John Cage anısına

Korhan Erel
Sessizlik ve rastlantı
John Cage dendiğinde aklınıza hangi kelimeler, sıfatlar gelir?
- Sessiz. Rastlantı. ‘Sessiz’, çünkü John Cage herkese sessizliğin önemini ve aslında sessizliğin de sesi olduğunu göstermiştir. Yazdığı müthiş eserlerinden birisinin ismi de Sessizliktir. Ancak burada sessizlik diyerek aslında amaçladığı bizlerin kafamızdaki müziğin ne zaman sustuğu, sesin ne zaman başladığına dair kalıpları tekrar sorgulamamızı sağlamaktır. ‘Rastlantı’, çünkü John Cage bazı eserlerini yazarken Çin kaynaklı I Ching, yani Değişimler Kitabı’ndan yararlanmış ve bu  kitapta anlatılan rastlantısallık kurallarını kullanarak eserler üretmiştir. Bu da klasik anlamda bestecinin elinde tuttuğu mutlak güç ve otoriteden feragat edilmesi anlamına geliyor bence. Nitekim Cage’i takip eden bestecilerin yaptıkları bestelerde icracıya çok daha fazla yetki verdiklerini görüyoruz.
Müziği açısından düşündüğünüzde John Cage nasıl biridir ve size bu hayatta neler öğretmiştir?
- Sesler arasında hiyerarşi olmadığını, hepsinin eşit olduğunu öğretti. Küçük yaşlardan bu yana alışılmadık seslere olan ilgim, Cage ve düşünceleriyle tanışmam sayesinde bir temele oturdu. Geleneksel müzik yaklaşımında, örneğin cazda, trompetin veya saksofonun davuldan daha önemli sayılması gibi eşitsizlikler Cage’i hiç ilgilendirmiyordu. Beni de ilgilendirmiyor ve bağlamıyor.
Islak Köpek grubunun John Cage’den etkilendiği alanlar var mı?
- Yukarıda bahsettiğim tüm
görüşler, Islak Köpek müziğinin de temel aldığı düşünceler. Sesler arasında hiyerarşi olmaması, ses ve müzik arasındaki geçiş...

Tanya Kalmanovitch
Müziği kelimelerinin açıklamasıydı
Proje fikri nasıl doğdu ve neden ‘Song Book’u tercih ettiniz konser için?
- John Cage’in müziği ve fikirlerine bir övgü için oluşturuldu bu proje. Ayrıca İstanbul gibi derin müzikal seslerin ve tarihin olduğu bir şehirde farklı müzik dillerini tanıtmanın da iyi bir yolu olacaktı. Eskiden evlerimizin oturma odalarında mutlaka piyano olur, üzerlerinde de pek çok müzik kitabı yer alırdı. Sayfalarını çevirip melodilere ve şarkı sözlerine bakmayı çok severdim. İşte, Cage’in Song Book’u bana o günleri yeniden hissettiriyor.
Siz Cage’le birlikte çalışma şansına erişmiş birisiniz. Nasıl tanımlarsınız onun müziğini ve işlerini?
- Cage’den önce müzik ve müzik olmayanla ilgili sınırlardan söz edilebilirdi. Ama Cage, bu algıyı değiştirdi. Onun müziği, kelimelerinin açıklaması ve bedeniydi. Kendine özel bir güzelliği vardı.�
Nasıl tanışmıştınız kendisiyle?
- 21 yaşımda New York’tayken Peter Kotik direktörlüğünde kaydedilecek ‘S.E.M.’ topluluğunun albüm çalışmasına katıldım. Grup, Cage’in ‘Atlaas Eclipticalis’ini çalacaktı. Ve Cage’le çok yakın çalışıyorlardı. Bu sayede onunla tanıştım. Avrupa klasik müziğini ve içindeki yerini sorguladığım döneme geldi. Cage de müzikteki sınırları sorgulayan biri olarak o dönemde çok iyi gelmişti. Onun düşüncelerinden ve müziğinden hâlâ çok şey öğreniyorum.
John Cage’in size “En sevdiğim viyolacısın” dediğini biliyoruz. Nasıldı bunun hikâyesi?
- Keşke tam olarak hatırlayabilsem. Ama birkaç şey var aklımda... Bir kayıt sırasında Cage gözlerimin içine baktı, dudaklarımdan öptü ve “Sen en sevdiğim viyolacısın” dedi. Bu, benim için hazine gibiydi.

Katalog gibi

‘Song Books: 100. Yaşgününde John Cage’i Hayal Etmek’ konserinde Amerikalı viyolacı Tanya Kalmanovitch ve Korhan Erel’in başını çektiği rock, caz, klasik, yerel müzik ve elektronik müzik gibi farklı tarzlardan gelen ve her biri alanında son derece yaratıcı yedi müzisyen ve oyuncu Serra Yılmaz olacak. 1970’te bestelenen; ses, elektronik ve teatral performans için yazılmış 89 kısa eserden oluşan bu toplama, John Cage’in beste ve notasyona getirdiği yeniliklerin tümünü gösteren bir katalog niteliğini de taşıyor.

Bu akşam Borusan Müzik Evi’nde saat 20.00’de başlayacak ‘Song Book: John Cage’i 100. Yaşgününde Hayal Etmek’ konserinin biletleri 20 TL. (212) 336 32 71