı yitirmek oluyor. İnsanlarla kurtları barıştırmak istiyorum.’
Senenin 4 ayını kurt sürülerinin peşinde geçiren Can, geçen yıl Kanada’da düzenlenen ‘Dünya Kurtlar Kongresi’nde Türkiye’yi temsil etti. İç Anadolu Bölgesi’nde kurtların dağılımı, kurtların av türleri ile ilişkisi, kurt-insan ilişkisi ve kurtların korunması için öncelikleri incelediği çalışmasını AB fonlarının desteğiyle hazırladı. Kurt, ayı, vaşak ve çizgili sırtlanların korunması için alınması gereken önlemleri anlattığı ‘Avrupa Konseyi Türkiye Etoburları Raporu’nu kısa süre önce tamamladı. Can, raporun yaban hayatın korunması konusunda AB’ye uyum sürecinde Türkiye’ye ışık tutacağını söylüyor.
Özgün Emre Can kendi gibi biyolog olan ve TÜBİTAK’ta çalışan Bahar Can’la evli. Kurtlardan nasıl korkmuyorsun, sorusuna Bernard Shaw’ın ‘İnsan tek korktuğum hayvandır’ sözünden yola çıkarak cevap veriyor: ‘Korkum kurtlardan değil insandandır.’
TÜRKİYE KURT ZENGİNİ
Can’a bakılırsa Türkiye’de yaklaşık 5 ila 7 bin arasında kurt kaldı. Çoğunluğu İç Anadolu ve Doğu Anadolu bölgelerinde yaşıyor. ‘Yıl boyunca sınırsızca avlanabildikleri için sayıları azalıyor. AB ülkelerine oranlarsak bizdeki sayı çok fazla gerçi ancak onlarda artık kurtların sınırsız avlanmasına izin verilmiyor. Ama geç kaldılar. Çünkü yüzyıllardır Avrupa’da yapılan katliamlar sonucunda Almanya’da bile 5 adet kurt kaldı. Bizler bir bakıma kurt zenginiyiz ama bu hayvanların da koruma altına alınması için Ulusal Kurt Koruma ve Eylem Planı hazırlanması lazım.’
ANNELERİ ÖLDÜRÜP YAVRULARI SATIYORLAR
Latince adı canis bapus olan kurtlar 3-9 hayvandan oluşan sürüler halinde yaşıyor. Ömürleri 8-10 yıl. Kurtlar keçi, koyun ve kümes hayvanlarının baş düşmanı. Onların da başlıca düşmanları insan. Tüfekle, tuzakla, zirai ilaçlarla öldürülüyorlar. Kurtlardan korunmanın en kolay yolu kangal köpeği beslemek. Kangaldan çok korkuyorlar. Özgün Emre Can’a göre avcılar, kurt inlerini bulduğunda anneleri öldürüp yavruları alıyor. Köpek yavrusu gibi çok sevimli olduklarından müşteri buluyorlar. Ancak kurtları ehlileştirmek imkansız.
Yaban Hayat Biyoloğu Özgün Emre Can başından geçenleri kahkahalar atarak anlatıyor. Mesleğinin insanlarda yarattığı çağrışımlar birbirinden tuhaf. Dört yıllık eşi Bahar’ın ailesiyle tanıştığı gün yaşadıkları mesela...
‘Ailemle geleneksel kız isteme ziyaretine gittik. Oğlumuz ne iş yapıyor, diye sordular. Bizimkiler biyolog dedi. Ben de, evet kurt uzmanıyım, diye ekledim. Sessizlik oldu, sonra konu değişti, başka şeyler konuşuldu. Meğer müstakbel kayınvalidem elma kurtlarını inceleyen bir bilim adamı olduğumu sanmış. Aylar sonra gerçek kurt uzmanı olduğum ortayı çıktı. Bana, ormandaki kurtların uzmanıymışsın, sahi mi, derken yüzündeki ifadeyi hiç unutamıyorum.’
MAAŞI KURTLARA GİDİYOR
Can’ın kurt sevgisi çocukluk yıllarından kalma. Annesi Bolu’daki Örencik Köyü’nde ilkokul öğretmeniyken 5-6 yaşlarındaki Can’a bir kangal köpeği alınmış. Sonra kurtlara ilgi duymaya başlamış. ‘O gün bugündür kurtların neslinin tükenmemesi için mücadele veriyorum’ diyor.
Can, ODTÜ Biyoloji Bölümü mezunu, Kıbrıs Akdeniz Üniversitesi’nde master yapmış, Göttingen Üniversitesi’nden Prof. Wilfried Bützler ve ODTÜ’den Prof. Dr. İnci Togan’la çalışmış. Uluslararası Akdeniz Vahşi Hayat Çalışma Merkezi’nin (CIHEAM) Girit’teki enstitüsünde doğal kaynaklar yönetimi eğitimi almış.
‘Tüm maaşımı kurtlarla ilgili yabancı yayınlara yatırıyorum, onların araştırıldığı üniversitelere giderek harcıyorum. Eşimin maaşı ile de evimizi geçindiriyoruz. Kurtların bana tek zararı tüm paramı yitirmek oluyor. İnsanlarla kurtları barıştırmak istiyorum.’
Senenin 4 ayını kurt sürülerinin peşinde geçiren Can, geçen yıl Kanada’da düzenlenen ‘Dünya Kurtlar Kongresi’nde Türkiye’yi temsil etti. İç Anadolu Bölgesi’nde kurtların dağılımı, kurtların av türleri ile ilişkisi, kurt-insan ilişkisi ve kurtların korunması için öncelikleri incelediği çalışmasını AB fonlarının desteğiyle hazırladı. Kurt, ayı, vaşak ve çizgili sırtlanların korunması için alınması gereken önlemleri anlattığı ‘Avrupa Konseyi Türkiye Etoburları Raporu’nu kısa süre önce tamamladı. Can, raporun yaban hayatın korunması konusunda AB’ye uyum sürecinde Türkiye’ye ışık tutacağını söylüyor.
Özgün Emre Can kendi gibi biyolog olan ve TÜBİTAK’ta çalışan Bahar Can’la evli. Kurtlardan nasıl korkmuyorsun, sorusuna Bernard Shaw’ın ‘İnsan tek korktuğum hayvandır’ sözünden yola çıkarak cevap veriyor: ‘Korkum kurtlardan değil insandandır.’
TÜRKİYE KURT ZENGİNİ
Can’a bakılırsa Türkiye’de yaklaşık 5 ila 7 bin arasında kurt kaldı. Çoğunluğu İç Anadolu ve Doğu Anadolu bölgelerinde yaşıyor. ‘Yıl boyunca sınırsızca avlanabildikleri için sayıları azalıyor. AB ülkelerine oranlarsak bizdeki sayı çok fazla gerçi ancak onlarda artık kurtların sınırsız avlanmasına izin verilmiyor. Ama geç kaldılar. Çünkü yüzyıllardır Avrupa’da yapılan katliamlar sonucunda Almanya’da bile 5 adet kurt kaldı. Bizler bir bakıma kurt zenginiyiz ama bu hayvanların da koruma altına alınması için Ulusal Kurt Koruma ve Eylem Planı hazırlanması lazım.’
ANNELERİ ÖLDÜRÜP YAVRULARI SATIYORLAR
Latince adı canis bapus olan kurtlar 3-9 hayvandan oluşan sürüler halinde yaşıyor. Ömürleri 8-10 yıl. Kurtlar keçi, koyun ve kümes hayvanlarının baş düşmanı. Onların da başlıca düşmanları insan. Tüfekle, tuzakla, zirai ilaçlarla öldürülüyorlar. Kurtlardan korunmanın en kolay yolu kangal köpeği beslemek. Kangaldan çok korkuyorlar. Özgün Emre Can’a göre avcılar, kurt inlerini bulduğunda anneleri öldürüp yavruları alıyor. Köpek yavrusu gibi çok sevimli olduklarından müşteri buluyorlar. Ancak kurtları ehlileştirmek imkansız.