Kainatın halısı

İpek ve altın sicimden yapılan halının tasarımı 14 ay, dokunması 54 ay sürdü. 2003 ve 2006’da halıcılık ödülü alan Has Halı, eseri sergilemek için uygun bir fırsat bekliyordu. Şimdi Kainat Halısı’nı İstanbul’da düzenlenen 11’inci Doğu Halı Konferansı’nda sergiliyorlar.

Has Halı’nın sahibi Ahmet Hasoğlu (47), önümüze Kainat Halısı’nı serip çekinmeden ayakkabıyla üzerinde yürüyünce önce bir irkildik. "Merak etmeyin bu halıya hiçbir şey olmaz" dedi. Tersini çevirip bize göstererek "Bakın burası halının yüzü mü sırtı mı çok belli olmaz, santimekarede 210 düğüm vardır. Gördes düğümünü bu sıklıkta kullanabilmek çok büyük bir meziyettir. Dokununca kumaş hissi verir" dedi.

Bu her ne kadar seyirlik bir duvar halısı olsa da yerde kullanılabilecek kadar sağlam. Has Halı, buna Horoskop Halı ya da Kainat Halısı diyor. İstanbul Swissotel’de devam eden, dünyanın önde gelen halı koleksiyonerleri ile akademisyenlerinin katıldığı 11’inci Uluslararası Doğu Halı Konferansı’nda sergileniyor. Süper Hereke cinsi halı, 2.60’a 3.15 metre boyutlarında, 8.19 metrekare. Toplam düğüm sayısı 17 milyon 199 bin. Yüzde yüz has ipekten üretildi, içinde 1 kg 23 ayar altın kullanıldı. Tasarımı 14 ay sürdü, Eylül 1996’dan Mart 2001’e kadar 5 halıcı kız tarafından, firmanın Erzurum tesislerinde, halı üretim müdürü Doç. Dr. Hasan Nuhoğlu nezaretinde 54 ayda dokundu.

Kainat Halısı’na henüz bir değer biçilmedi. Ahmet Hasoğlu, dünya üzerinde 3 örneği olduğunu söylüyor. 1991’de üretilen ilki, Japonya’da bir otele, 1 milyon dolara satılmış. 1996’da üretilen diğeri, Türkiye’de adı gizli bir koleksiyonerde. Şimdi sergiye çıkan son halı ise Türk koleksiyonerin izniyle Has Halı’nın kendi koleksiyonu için üretilmiş.

Kainat Halısı’nın tasarımını Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Halı Kilim ve Eski Kumaş Desinatörlüğü Ana Sanat Dalı Öğretim Üyesi Yardımcı Doçent Dr. Latif Taraşlı (55) yaptı. 1985’ten beri firma ile çalışan Taraşlı, halının geliştirilmesinde Has Halı’nın büyük payı olduğunu söylüyor: "Ahmet Bey vasıtasıyla yurtdışındaki halı fuarlarına gittik. Rakipler dünyada ne yapıyor bunlara baktık, kendimize göre bir renk ve tasarım anlayışımız olması gerektiğine karar verdik. Sürekli eskinin tekrarını yapmaktansa eskiyi iyi özümseyerek yeni yapabileceklerimiz üzerinde çalışmaya başladık."

YAPTIĞIMIZ ÇILGINLIK

Ahmet Hasoğlu proje ile birçok ilk yaşadıklarını söylüyor: "Çalıştığımız İtalyan firması L’eden del Tappetto’nun sahibi David Nassimiha, bize bir İtalyan biyoloji profesörüyle olan diyaloğunu aktarmıştı. Biyolog kendisine ’Kainatı temsil eden, bitkilerin, hayvanların, evrenin yer aldığı bir halı yapılamaz mı’ demiş. Nassimiha dünyadaki halı üreticilerini bilen bir uzmandı ve bu halıyı bizim yapabileceğimizi düşündüğü için bize önerdi. Tasarımcımız Latif Taraşlı ile bir araya geldik. Uygulamanın çok büyük bir alanda değil, en çok 10 metrekarede yapılması lazımdı. Dolayısıyla halının kalite sıklığı en az metrekarede 2 milyon düğüm olmalıydı. Bizim uygulamamızda metrekareye 2 milyon 100 bin çift uçlu Gördes düğümü atıldı. Bu düğüm sayısını yarım veya bir metrekarelik halılarda uygulamak daha kolaydır, ama 8 metrekarelik bir halıda çılgınlık diyebilirim. Halının patlama riski inanılmaz derecede yüksektir. Çünkü bu halıda her bir çözgü telinin üzerinde 5.5 kilo civarında pres uygulanır, yani bu halı toplamda 15 tonluk bir pres uygulanarak yapılmış, 15 tona mukavemetli bir halıdır. İpeğin üzerine altın da uygulayınca halının patlama riski daha da artıyordu."

Halının uygulanabilirliği önemliydi ama tasarımı bundan da önemliydi. Üzerindeki her bir figür için özel çalışma gerekiyordu. Desen çalışması Latif Taraşlı’nın 14 ayını aldı. Çizimi bilgisayar yardımı almadan, 6 x 9 metrelik bir desen kağıdı üzerinde elle yapıldı. Taraşlı, halıdaki 354 hayvan figürünü doğada var oldukları haliyle göstermeye çalıştı. Örneğin karıncayiyen, karıncaların oluşturduğu kuleye tırmanıyor, balina suya dalıyordu: "Karıncayiyen ile fili yan yana getirdiğinizde boyutlarında orantısızlık olmamalıydı. Öyle bir tat vermelisiniz ki, ne filin küçüklüğü, ne diğerinin büyüklüğü sizi rahatsız etsin."

Halıda 1 kilonun üzerinde, üç saç telinin birleşimden doğan kalınlıkta, tel haline getirilmiş altın kullanıldı. 24 ayar altın bu halı için fazla yumuşak olduğundan 23 ayar tercih edilmiş. Altın malzeme, eserin çeşitli bölgelerinde sarı renk olarak kullanıldığı gibi güneş yoğun olarak altınla işlenmiş. Halıda ay, yıldızlar, güneş, burçlar, hayvanlar, bitkiler, hat ile yazılmış şiirler ve çevresinde melekler, ayrıca bitkiler var. Taraşlı bu bitkilerin Hereke halıcılığında kullanılan geneleneksel bitki ve ağaç motifleri olduğunu belirtiyor. Melekler Osmanlı minyatürlerinde kullanılan türde. Bordürlerde, yine Osmanlı’dan günümüze gelen Rumi motifleri kullanılmış.

Ahmet Hasoğlu, bu halıyı üretmenin dünyada Türk halıcılığının nereye geldiğini göstermek açısından önemli olduğunu vurguluyor: "Bu bir başyapıttır. Şu anda dünyanın en değerli yeni antika halısıdır. Son 10 yıldır Türk halıları dünyada yükselen bir yıldız. Bunda Türkiye’deki halı imalatçılarının katkıları, akademisyen ekiple çalışılması, halı ustalarına gereken değerin verilmesi gibi etkenler var. Profesyonel atölye sistemi de önemli. Bir halının ortalama kullanım ömrü 100 yıldır, fakat bu 1000 yıl sonrasına da kalacak bir halıdır."

SERGİ İÇİN BEKLETİLDİ Kainat Halısı 2001’de tamamlanmasına rağmen, sırf Uluslararası Doğu Halı Konferansı’nın 11.’si İstanbul’da yapılacak diye bekletildi: "Dünyanın tüm profesyonel halı uzmanları Türkiye’ye geliyorken halımızı burada göstermek istedik. Bu bir prestij halısıdır, bu yüzden bir bedel belirlemedik. Halıyı Türkiye ve dünyadaki Has Halı distribütörlerinde sergilemeyi düşünüyoruz. Önümüzdeki yıl "yeni antika" dalında yarışmaya sokmayı düşünüyoruz" diyor Ahmet Hasoğlu.