Craft Tiyatro’nun yeni oyunu Personel

Neden bu oyun?
Dolunay Soysert: Çünkü beyaz yakalıların giderek çoğaldığı ülkemizde bir derde değiniyor. Asimile edilme şeklimiz, her şeyi kabullenişimiz ve çok çabuk unutuşumuzla ilgili bir sürü şey söylüyor. Üstler altlara ne yapıyor, altlar bu söylenenlere ne kadar uyuyor? İnsanlar gücü nasıl kullanıyor? Güç bazı kişilerin eline geçtiğinde ne kadar tehlikeli olabiliyor? Seyirciler keyifli vakit geçirirken bir yandan da “Acaba ben ne kadarına maruz kalıyorum” diye düşünsünler istiyorum.

Oyun pek çok insanın her gün yaşadığı işyerindeki mobbing’i abartılı bir şekilde gösteriyor ama...
D.S: Abartılı olmadığını öğrendim biliyor musun? Oyun araştırmaları sırasında şirketlerin sözleşmelerine, insanların nelere maruz kaldığına ve ne gibi sözleşme maddeleriyle sınırlandırıldığına baktım. Bizim oyunda geçen sözleşmedeki maddeler absürd şeyler değil, gerçekten var. Pek çok büyük şirket insanların özel hayatı hakkında söz hakkı hissediyor kendinde. Mümkün olduğunca da engellemeye çalışıyor.

Türkiye’de ‘romantik ve seksüel ilişkileri’, çocuk sahibi olmayı filan yasaklayan iş sözleşmeleri mi var yani?
Aslı Enver: Sözleşme maddesinde birebir böyle yazmıyor tabii...
D.S: Ama departman içi ilişkilere büyük şirketlerin hemen hemen hiçbirinde izin verilmiyor.

BİZ DE OTOSANSÜR UYGULUYORUZ

Peki Emma neden gitmiyor? Çünkü onun gitmesi sistemde bir kırılma başlatabilir...
A.E: Provalarda inanma sorunu yaşadığımda, “Emma neden gitmiyor, neden” diye soruyordum. Aslında görmek için sadece etrafına bakman gerekiyor. Çünkü aslında kimse gidemiyor. Biz de buna dahiliz. Çalıştığımız yerde bütünüyle memnun değiliz.

Sizin sektörde var mı böyle bir baskı?
D.S: Söylenmemiş kurallar var.
A.E: Otosansür dediğimiz şey işte. Daha da kötüsü. Kimse sana ‘bunu yapmayacaksın’ demiyor ama sen kendi kendine ‘yapmasam daha iyi’ diyorsun ve o kurallara daha da sadık oluyorsun. Ve bunu değiştirmek için de bir şey yapmıyoruz aslında. Belki dışarıdan bakan, sabah 9 akşam 5 mesaiyle çalışan birisi, “Bunlar delirmiş mi” diyordur. 24 saat, 48 saat sette durmak ne demek yani? Ama bize şans eseri sevdiğimiz işi yapabildiğimiz için o kadar da delilik gelmiyor.

Müdür peki? O da maruz kalmıyor mu aslında aynı şiddete?
D.S: O da Emma’yla aynı safhalardan geçmiş. O da muhtemelen yukarıdan kendisine ne söyleniyorsa onu yapıyor. Hâlâ o da aynı şiddete maruz kalıyor bile olabilir. Zaten uygulayıcının en tehlikelisi kraldan çok kralcı olanı. Küçük uygulayıcı büyük uygulayıcıdan daha tehlikelidir. İnisiyatif kullanamaz, emir alır. Benim oynadığım müdür karakteri kişisel tercihlerini sisteme uydurmasını çok güzel beceriyor. Seçimlerini sistemin içindeki açıkları bularak uyguluyor. Yapılan sözleşmeler üzerinden insanları nasıl kullanacağını çok iyi biliyor. Boşuna oralara gelmemiş yani.

Oyunda iki kadının karşı karşıya olması çok önemli bence. Kadının kadına uyguladığı şiddet hakkında da bir şeyler söylüyor aslında. Bu noktada kadınlar arası örgütlenmenin önemi nedir?
D.S: Aslında sistem varsa kimsenin hakkı kalmıyor. Erkek ya da kadın, çocuk veya yaşlı da olsanız, hiçbir şey fark etmiyor. Aslında sistemin insanlığı unutturma tavrıyla ilgili olduğunu düşünüyorum oyunun. Zaten çok ciddi kadına şiddet olaylarıyla karşılaştığımız bu günlerde kadının kadına uyguladığı şiddetten söz etmek istemedik. Bu yüzden de oyunda bunun altını çizmemeye çalıştık. O yüzden metni cinsiyet kavramı üzerinden okumamayı tercih ediyoruz.

Sistemin kırılması için neye ihtiyaç var?
D.S: Emma’ların direnişi bırakmamasına ihtiyacımız var.

NE ZAMAN?

Mark Bartlett’in yazdığı ‘Personel’ salı 20.30’da Craft’ın Kadıköy’deki yeni sahnesinde prömiyer yapacak. Çarşamba akşamı ve 8, 9, 15, 16, 21, 22, 28, 29 Nisan tarihlerinde de izlenebilir. Biletler Biletix’te.