Kongo’ya taşınan Tolya’nın gönlü Ä°stanbul’da kaldı

Kongolu iki erkek kardeÅŸ Ä°stanbullu iki kuzenle evlenmiÅŸti. Kongo’daki aile, Ä°stanbul’dan gelenlerle geniÅŸliyordu giderek.(...) Aleko’nun hareketleri Tolya’yı sinirlendirmiyor, tersine güldürüyordu. O güldükçe Aleko daha fazla tahrik oluyor, daha çok söyleniyordu.Tolya, Alman Lisesindeki arkadaÅŸlarına ‘Kongo’ya gidiyorum’ dediÄŸinde hiçbiri inanmadı. Hatta içlerinden biri ‘Sen Afrika’ya gidiyorsan, ben de Patagonya’ya gidiyorum’ diye alay etti onunla.Çocuklar pek de haksız sayılmazlardı. Çünkü o yılların Ä°stanbul’unda, Avrupa’ya gitmek bile önemli bir olaydı. Kongo’ya gitmek bir hayaldi. Ä°ki yıl öncesine kadar Tolya için de Kongo fazla bir anlam ifade etmiyordu. Kongo deyince, balta girmemiÅŸ ormanlar, vahÅŸi hayvanlar, yamyamlar ve ‘Tenten Kongo’da’ adlı çizgi roman geliyordu aklına.Tolya ve ailesine Kongo kapılarını açan, ablası Anita olmuÅŸtu. Anita’nın Ä°stanbul’da tanışıp evlendiÄŸi Zevulun Codron, Rodos asıllı, Musevi bir ailenin oÄŸluydu. Zevulun, Kongo’da doÄŸup büyümüştü.Anita’nın evlenip gitmesi annesini çok etkiledi, kızının özlemine dayanamıyordu. Ceni, çareyi Kongo’ya, kızının yanına göçmekte buldu. Ama eÅŸini ikna etmekte zorlandı bir süre.‘Afrika’larda ne kaybettim ki?’ diye sitem ediyordu Sura karısına. 1923’te, henüz 13 yaşındayken Kırım’dan ailesiyle birlikte göçmüştü Ä°stanbul’a. Yıllarca kumaÅŸ imalatıyla uÄŸraÅŸmıştı, üç yıldır da Amerikalıların PX maÄŸazasında levazım kontrol müdürü olarak çalışıyordu.Zevulun, Kolwezi’de aÄŸabeyi ile ortaklaÅŸa iÅŸlettiÄŸi iki maÄŸazadan birini kayınpederinin yönetmesini istiyordu. Sura, bu ısrarlar karşısında fazla dayanamadı. Kabul etti vatanı bildiÄŸi Ä°stanbul’dan ayrılmayı. Ama önce eÅŸi ve oÄŸlu Tolya, Kongo’ya gidecek, oradaki koÅŸulları görecek, Sura birkaç ay sonra katılacaktı onlara. Yoluna koyması gereken iÅŸler olduÄŸunu söylüyordu.Ä°STANBUL’UN KIÅžINI BIRAKTI MAYO GÄ°YDÄ° Tolya, 1964 yılı ÅŸubat ayının soÄŸuk bir kış gününde annesiyle birlikte uçaÄŸa binerken, yeni bir ülkeye gitmenin heyecanı içindeydi. Ama çok sevdiÄŸi Ä°stanbul’dan ayrılacağı için bir burukluk hissediyordu. Ä°stanbul, Tolya için bir kent olmaktan fazla anlam ifade ediyordu. 1947 yılında orada doÄŸmuÅŸ büyümüş, yazları Büyükada’nın mis gibi havasını içine çekmiÅŸ, kışları AyazpaÅŸa’daki Giyarmati apartmanında cana yakın ve samimi komÅŸularıyla dostluÄŸu yaÅŸamıştı. Güzel bir çocukluk geçirmiÅŸti Tolya.Saray lokmalarını, sucuklu tostları, Polonezköy tatilindeki o enfes kahvaltıyı, Florida gazinosundaki ilk dans müsabakasını ve tabii ilk aÅŸkı olan yeÅŸil gözlü Katy’yi unutamayacaktı. Aradan yıllar geçse de Aya Yorgi, Taksim, ÅžiÅŸli, BeyoÄŸlu, Balık Pazarı gibi isimler, her duyduÄŸunda sihirli çaÄŸrışımlar yapacaktı onda. Tolya, anılarını gözlerinin önünden geçirirken YeÅŸilköy havalanında lapa lapa kar yağıyordu. Beyaz örtüye baktı son kez.Tolya ve annesi Ceni’nin ilk durakları Atina’ydı. AkÅŸama kadar kenti gezdiler annesiyle. Onları Kongo’nun güney eyaletlerinden olan Katanga’nın baÅŸkenti Lubumbashi’ye götürecek Sabena uçağı geceyarısı kalkacaktı. Önce Akdeniz’in, sonra da Afrika’nın üzerinden uçtular bütün gece. Uçak, Uganda’nın Entebbe kentine indiÄŸinde güneÅŸ, etrafı ısıtmaya baÅŸlamıştı bile. Orada bir saat kadar kaldıktan sonra bu kez asıl hedeflerine, Lubumbashi havalanına indiler. Havaalanı binası bir hangara benziyordu. Ama Tolya’yı asıl ÅŸaşırtan, alanın fakirliÄŸi deÄŸil, tanıştığı kokulardı. Ne aÅŸina olduÄŸu gül kokusuna, ne de Marmara’daki çamların kokusuna benziyordu tropikal bitkilerin yaydığı egzotik kokular. Ancak pasaport kulübesine doÄŸru yürürken aniden uyandı rüyadan. Siyah askerler, ellerindeki makineli tüfekleri ve parlayan gözlerini üzerlerine doÄŸrultmuÅŸlardı. Bu tablo ürküttü Tolya’yı. Afrika gerçeÄŸiyle ilk kez yüzyüze geldiÄŸini hissetti o an. Neyse ki, eniÅŸtesi Zevulun pistin başına kadar gelmiÅŸti. Pasaport iÅŸlemleri birkaç dakikada tamamlandı. Kolwezi’ye gitmeden önce bir gece Lubumbashi’de kalacaklardı. Tolya’nın Viviane ve Janine adlarında NiÅŸantaşılı iki kuzeni birkaç yıl önce Kongo’ya yerleÅŸmiÅŸti. Viviane, Zevulun’un aÄŸabeyi Lulu ile evliydi. Kısacası Kongolu iki erkek kardeÅŸ Ä°stanbullu iki kuzenle evlenmiÅŸti. Kongo’daki aile, Ä°stanbul’dan gelenlerle geniÅŸliyordu giderek.Tolya, Ceni ve Zevulun, kırmızı toprak yoldan yarım saat kadar süren bir yolculuk sonrasında Janine’in Lubumbashi’deki villasına ulaÅŸtı.Belçika yönetimindeki ihtiÅŸamlı dönemini kapattığı sokaklardaki köhneleÅŸmeden farkedilen kentin, Avrupalıların yaÅŸadığı, nispeten temiz ve düzenli bölgesindeydi Janine’in villası. Demir parmaklıklarla çevrili, yüzme havuzlu, bembeyaz ve görkemli bir yapıydı. Janine ve kocası onları bekliyorlardı. En önemlisi de sofra hazırdı. Hararetli kucaklaÅŸma seansından sonra hemen masaya oturdular.Ertesi sabah erkenden Kolwezi’ye doÄŸru yola koyulduklarında Tolya’nın aklı, o gün öğleden sonra havuzda geçirdiÄŸi rehavet saatlerinde kalmıştı. Hálá inanamıyordu, bir gün içerisinde Ä°stanbul’daki kıştan uzaklaşıp, açık havada mayoyla havuza girebildiÄŸine. Ormanlar ve tropikal bitki örtüsünün çevrelediÄŸi bozuk yolda hızlı gitmek olanaksızdı. Yöreyi çok iyi tanıyan Zevulun, hem rehberlik yaparak çevreyi tanıtıyor, hem de Tolya ile ilgili planlarını anlatıyordu. Tolya, Fransızca eÄŸitim veren ve Avrupa’daki bütün üniversitelere sınavsız girmesine olanak saÄŸlayacak Belçika lise diploması veren Lycée Jean XXIII adlı okula yazılacaktı.Zevulun, Fransızcanın sorun olmayacağını söylüyordu. Ne de olsa Tolya’nın kulağı aÅŸinaydı Fransızcaya. Annesi Türkçe ve Ladino’ya iláveten sürekli Fransızca konuÅŸurdu evde.Kolwezi’ye 50 kilometre kala yolu kesen askerlerle karşılaÅŸana deÄŸin sürdü arabadaki sohbet. Luabala ırmağı üzerindeki köprüyü geçerken Zevulun, ‘İlerde bir baraj var’ dedi. Tolya, makineli tüfekli 10 kadar askerin yanında durunca kavradı ‘baraj’ın ne olduÄŸunu.Alışık olduÄŸu askerlere benzemiyordu bunlar; hırpanî kılıklı, sakallı, uykusuzluk ya da alkolden kıpkırmızı kesilmiÅŸ gözleriyle korkutucu tiplerdi. Ãœzerlerini aramak üzere araçtan inmelerini istediklerinde Tolya çok korktu. Zevulun ise rahattı. ‘Merak etmeyin, Kongo’da birkaç frankla yalnız baraj deÄŸil, geçemeyeceÄŸiniz hiçbir engel yoktur’ dedi. Asileri aramakla görevli askerlerin asıl amacı para kazanmaktı zaten.Zevulun’un dediÄŸi gibi oldu, rüşvetlerini aldıktan sonra bıraktılar üzerlerini aramayı. Tam araçlarına dönerken aralarındaki subay, Tolya’yı çağırdı. Delikanlı, Zevulun’a baktı soran gözlerle. ‘Git, git korkma’ dedi eniÅŸtesi. Tolya, subaya yaklaÅŸtı korkarak. Subay, makinalı tüfeÄŸinin namlusunu göğsüne dayayarak itti hafifçe Tolya’yı. ‘Sen simdi süt gibi bembeyazsın, ama çok yakında kapkara olacaksın’ dedi. Kıpkırmızı gözlerini tam da gözlerine dikmiÅŸti. İçi titredi Tolya’nın. ‘Hadi git’ dedi sonra.Arabaya koÅŸarak dönüp koltuÄŸuna büzüldü Tolya. O an müthiÅŸ bir piÅŸmanlık ve Ä°stanbul özlemi duydu. Güvenli caddelerde yürümek vardı ÅŸimdi. RUM TAKIMIYLA FUTBOL MAÇLARIYer yer silinmiÅŸ, ‘Kolwezi’ye hoÅŸ geldiniz’ yazılı geniÅŸ tabelanın altından geçerken Tolya, hala o subayın sözlerinin etkisindeydi. Ne demek istemiÅŸti? Ne acaip konuÅŸmuÅŸtu öyle!Kolwezi, tek bir ana caddesi olan küçük bir kentti. Asfalt ve toprak karışımı yollar, çukurlarla doluydu. Ä°ki katlı modern bir binanın önünde durdular. Zevulun, ‘Geldik’ dedi.Anita kapıda bekliyordu onları. Anne kızın karşılaÅŸmaları görülmeye deÄŸerdi. Dakikalarca birbirlerine sarılıp gözyaşı döktüler. Ä°ki yıldır doÄŸru düzgün iletiÅŸim kuramamışlardı. Kolwezi-Ä°stanbul arasında bir mektubun gidip gelmesi bazen aylar alıyordu o yıllarda. Telefonla konuÅŸmak ise mucizevi tesadüflere baÄŸlıydı.Tolya ise, yine çok acıkmıştı. Krallara layık ziyafet sofrasına oturur oturmaz o kocaman Afrika muzlarına dikti gözlerini. Tatlı faslına geçildiÄŸinde saldırdı muzlara. BeÅŸ mi, on mu, sayamadı yediÄŸi muzları. Ancak bunun bedelini ağır ödeyecekti. O akÅŸam midesi, bağırsakları alt üst oldu. Saatlerce tuvaletten çıkamadı. Elini bir daha muzlara uzatabilmesi için aradan birkaç hafta geçmesi gerekti.Ertesi gün kenti dolaÅŸmaya çıktı Tolya. Ä°lk olarak Zevulun ve Sadok kardeÅŸlerin maÄŸazalarını gezdi. Onların maÄŸazaları da kentteki benzerleri gibi, Amerika’daki ‘general store’ mantığıyla düzenlenmiÅŸti. Kibritten konserveye kadar yüzlerce malı bir arada satıyorlardı. Kolwezi’de, bütün Katanga’da olduÄŸu gibi Belçikalılar’dan sonra en kalabalık grup Yunanlılar’dı. Zevulun’un ailesi gibi Rodos asıllı Yahudiler de vardı aralarında. Rodoslu Yahudiler’in yaÅŸlıları az çok Türkçe konuÅŸuyorlardı. Bu da Tolya’nın yabancılık çekmesini önlüyordu.Onun için asıl zorluk, Jan XXIII lisesindeki dersleri, kulaktan dolma Fransızcasıyla takip edebilmekti. Bereket dönem ortasında gelmiÅŸ olmasına raÄŸmen, lise birinci sınıfa kabul ettiler de yıl kaybetmedi.EÄŸitim sistemi farklıydı Kolwezi lisesinde. Belçika Milli Egitim Bakanlığı’na baÄŸlı rahiplerin yönettigi lisenin öğretmenleri Avrupa’dan getirilmiÅŸti. Öğrencilerinin de çoÄŸunluÄŸu Belçikalıydı. Yüksek bir ücretle öğrenci kabul eden liseye ancak mali olanakları yüksek Kongolu ailelerin çocukları okuyabiliyordu. Onların sayısı bir elin parmaklarını geçmiyordu.Tolya, özellikle ilk altı ayda bütün gücünü derslerine verdi. Yılmadan çalışarak, evde özel Fransızca matematik ve fizik dersleri alarak uyum saÄŸladı okula. Ä°lk yılın sonunda notları yükselince rahatladı. Rengárenk çiçekler ve bitki örtüsünün kapladığı çok geniÅŸ bir parkın içindeki üçer katlı altı binadan oluÅŸuyordu lise. Öğrenciler, boÅŸ zamanlarını açık havada dolaÅŸarak, sportif faaliyetlerle geçiriyorlardı. Tolya’nın en sevdiÄŸi sporlar, tenis ve futboldu. Haftada iki-üç kez futbol antrenmanlarına katılıyor, kalan zamanını tenis oynayarak deÄŸerlendiriyordu. Cumartesi geceleri çoÄŸunlukla ev partileri, pazar akÅŸamları ise kızlı erkekli gidilen sinemada film izleyerek geçiyordu.Bazı hafta sonları arkadaÅŸlarıyla Kolwezi gölüne pikniÄŸe gidiyorlar, ama çoÄŸu hafta futbol maçı oluyordu. Tolya, Kolwezi ligindeki takımlardan biri olan College’de santrafor olarak oynuyordu. En yakın arkadaşı olan Belçikalı Pierre de aynı takımdaydı. Kolwezi liginde, Kıbrıslı Rumlar ve Yunanlıların oynadığı, daima ligin ilk üç sırasında yer alan Olympique adlı bir takım vardı. Bu takımla yapacakları her maçı sabırsızlıkla bekliyordu Tolya. Olympique ve College arasında ezeli bir rekabet yaÅŸanıyordu. ÇoÄŸunlukla Olympique kazanıyorlardı maçları. Türkiye’den geldiÄŸini bilen rakipleri Tolya’ya sert davranıyor, taraftarları da topu her ayağına geçiriÅŸinde ıslıklayıp, ‘Turco, Turco’ diye tempo tutuyorlardı.Hele Aleko adında Giritli, tıknaz ama çevik bir bekleri vardı ki, Tolya’yı yakın markajda tutuyordu. Tolya, sık sık yere düşürmesine raÄŸmen, yine de söylenip duruyordu Aleko.Aleko’nun hareketleri Tolya’yı sinirlendirmiyor, tersine güldürüyordu. O güldükçe Aleko daha fazla tahrik oluyor, daha çok söyleniyordu. Aleko’yu sempatik buluyordu Tolya. Maç bitince her ÅŸey sahada kalıyordu.Bir pazar sabahı yine Olympique ile College’in maçı vardı. Maçtan önceki gece Manika kulübünde futbolcular için bir balo düzenlenmiÅŸti. Olympique ile College’in oyuncuları da oradaydı. Bir ara Tolya’nın dikkatini çekti. Aleko ile takım arkadaÅŸlarının ayakta duracak hali kalmamıştı. College’in futbolcuları da eÄŸleniyordu ama hiçbiri rakipleri kadar içmiyordu. Tolya, ertesi günü düşünerek frenlerini saÄŸlam tuttu. Sabah sahaya çıkarken, formda ve hırslıydı Tolya. Olympique’in oyuncuları ise dökülüyordu. Kıpırdayacak halleri kalmamıştı. ‘Biz bu takımı bugün yenemezsek bir daha asla yenemeyiz’ diye düşündü. College’in diÄŸer oyuncuları da durumu farketmiÅŸ olacak ki, hepsi iyice coÅŸtu. Onlar koÅŸturdukça, Olympique’in oyuncuları daha çok zorlanıyordu. Hele Tolya, sahada ne zaman Aleko ile karşı karşıya kalsa kolayca sıyrılıp geçiyordu. O çevik Aleko, sahada koÅŸmuyor, sürünüyordu sanki. Topa vurmayı beceremiyordu bir türlü. Topu ıskaladıkça da Rumca ‘Asto diavolo!’ (Cehenneme git) diye söyleniyordu. Maçın sonuna doÄŸru Aleko’nun son enerji kırıntıları da tükenmiÅŸti. Ayağına gelen topu gördü görmesine ama topa vurmak üzere boÅŸluÄŸa savurduÄŸu ayağını zaptedemeyip, kendi ekseni etrafında 360 derece döndükten sonra yere kapaklandı. Komik bir görüntüydü doÄŸrusu. Tolya, koÅŸup Aleko’nun yerden kalkmasına yardım etti. Elini uzatırken, bir yandan da ‘Ne o Aleko, kötü bir gece mi geçirdin?’ diye takılıyordu. O pazar sahadan mutlu ayrıldı Tolya. 3-0 kazandıkları maçta, biri penaltıdan olmak üzere iki gol atmıştı, bir zafer günüydü College’liler için o gün...OKURA PUSULAÃœnlü Musevî profesör Ventura’nın torunuAsıl adı Anatoli Filiz. Bir Rus ismi olan Anatoli’nin kısaltılmışı Tolya. ArkadaÅŸları da onu hep öyle çağırmış. Ben de öyküde Tolya’yı yeÄŸledim.Lozan barış görüşmelerine Musevi cemaatini temsilen katılan ünlü hukukçu Ordinaryus Profesör MiÅŸon Ventura’nın torunu olan Tolya Filiz, 1967’de Kolwezi’de liseyi bitirdikten sonra üniversiteyi Güney Afrika’da okudu. Ä°srail’de master yaptı. 1976’da Bornova’da askerliÄŸini yapan Tolya Filiz’in mesleÄŸi özel bankacılık danışmanlığı. Ä°sviçre ve Lüksemburg’ta uluslararası bankalarda çalışan Tolya Filiz, 1994’ten beri Lüksemburg vatandaşı. Hálá kendisini ‘Türk’ olarak tanımlayan Tolya, yaÅŸam öyküsünün hemen her satırında Ä°stanbul özlemini dile getiriyor. Aradan yıllar geçmiÅŸ, uzaklarda kalmış ama bu ülkeyi seviyor, daha önemlisi içinde duyuyor Tolya. YaÅŸam öykünüzü bekliyoruzFax: (312) 428 53 18e-mail: fbildirici@ hurriyet.com.tr Mektup adresi: Anlatsam Roman Olur Hürriyet Bürosu Cinnah Cad.No 8 K.Dere/AnkaraWeb sayfası: www.hurriyet.com.tr/anlatsamGELECEK ÖYKÃœ O BENÄ° KIZIMA BAÄžIÅžLADIÂ