Kansere çare bulacak gladyatörler

Başlarken

1971’de Amerikan Kongresi o dönemki Başkan Richard Nixon’ın önayak olmasıyla toplanıyor. Ve çok kapsamlı bir kanun hazırlıyor: Ulusal Kanser Yasası. Amerikan Federal Hükümeti merkezi bir program başlatacak. Ve fonlanacak çalışmalarla da kansere çabucak bir çözüm bulunacak. Fazla değil. Beş yılda.
İşte o kanunun üzerinden tam 42 yıl geçtikten sonra Amerikalılar o kibirli hallerinden sıyrılıp şimdi her şeye bambaşka bir perspektifle bakıyor. Ve teknolojideki hızlı gelişimin de etkisiyle, gen mühendisliğinden çokdisiplinli organizasyona ve hedefli terapi denilen yeni tedavi şekillerine... Kanserle mücadelede tarihi bir dönüşüm yaşıyorlar.
Eğer bu 40 küsur yıl önce denildiği gibi bir savaşsa... Bu savaşın en güçlü askerleri kimler?... Nasıl savaşıyorlar?... Bazen koşarak, bazen emekleyerek hangi cephede nasıl ilerliyorlar?... İşte bugünden başlayıp bir hafta boyunca size kanserle mücadeledeki değişimi aktaracağım.

EN İYİ HASTANELERDEN EN İYİ UZMANLAR

Bu yazı dizisinin üç temel amacı var: Kanser hastalarına ve ailelerine bilgi vermek... Her ne kadar birçoğunu yakından takip ediyor olsalar da Türkiye’de kanser konusunda çalışan kurumlara yerinden örnekler sunmak... Ve kanserden korunmanın yollarını öğrenmek isteyenlere de neler yapmaları gerektiğini göstermek.
Araştırma sırasında ABD’nin en önemli hastaneleri sıralamasını yapan U.S.News’in verilerini dikkate aldım. Ve bir numaralı kanser hastanesi MD Anderson, iki numaralı Memorial Sloan-Kettering, üç numaralı Johns Hopkins ve altı numaralı Cleveland Clinic’le konuştum. Kanserle mücadeleyi Baltimore, Houston, New York ve Cleveland, dört farklı eyaletteki dört ayrı kentte izledim... Ve bu hastanelerde kendi alanlarının en iyisi 30’a yakın doktor ve yöneticiyle görüştüm...
Hastanelerle konuşarak, 100’den fazla kanser türü arasında hem yaygınlık hem de o alanda kaydedilen ilerlemeleri dikkate alarak 8 ayrı kanser tipi belirledik: Deri, meme, prostat, pankreas, rahim ağzı, akciğer, kolon-rektum kanserleri ve lösemi. Ancak spesifik olarak bu kanser türlerinde uygulanan yeni tedavi yöntemlerinin yanı sıra, bunun kansere karşı verilen savaş açısından da ne anlama geldiğini irdelemeye çalıştım. “Kanserdeki tarihi dönüşüm” ifadesinin altını dolduracak şeyler aradım.

Hastalara umut veren en kritik beş alan

1 Hedefli terapi: Önce kanserli tümörün genetik yapısı inceleniyor. Ve mutasyona uğradığı tespit edilmiş gene yönelik bir ilaç kullanılıyor. Bu yöntem kemoterapiden farklı olarak sadece hedeflenen moleküle etki ettiğinden sağlıklı hücrelere de zarar vermiyor.
2 Çokdisiplinli yaklaşım: Artık bütün üst düzey hastaneler çokdisiplinli çalışıyor. Buna patolog, radyolog, gen mühendisi, çoğu zaman kardiyolog da dahil. Böylece tedavi baştan kolektif yürüyor.
3 Uzmanlaşma: MD Anderson’da Dr. Garcia-Manero “Avantajımız sadece tek bir konuya odaklanmak. Her gün aynı hareketleri tekrar edip mükemmelleşiyoruz” diyor. Löseminin 50’den fazla alt türü var. Garcia-Manero sadece AML ve MDS çalışıyor. Örneğin sadece rektum ameliyatı yapan bir cerrah, “20 yıldır safrakesesine elimi sürmedim” dedi.
4 Klinik deney: Klinik deney, işin en kritik bölümlerinden. MD Anderson meme kanseri bölümünün direktörü Dr. Banu Arun vurguladı
bu farkı: “Burada hastalar çok açık ve tedavilerdeki başarı oranı çok yüksek.” Her bölüm, özellikle hedefli ajan denilen kemoterapi dışı ilaçların olduğu alanda yılda 10-20 klinik deney yürütüyor.
5Aşılar: Bazen rahim ağzı kanserine karşı kanser belirtisi daha hiç yokken yapılan HPV aşısındaki gibi önleyici... Bazen de hastalığın tekrarlamasını önlemek için  tamamlayıcı. Eğer sadece bağışıklık sistemi zayıflar kansere yakalanıyorsa, aşı meselesi diğer bütün unsurların önüne geçer.

NİHAİ ÇÖZÜMÜ DOKTORLAR BULACAK

Cleveland Clinic’te Dr. Eric Klein (yanda) ile prostatı konuşuyoruz. Fotoğraf çekimine geldi sıra. Laboratuvarda iki büyük ameliyathane lambası duruyor. Dr. Klein’a “Işıkları tutabilir misiniz” dedim. “Bir gladyatörün kalkanı gibi”. Düşündü ve “İyi fikirmiş” deyip bir gladyatör pozu verdi.
Bugün meme ve prostat gibi kanser türlerinde ölüm oranı yüzde 5’e düştü. Bu durum yakında pankreas gibi türlerde de yaşanacak. Ve bunu da Houston’dan Cleveland’a konuştuğum doktorlar başaracak. Klein’ın pozundaki gibi. Kansere darbeyi bu gladyatörler indirecek.

Ölümlerde sigaranın payı yüzde 22

Dünyada kanser ölümlerinin yüzde 22’si sigara kullanımından.
Her 5 kanser vakasından birinin sebebi, rahim ağzı kanseri ile HPV arasındaki ilişki gibi bir virüs.
Türkiye’de kanser vakası sayısı yılda 200 bini geçmiş durumda.

Geleceğin tedavisi hedefli terapi olacak

Geçen yıl 115 bin kanser hastasının tedavi gördüğü Houston’daki MD Anderson, klinik deneylere katılan 11 bin hastasıyla da ABD’nin en büyük kanser araştırma kuruluşu. Hastanenin başkanı Dr. Ronald DePinho kansere karşı savaşta gelinen aşamayı anlattı

Bugün dünyada kanser tedavisi ne durumda?
- Kanserle mücadelede tarihi bir dönüşüm var. Çünkü nanoteknolojiden genetik mühendisliğine büyük ilerleme sağlandı. 1990’lardaki Genom Projesi’nin ardından birkaç yüz dolarlık maliyetle birkaç saatte kanser tümörünün genlerinin sıralanması gibi...

Peki hangi alan nihai çözüme ulaşılmasında daha kritik?
- Bölümlere ayrılmış bir mücadele bu. Hedefli terapi, radyoterapi, bağışıklık sistemi bir arada. Ve de ölüm oranını aşağı çekmek istiyorsanız, öncelikle kanserin oluşmasını önleyeceksiniz.

Nasıl yapacağız bunu?
- Örneğin cilt kanseri için konuşursak... Birincisi, çocuğu güneşten koruyacaksın. Çocukluktaki güneş yanıklarının 30’lu, 40’lı, 50’li yaşlarda kansere sebep olduğunu biliyoruz. İkincisi de erken teşhis edeceksin.  Herkes dermatoloğa gidemez. Teşhisi basitleştirerek, iPhone’larla, imaj tanıma uygulamalarıyla... Üçüncüsü, cilt kanserinde en büyük ilerleme hedefli terapide yaşanıyor. Şu anda MD Anderson’daki Dr. Andy Futreal’in keşfettiği BRAF mutasyonu, cilt kanserinde ilk kez hedefli terapi imkânı yarattı. Hastaların hayatta kalma süreleri arttı. Hedefli terapi kesinlikle geleceğin tedavisi.

Bu mücadeleye sağlanan kaynakların doğru ve verimli kullanıldığını düşünüyor musunuz?
- Şu anda kanser konusunda yaşanan dönüşüm, 1930 ve 1940’larda antibiyotiklerin geliştirilmesiyle tıbbın enfeksiyonla mücadelesinin değiştirmesine benziyor. Bir kesik oluştu diyelim. 70 yıl önce iki haftada bundan ölebilirdiniz. Ama şimdi bunu dert etmiyoruz bile. Çünkü antibiyotikler var. Ya da öncesinde hastalığı önleyen aşılar var. İşte kanserde de çok heyecan verici bir aşamadayız. Bu sorunu tarih kitaplarına gömebiliriz.

103 milyar dolarlık dev bir sektör

Madalyonun bir de öteki yüzü var tabii.... ABD’de kanser tedavisine yılda harcanan para 103 milyar doları buldu. 2020’de bunun 173 milyar dolara ulaşacağı hesaplanıyor. Kanserle mücadele eden kurumlar da devasa yapılara dönüşüyor. Bundan 40 yıl önce Houston’da ufak bir binayken, şehrin içinde başka bir şehre dönüşen... Havadan kurulan köprülerle onlarca binanın birbirine bağlı olduğu, hâlâ da büyümeye devam eden MD Anderson’da bunu çok kolay hissediyorsunuz. Tek bir örnek vereceğim. Rakamların büyüklüğü nedeniyle sektör artık o kadar iç içe geçmiş ki... Örneğin Memorial Sloan-Kettering’in başkanı Craig Thompson, aynı zamanda en büyük kanser ilacı üreticilerinden Merck’ün de yönetim kurulu üyesi. Bu açıdan çoktan belgesellik olmuşlar aslında. Ama bir yandan o kadar önemli de bir iş yapıyorlar ki... Belki de o yüzden kimse toz kondurmak istemiyor.

Kanser dizisi: Pazartesi: Cilt kanseri - Salı: Meme - Çarşamba: Pankreas ve akciğer - Perşembe: Lösemi - Cuma: Prostat - Cumartesi: Rahim ağzı ve kolon-rektum