Kameranın arkasında kadın var

‘Sinema alanındaki kadın emeÄŸini görünür kılmak’ amacıyla 1998 yılından bu yana Ankara’da gerçekleÅŸtirilen Uçan Süpürge Uluslararası Kadın Filmleri Festivali’nin yedincisi, 6-16 Mayıs tarihlerinde yapılacak.Bu yıl festivalin ‘Sinemamız’ bölümünde iki film var; Karagözlüm ve onur ödülü alacak olan Suzan Avcı’nın rol aldığı Kambur. ‘Bir Ãœlke’ bölümünde Ä°spanya’dan beÅŸ filmin yer aldığı festivalde, her yıl olduÄŸu gibi bu yıl da dünya sinemasının son örnekleri izlenebilecek.Festival ayrıca, 1920’lerde Almanya’da o zamana kadar hiç yapılmamış bir iÅŸe kendini adamış bir yönetmen olan Lotte Reiniger’in filmlerini, bir ilki gerçekleÅŸtirerek gösterecek. Ä°zleyici yüzyılın başından gelen bu sempatik filmleri, Alman perküsyon sanatçısı Steven Garling’in canlı müziÄŸi eÅŸliÄŸinde izleyecek. Kitleleri kışkırtmayı seven ve ‘arzunun aykırı yönetmeni’ olarak tanımlanan Fransız yönetmen Catherine Breillat’ın beÅŸ filmi de festivalde. Alman yönetmen Dorris Dorrie’nin ve yüzyılın en iyi oyuncularından biri sayılan Katherine Hepburn’un filmleri de var.Ve ‘Bir cam kırığı’; Marie Trintignant... Bir televizyon dizisinin çekimleri için bulunduÄŸu Litvanya’da, Noir Desir adlı rock grubunun solisti olan sevgilisi Bertrand Cantat tarafından dövüldüğü için 41 yaşında hayata veda eden oyuncu. Ãœnlü ve baÅŸarılı bir oyuncu, dört çocuk annesi, güzel ve özgür bir kadın, aktif bir feminist olan Trintignant, ‘Kayıp Denizciler’ ve ‘Betty’ adlı iki filmiyle festivalde anılacak.Bitmedi: Festivalde ayrıca 13 belgesel, 24 kısa film, kısa film öykü yarışması, erotizm ve pornografi arasındaki sınır üzerine bir panel var. Bir de festival boyunca Kavaklıdere Sineması’nda görülebilecek ve fotoÄŸraflarını Muammer Yanmaz’ın çektiÄŸi, Türk Sineması’nda Kadın Yönetmenler FotoÄŸraf Sergisi... Sayıları 25’i geçmeyen, yaklaşık altı bin Türk filmi içinde çektikleri film sayısı 100’ü geçmeyen kadın yönetmenler... Biz de Uçan Süpürge’nin sorduÄŸu ‘Neden sinemamızdaki kadın yönetmenlerin sayısı az?’, ‘Neden kalıcı olamadılar?’ gibi soruları ÅŸimdilik bir yana bırakıp, ‘Peki biz sinemamızdaki bu az sayıdaki kadını ve filmlerini tanıyor muyuz?’ sorusuna küçük bir cevap vermeye çalışacağız Albüm sayfasında bu hafta. Cevap verirken, büyük ölçüde Semire Ruken Öztürk’ün Om Yayınları’ndan çıkan Sinemanın ‘DiÅŸil’ Yüzü adlı kitabından yararlandık. Öztürk, Türk Sineması’ndaki kadın yazarları bazı kategorilerle sıralamış: Cahide Sonku, Nuran Åžener, Feyturiye Esen, Bilge Olgaç, Birsen Kaya, Lale OraloÄŸlu, Türkan Åžoray, 1951-80 arası yönetmenleri. Ayten Ãœrkmez Kuyululu özel bir örnek olarak yeralıyor kitapta. ‘Kadın Sineması Yönetmenleri’ kategorisinde (1980-90) Nisan Akman, Mahinur Ergun var. ‘SiyasallaÅŸmaya DoÄŸru Kadın Yönetmenler’ ise Füruzan-Gülsün Karamustafa, Canan Gerede, Tomris GiritlioÄŸlu, Işıl Özgentürk, Biket Ä°lhan, Seçkin Yasar, Handan Ä°pekçi, Canan Evcimen Obay, Fide Motan, YeÅŸim UstaoÄŸlu, Sunar Kural Aytuna, Jülide Övür-Necef UÄŸurlu...TÃœRKAN ÅžORAY, 4 filmOnu anlatmaya gerek yok. Ama yönettiÄŸi filmleri söyleyelim: ‘Dönüş’, ‘Azap’, ‘Bodrum Hakimi’, ‘Yılanı Öldürseler.’ Bu son filmde aynı zamanda YaÅŸar Kemal, Arif Keskiner ve Işıl Özgentürk’le ortak senarist. Kameranın önünde hayranlıkla izlenirken kamera arkasına geçince, baÅŸaramayacağını söyleyenler çok oldu ki biri de Bilge Olgaç’tı. Ama Dönüş baÅŸarı kazandı ve gerisi geldi. Yıllardır gerçekleÅŸtirmek istediÄŸi projeler arasında yazar Erendiz Atasü’nün ‘Kadınlar da Vardır’ öyküsünün olduÄŸunu belirtiyor, Semire Ruken Öztürk’e. ‘İçinde yaÅŸadığınız toplumun sorunlarına duyarlıysanız, özellikle de kadınsanız, kadın sorunları daha çok içinizi acıtıyor. Kadın yönetmenlerimizin sinemada daha çok film yapmasını isterim.’BÄ°KET Ä°LHAN, 5 film1945 Ä°zmir doÄŸumlu. Ankara Gazi EÄŸitim mezunu, Ä°ngilizce öğretmeni. Selim Ä°leri’nin teklifiyle 37 yaşında girdi sinemaya. Türkan Åžoray ve Cihan Ãœnal’ın oynadığı ‘Seni Kalbime Gömdüm’de asistanlık yaptı (1981). Ardından, ‘Bir kez bu tozu yuttun. Seninle daha çok karşılaÅŸacağız’ diyen Türkan Åžoray haklı çıktı. TRT’de ve sinemada asistanlık yaptıktan sonra, 1992’de üç bölümlük bir pembe dizi çekmekle yönetmenliÄŸe baÅŸladı. Ä°lk içine sinen filmi, 1993’te çektiÄŸi ‘Senin İçin Bir Kadeh’ti. ‘Sokaktaki Adam’ ise birçok festivalde ödüle layık görüldü. Film yapmayı sürdürüyor, aynı zamanda yapımcı.BÄ°RSEN KAYA, 15 film1943 doÄŸumlu. Asistanlık yaptığı ilk film Halit Refiğ’in ‘Gurbet KuÅŸları’ (1964). Aslında Artist dergisinde muhabirdi ve röportaj için gittiÄŸi Halit Refiğ’den asistanlık teklifi almıştı. ÇoÄŸu avantür 200’e yakın filmde asistanlık yaptı. Sonra Nazmi Özer’in bir filmini tamamen kendi çekti ve bu ilk filmi oldu. Türk sinemasına yıllarca hizmet vermesine raÄŸmen halen emekliliÄŸini kazanamamış durumda. Adana’da yaşıyor.FÄ°DE MOTAN, 2 film1948 Urfa doÄŸumlu. Gazi Basın Yayın mezunu. Ä°lk iÅŸi Ankara Radyosu’ndaydı. Sekiz yıl sonra Ankara Televizyonu drama bölümüne geçti. Filmleri, ‘Cadı AÄŸacı’ ve ‘Yanlış Saksının ÇiçeÄŸi.’ Televizyon için çektiÄŸi ‘Hepsi Bir Düştü’ adlı bir video filmi ve Urfa’da 2000 yılında çektiÄŸi 13 bölümlük ‘Vasiyet’ adlı dizisi var ki GüneydoÄŸu dizilerinin bundan sonra popüler olduÄŸu söyleniyor. Åžimdi hayalinde televizyon için Aziz Nesin ve Orhan Kemal’den eserler çekmek ve ‘sırılsıklam bir aÅŸk hikayesi’ yapmak var.CANAN GEREDE, 3 film‘Robert’ın Filmi’, ‘AÅŸk Ölümden SoÄŸuktur’ ve ‘Parçalanma’, filmlerinin adı. 1948 New York doÄŸumlu. American Academy of Dramatic Arts mezunu. Hem oyunculuk hem de yönetmenlik eÄŸitimi var. Oyuncu yönetimiyle ilgili bilgilerinin bir kısmı da Elia Kazan’dan. Åžu sıralar Paris ve Ä°stanbul’da yaşıyor, beÅŸ yıllık bir aradan sonra yeni senaryolar üzerinde çalışıyor.HANDAN Ä°PEKÇİ, 2 film1956 Ankara doÄŸumlu. Filmlerinin özgün senaryosu, yönetimi ve yapımı kendine ait tek kadın yönetmen. O da Gazi Basın Yayın Bölümü’nü arada evlenip çocuk doÄŸurduktan sonra bitirdi. TRT’de Hanımlar Sizin İçin programında asistanlıkla iÅŸe baÅŸladı, dizilerde çalıştıktan sonra, sinemada asistanlık yaptı, belgesel yönetti. Yapımcılara projesini kabul ettiremeyince, film çekme uÄŸruna ticarete girdi, zor günler yaÅŸadı. Sonunda bir iÅŸadamının desteÄŸiyle ‘Babam Askerde’yi çekti. Film Berlin Film Festivali’ne katıldı. Ardından ‘Büyük Adam Küçük AÅŸk’ı çeken Ä°pekçi, ÅŸu anda ‘Güvercin Karakterli Kadın’ı çekmeye hazırlanıyor.LALE ORALOÄžLU, 7 filmBu yedi filmde yönetmen, yapımcı ya da senarist olarak adı geçiyor. Aynı zamanda tiyatro ve sinema oyuncusu. Konservatuvarda da okudu, gazetecilik de yaptı. Edebiyat Fakültesi Ä°ngiliz Filolojisi mezunu. 1924 Ä°zmir doÄŸumlu. Ä°lk yapımcılığı, Cahide Sonku’nun yapımcılığından beÅŸ yıl sonraya rastlıyor (1954). Åžirketine o yıl doÄŸan kızı Alev’in ismini verdi. 1951-60 arasında 35 filmde baÅŸrol oynadı. En son 2000 yılında Avni Dilligil Tiyatro Jüri Özel Ödülü’nü alan OraloÄŸlu’nun çok sayıda ödülü var. Tiyatrosunu annesi 90 yaşına geldiÄŸi ve yanında olması gerektiÄŸi için 1987 yılında kapattı. Geçen yıla kadar Selçuk Ãœniversitesi’nde tiyatro hocasıydı. SEÇKÄ°N YASAR, 2 film1949 Malatya doÄŸumlu. Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Grafik Sanatlar mezunu. Aslında sinema okumak istemiÅŸ ama o sıralarda sinema okulu yokmuÅŸ. ÇocukluÄŸundan beri sinema delisi. OkuduÄŸu yıllarda sinemayla ilgili her etkinliÄŸin içinde. Uzun yıllar Halit Refiğ’e asistanlık yaptı. Zuhal Olcay’ı sinema için Refiğ’e öneren o. Daha sonra da kendi filmleri ‘Sarı Tebessüm’ ve ‘Sevgilim Ä°stanbul’u çekti.SUNAR KURAL AYTUNA, 1 film1996 tarihli ‘Deniz Bekliyordu’ adlı filmin yönetmeni ve Mehmet Tekirdağ’la ortak senaristi. 1954 Bursa doÄŸumlu. Ankara Basın Yayın mezunu. Gazeteci. 1980 yılında girdiÄŸi TRT’de belgesel prodüktörlüğü yaptı. Sonunda ilk ve tek filmini çekti. Yeni filmler çekmek istiyor ama piyasa koÅŸullarını çok zor buluyor, yani ÅŸu aralar onun için henüz uygun deÄŸil.IÅžIL ÖZGENTÃœRK, 1 filmYazar, yönetmen, senarist. 1948 Gaziantep doÄŸumlu. Ä°stanbul Ãœniversitesi Ä°ktisat Fakültesi mezunu. Listesindeki altı filmin senaristi, birinin, yani ‘Seni Seviyorum Rosa’nın hem senaristi, hem yönetmeni. Filmi Sevgi Sosyal’ın Tante Rosa’sından uyarladı. Cumhuriyet Gazetesi’nde köşe yazan ve sinema atölyeleri düzenleyen Özgentürk, Öztürk’e ‘Artık cesaret ediyorum, her ÅŸeyi yapacağım. Çehov’un Üç Kızkardeş’ini Türkiye’ye uyarlayarak senaryo yazdım. Çekmek istiyorum’ diyor.TOMRÄ°S GÄ°RÄ°TLÄ°OÄžLU, 4 filmTRT desteÄŸiyle film çeken ilk yönetmen. Ä°lk üç filmi, ‘Suyun Öte Yanı’, ‘Yaz YaÄŸmuru’ ve ‘80. Adım’ın yapımcısı TRT. 1957 Konya doÄŸumlu. Hacettepe Ä°ngiliz Dili ve Edebiyatı mezunu. Aynı zamanda felsefe de okudu. Son filmi Yılmaz Karakoyunlu’nun romanından uyarladığı ‘Salkım Hanımın Taneleri’ydi. Yine Karakoyunlu’dan uyarladığı 6-7 Eylül olaylarını anlatan ‘Güz Sancısı’yla uÄŸraşıyor ÅŸimdi.BÄ°LGE OLGAÇ, 37 filmGenellikle ‘İlk kadın yönetmen’ sanılıyor ama aslında Cahide Sonku, Nuran Åžener ve Feyturiye Esen’den sonra, Türk Sineması’nda dördüncü kadın yönetmen. 1994’te evinde yanarak öldüğü güne kadar film yapmayı bırakmayan Olgaç’a ‘en çok film yöneten kadın’ demek en doÄŸrusu. 2003 yılına kadar kadınların yönettiÄŸi 96 filmin, 37’si ona ait. 1940 Kırklareli Vize doÄŸumlu. Fakir bir ailenin çok okuyan çocuÄŸu. 1962’de ‘Kısmetin En Güzeli’ adlı öyküsünü okuyan Memduh Ãœn’ün teklifiyle sinemaya asistan olarak adım attı. Hatta asistanlık teklifini sekreterlik gibi algıladığı için o gece beyaz bir etek ve gömlek diktirmiÅŸti. Ä°lk yıllarda ‘Git evine bulaşıklarını yıka’ diyenlere kadınlığını silerek kendini kabul ettirdi. Ä°lk filmi 1965 tarihli ‘Üçünüzü de Mıhlarım.’ Ä°lk on yıl erkek kahramanların olduÄŸu erkek filmleri çekti; 80 sonrası en önemli derdi feodal yapıyı sorgulamaktı. Kadın sorunlarının farkında olmasına ve filmlerinde konu yapmasına raÄŸmen asıl ilgisini çeken düzenin deÄŸiÅŸmesi, toplumsal sömürü gibi konular oldu.CANAN EVCÄ°MEN OBAY, 2 filmEn genç kadın yönetmen, 1963 Ankara doÄŸumlu. Ankara Ãœniversitesi SBF Basın Yayın Yüksek Okulu (Ä°letiÅŸim Fakültesi) mezunu. Kariyerine TRT belgesel programları müdürlüğünde yardımcı prodüktör olarak baÅŸlayan Obay’ın TRT’deki son görevi program müdürlüğü. Çok sayıda belgesel ve drama çekti. Sinema filmleri, ‘Hoşçakal Umut’ ve ‘Solgun Bir Sarı Gül.’FÃœRUZAN, GÃœLSÃœN KARAMUSTAFA, 1 filmBirlikte yönettikleri tek film ‘Benim Sinemalarım’, Türk sinemasındaki ilk kadın ortaklığı. Yaratıcılarından Füruzan yazar, Gülsün Karamustafa ressam. Yönetmenlikte özel bir iÅŸbölümü olmamış, iki yönetmen de aynı mekanda dostça çalışmış, bazı sahneleri Füruzan, bazılarını Karamustafa çekmiÅŸ. Film ulusal festivaller dışında Fransa, Kanada, Mısır, Ä°ran, Amerika, Japonya, Almanya, Belçika ve Hindistan’da çok sayıda festivale katıldı, ödüller aldı.YEŞİM USTAOÄžLU, 2 film1960 Sarıkamış doÄŸumlu. Sinema hayatına kısa filmlerle baÅŸladı. Karadeniz Teknik Ãœniversitesi Mimarlık Bölümü mezunu. Ä°FSAK’ın dergisine yazılar yazdı, sürekli film izledi, sonunda film çekmeye karar verdi. Ä°lk kısa filmi ‘Bir Anı Yakalamak’tı. Sanatçının yönetmen ve senarist olarak imzasını attığı sinema filmleri ‘İz’ ve ‘GüneÅŸe Yolculuk.’Â