Kahkaha ağızdan 100 km hızla çıkıyor

‘Gülme insana özgü’ demiÅŸti Rabelais 16. yüzyılda kaleme aldığı ünlü Gargantua adlı eserinde... Yazarlar, filozoflar, ÅŸairler... Hepsi de antik dönemden beri gülme ve kahkaha ile yakından ilgilendiler. Bilim hariç... Ancak son dönemde tıbbi görüntüleme teknolojilerindeki yenilikler gülmenin esrarını oldukça aydınlattı.Çıkan sonuçlara göre, bir yetiÅŸkin her gün ortalama 17, bir çocuk ise 40 kez gülüyor. Gülmeye baÅŸlayan bir insan, ciÄŸerlerinden saatte 100 kilometreye ulaÅŸan bir hızla dışarıya hava veriyor. Ä°ÅŸte size gülme ve kahkaha ile ilgili bilmek istediÄŸiniz her ÅŸey...Bilim dünyası son 20 yıldır bütünsel olarak ilgileniyor gülme ve kahkaha ile. Bugüne kadar fareler ile maymunları gıdıklayarak yapılan deneylerde ya da hastalara fıkralar anlatılarak beyinsel aktivitelerinin izlendiÄŸi dönemde, bilim dünyası pek fazla ilerleme saÄŸlayamadı. Manyetik rezonans görüntüleme teknikleri ise yeni bir dönemin baÅŸlangıcı oldu. Bu yeni teknoloji sayesinde gülme ile eÅŸ zamanlı olarak beynin çalışma mekanizması incelendi. Çıkan sonuçlara göre, insan ortalama yılda 6 bin 205 kez gülüyor. Bir yetiÅŸkin günde ortalama 17 kez gülerken bu sayı bir çocukta 40. Gülmeye baÅŸlayan bir insan ciÄŸerlerinden saatte 100 kilometreye ulaÅŸan bir hızla dışarıya hava veriyor, bunu kesik kesik nefes alıp vermeler takip ediyor. Gülme anında yüz kaslarından biri aÄŸzın kenarlarını geriyor ve saniyenin 16’da biri kadar süren bir ses çıkarken beden de sarsılıyor.Peki insanı bu ÅŸekilde davranmaya yönelten ne?GÃœLMEYÄ° YARATAN ÜÇ UYARIBilim dünyasına göre gülmenin kaynağı 3 karşı konulamaz uyarı kategorisi: Gıdıklama, güldürücü gaz ve mizah.1 Gıdıklama evrimsel süreçte gülme eyleminin ilk ortaya çıkış nedeni. Bedenin alışılmadık dışsal bir temas karşısında verdiÄŸi savunma tepkisi. Maymunlarda gülme bu ÅŸekilde gerçekleÅŸiyor. Koltukaltı, ayak tabanı, bedenin karın bölgesinin yanları gıdıklanmadan en etkilenen bölgeler çünkü ya baÅŸka organlar ya da giysiler tarafından kapatıldığı için dışsal temasa daha az maruz kalıyorlar.2Azot protoksitin 19. yüzyılda keÅŸfedilen etkisi, en küçük solumada dahi insanı bastıramadığı bir gülme krizine yakalıyor olması. Bu gaz beyni tamamıyla etkisi altına alıyor. Limbik sistem içinde nöronlar arasındaki iletiÅŸimi yavaÅŸlatan kasların hareketinin paralize olmasına yol açıyor. Sinir sistemi içinde nöronların olduÄŸundan çok daha hızlı hareket etmesi sonucu gülme krizi gerçekleÅŸiyor.3Ä°nsanı kahkahaya boÄŸan uyarı türleri içinde en sık karşılaşılan tür ise psikolojik olanı, yani mizah.BEYNÄ°N KAHKAHA SORUMLUSUSon 10 yıl içinde görüntüleme teknikleri sayesinde gülme ve kahkahayı tetikleyen 3 unsurun da beyin içindeki aynı mekanizmadan ortaya çıktığı belirlendi. Bu kapalı devre içinde beynin bir bölümü anahtar rol oynuyor (prefrontal korteks medioventral). Herhangi bir ÅŸekilde beyinlerinin bu bölümü hasara uÄŸrayan insanlar esprileri, ÅŸakaları anlayamıyorlar. Hatta kimileri kahkaha atamıyor bile.Beyinde baÅŸlayan gülme sinir sistemi aracılığıyla bütün bedene dalga halinde yayılıyor. Hipotalamus sayesinde bu sistem bu duygusal reaksiyonun ÅŸiddetini ayarlıyor. Gülme ya sessiz kalıyor ya da kahkahaya dönüşüyor.Gülmenin bir de kimyasal boyutu var. 5 molekül gülme eyleminin oluÅŸumuna yardımcı oluyor. Acetilkolin kas kasılmalarını; dopamin zevk almayı, Gaba spazm ve denetlenemeyen hareketleri kontrol ederken serotonin neÅŸe, keyifsizlik, öfke gibi mizaç türlerinden, nodadrenalin ise beyni uyanık tutmaktan sorumlu.Gülme bedene iki eksenden yayılıyor: Kas ve nefes. Gülme, yüzdeki 15 küçük kastan baÅŸlayarak birçok kası harekete geçiriyor.GÃœLME GÃœLMEYÄ° TETÄ°KLÄ°YORÄ°ÅŸin bir diÄŸer ilginç yönü gülmenin diÄŸer gülmeleri de tetiklemesi. Birini gülerken gözlememiz bizim de otomatikman yüz kaslarımızı harekete geçiriyor. Bazen gülme bulaşıcı bir kriz haline bile gelebiliyor. Hálá bilim dünyasında gizemi çözülemeyen olaylardan biri 1962 yılında Tanzanya’nın bir bölgesinde meydana gelen gülme salgını. 2 buçuk yıl süren gülme salgını bine yakın genç kızı etkilemiÅŸti. Salgın gülme krizinin meydana geldiÄŸi 40 köy karantinaya alınarak durdurulabilmiÅŸti.Ä°nsanın neden güldüğünü filozoflar ve psikologlar 3 teori ile açıklıyorlar: - Densizlik ya da beklenenin dışındaki geliÅŸmeler.- Rahatlama.- Kendini diÄŸerlerinden daha üstün görme.GÃœLME ÇEŞİTLERÄ°Sessiz gülüş Çocukta, maymunların ‘ağız açık, yüz gergin’ mimiÄŸine yakın bir gülüş. YetiÅŸkinlerde ise bu tür gülmeye kimi zaman burundan sıklıkla nefes vermeler eÅŸlik ediyor.Mimiksiz gülüş Sesler içsel. Çıkarılan sesler duyuluyor ama ağız kapalı kalıyor.Sesli gülüş Ağız hafifçe aralanıyor, gözlerin kenarları kırışıyor, küçük sesler çıkıyor. Genellikle bu tür gülüşleri kahkahalar takip ediyor.Åžiddetli gülüş Ağız kocaman açılıyor, baÅŸ geriye doÄŸru itiliyor, sesler daha gür çıkıyor. Kimi zaman boÄŸazdan sesler geliyor.Çılgın gülüş Uzun süreli, yoÄŸun ve çoÄŸu zaman kontrol edilemeyen gülüş türü.Â