Bu 9 maddeyi bil, ortamlarda çağdaş sanattan anlıyorum diye dolaş
Güncelleme Tarihi:
Çağdaş sanat dünyasının önemli otoritelerinden Prof. Dr. Hasan Bülent Kahraman’la yeni kitabı ‘Bakmak Görmek Bir De Bilmek-Çağdaş Sanat Dünyasında Hayatta Kalma Kılavuzu’nu konuştuk. Anlattıklarından yola çıkarak çağdaş sanattan anlıyor gibi görünmek isteyenler için bir rehber hazırladık.
Çünkü girdiğinizde ‘Sanatçının Dışkısı’ (yukarıda) gibi eserlerle karşılaşacaksınız. (Piero Manzoni’nin bu ‘eseri’ 2007’de 124 bin Euro’ya satılmıştı). Hasan Bülent Kahraman’a “Çağdaş sanatı anlamaya mecbur muyuz?” diye soruyorum. “Mecburuz” diyor, hiç tereddütsüz. “Anlamamak ayıp yani?” diye üsteliyorum: “Ayıp. 19’uncu yüzyılda yetenek birikimi edebiyattaydı. 20’nci yüzyılda sinemada, 21’inci yüzyıldaysa çağdaş sanat dediğimiz görsel dünyada... Bu gökdelenler Topkapı Sarayı’yla aynı mı? Değil. Niye? Çünkü gökdelenlerde bir çağdaşlık dokunuşu var. Onu benimsiyoruz da çağdaş sanata neden mesafeli duruyoruz? Çağdaş sanat depremde hayat kurtarmaz ama belki insana yeni bir hayat kazandırabilir.”
Modern, çağdaş, güncel sanat... Zannetmeyin ki aynı şeyi ifade ediyorlar: “Çağdaş ve güncel sanat aşağı yukarı aynı şeyi ifade eder. Modern sanat aristokrasinin ürettiği klasik sanatın dönüşmesiyle ortaya çıkmıştır. İnsanların çok yüksek bir kültürle anlayabilecekleri sanattır. Anlaması zor olan modern sanattır, daha kolay olan çağdaş…”
Tarihini bilmekten zarar gelmez. Çağdaş sanatı başlatan eserin ilginç bir hikâyesi var: “Marcel Duchamp hırdavatçıdan aldığı bir pisuvarı kaidenin üzerine oturtarak hazırladığı heykel 1917’deki Armory Show’a kabul edilmedi. Oysa tema aykırı yapıtlardı. Duchamp’ın arkadaşları bile ‘Bu kadar da olmaz’ dediler. Orijinal ‘Çeşme’nin kırıldığı zannediliyordu. Sonra bazı belgelerden anlaşıldı ki kırılmamış ama nerede olduğu bilinmiyor.”
Yapamazsınız çünkü. “Bu kalem benim elimde bir kalemdir ama ben buna sanat yapıtı anlamı yüklersem, bunu bağlamına yerleştirirsem ve sergilersem bu bir yapıta dönüşebilir. ‘Böyle sanat olur mu?’ ilkel bir soru. Bu iş üniversitelerde öğretiliyorsa, hakkında kitaplar yazılıyorsa, yüz milyonlarca dolarlara el değiştiriyorsa, eleştirmenleri varsa demek ki olur."
Laf arasında geçirebileceğiniz birkaç örnek bilin. Kahraman’ın kitabından üç önemli çağdaş sanat yapıtı örneği:
Balon Köpek -Jeff Koons (1994-2000): Parlatılmış paslanmaz çelikten, saydam boya kaplama... Andy Warhol soyundan gelen bir yapıt.
Çirkinleştirme - Orlan (1998): Orlan bedenini bir sanat yapıtı olarak kullandı. Kafasına boynuz yaptırdı. Bedenine yapılan cerrahi girişimlerin fotoğraflarını sanat yapıtı olarak izleyiciye sundu.
Tanrı Aşkına - Damien Hirst (2007): Gerçek insan iskeleti üstüne platin ve elmas kakma. 14 milyon Pound’a mal oldu. Kaça satıldığı bilinmiyor. (Yukarıda)
Elinizin altında şu dergiler olsun. Çağdaş sanatı biliyor gibi görünmeye değil, bilmeye niyet ettiyseniz okuyun da tabii. “Bu iş kitaplardan ziyade dergilerden izlenir. ‘Art in America’, ‘Art Forum’, ‘Art News’, ‘Frieze’, ‘Flashart’, ‘Art Press’, Türkiye’den ‘İstanbul Art News’... İddia ediyorum, bunlardan bir tanesinin 12 sayısına baksınlar senenin sonunda bambaşka bir insan olurlar.”
Bu dünyanın dedikodularını bilin. Ünlü performans sanatçısı Marina Abramovic ve rap’çi Jay Z arasındaki anlaşmazlığı, son zamanlarda yapılmış rekor bir satışı, piyasanın ne kadar büyüdüğünü... Yani bu dünyada bu aralar neler olup bittiğini bilin: “Dedikodu, piyasanın olduğu her yerde olur. Bunlar benim çok da ilgilendiğim şeyler değil. Ben de onları magazin haberi gibi okuyorum. Bana kalırsa bugün çağdaş sanat dünyasının en önemli dedikodusu sanat piyasasının korkunç büyümüş olması.”
Onların foyasını çıkarmanın da bir yolu var:“Çağdaş sanattan anlıyormuş gibi yapmanın bir sakıncası yok. Böyle yapanlar genelde az bilinen sanatçıların adını telaffuz ederler. Buna karşı oyunlar da yapılır. Size uydurma bir isim verip ‘Falancayı biliyorsun değil mi?’ derler, siz ‘Tabii’ deyince karşı taraf gülmeye başlar."
Şu etkinlikleri takviminize ekleyin. “Şekerim bu yıl bienal şahaneydi” diye lafa girmek için sanat etkinliklerini yakından takip etmelisiniz. “Amerikalıların lafı vardır: Muhallebinin iyi olmadığının ispatı yemekle mümkündür. Futbolseverler ne yapıyor? Maç seyrediyor. Televizyonda çok fazla çağdaş sanat olmadığına göre bu konuyla ilgilenenler galerilere, fuarlara, bienallere gitmeliler. Eylülde bienalimiz başlayacak. Kasımda Contemporary Istanbul başlayacak.”
TEBRİKLER! SİZ DE ARTIK BİR ÇAĞDAŞ SANAT TAKİPÇİSİSİNİZ!
O kadar da zor değilmiş.... Temel kavramları bilip, önemli eserlere göz aşinalığınız varsa, önemli etkinlikleri kaçırmayıp bir-iki yayın takip ediyorsanız, tebrikler, siz de artık bir çağdaş sanat takipçisisiniz!