Jet-lag batıdan doğuya artıyor

Uluslararası yolculuklarla ilgili riskler yolcunun durumu (yaş, cinsiyet, sağlık durumu vs.) ve yolculuğun özelliğine (Güzergah, amaç, süresi vs.) göre değişiyor. Uygun zamanda alınmış koruyucu tedbirler ve özel önlemler, beklenmedik ve kötü sağlık risklerini azaltırken, seyahatlerin de daha rahat geçirilmesine yardımcı oluyor.

Seyahate çıkanların en çok merak ettikleri konuların başında jet-lag sorununu nasıl aşacakları geliyor. Araştırmalar özellikle bu durumun batıdan doğuya doğru, gündüz uçuşlarında daha çok ortaya çıktığını gösteriyor. International Hospital Enfeksiyon Hastalıkları Uzmanı Dr. Hande Aygün, Jet-lag olarak bilinen rahatsızlığın, uzun süreli okyanus aşırı uçak yolculuklarında ortaya çıktığını belirtiyor. Uçakla dünyanın zaman dilimleri geçilirken insan vücudu bu hızlı zaman değişimine adapte olamıyor. Bu rahatsızlığın başlıca belirtilerini şöyle sıralamak mümkün: 

- Aşırı yorgunluk
- Uykusuzluk
- Mide ve baş ağrıları
- Oryantasyon bozukluğu
- İştahsızlık

Bu durumlarda, yolculuk öncesi iyice dinlenmiş olmak, yolculuk öncesi ve sırasında bol sıvı tüketmek ve yağsız hafif yiyecekler yemek, alkol tüketimini azaltmak, gidilecek zaman dilimine kendimizi mümkün olduğunca çabuk ayarlamak (yemek saati, uyku saati) bu durumu hafif şekilde atlatmamıza yardımcı olacaktır.

Seyahat için öneriler

- Uzun süreli yorucu seyahatler kişilerin vücut direncini düşürür ve hastalık kapma riskini artırır. Bu nedenle kişilere seyahatleri sırasında multivitamin, ağrı kesici-ateş düşürücü ilaçlar bulundurmaları öneriliyor.
- Alınan  koruyucu ilaçların reçetelerini ve yapılmış zorunlu aşıların (sarı humma, meningokok, vs.) aşı kartlarını da yanlarında bulundurmaları gerekir.
- Seyahatlerde kalabalık ortamlarda bulunma griple karşılaşma olasılığını da artırır. Özellikle 65 yaş üstü, kronik hastalığı olanlar mutlaka yolculuk öncesi grip aşılarını yaptırmalı.
- Seyahatler sırasında farklı mutfak kültürleri tanıma isteğiyle birlikte çeşitli sağlık problemleri yaşayabilirsiniz. En sık problem ishal. Bu problemle karşılaşmamak için  dışarıdan yenilen yiyeceklerin temiz olduğundan emin olunmalı.
- Tatil yörelerinde kremalı yiyecekler, protein içeriği yüksek, özellikle tavuk ve yumurta, dondurma çabuk bozulma ihtimali olan gıdalardan. Dikkatli tüketilmeli.
- Araç tutma sorunu yaşayan kişilerin seyahatleri esnasında yeme-içme konusunda hassasiyet göstermeleri gerekir. Çok yemek veya hiç yememek rahatsızlığı artırır. Hafif gıdalar tüketmek ve su içmek rahatlatıcı olur.
- Uçak seyahatleri esnasında kanat üzerinde veya cam kenarında bir koltuk talep etmeleri ve araç tutması ile ilgili torbaları her zaman kolayca ulaşılabilecekleri bir yerde saklamaları gerekir. Araç tutmasını önlemek için gerekirse yolculuk öncesi ilaç alınabilir.

Uzakdoğu'ya gidiliyorsa ishale dikkat

Uzakdoğu ülkelerinde sıklıkla karşılaşılan sağlık problemlerinin başında turist ishalleri geliyor. Hastalığın ana kaynakları arasında şunlar var:

• İyi yıkanmamış veya kirli sularla yıkanmış, açıkta satılan yiyecekler.
• Hijyen şartlarının iyi olmadığı yerlerde açık sular veya açıkta satılan yiyeceklerden kaçınılmalı ve sık sık eller uygun şekilde temizlenmeli.
• Turist ishallerinde sıklıkla mide bulantısı, kusma ve ateş, ishale eşlik eder.
• Tedavide yapılması gereken en önemli şey, kaybedilen sıvının yerine konması.
• Sıvı kaybı az ise ağız yolu ile, çok ise damar yolu ile kayıp yerine konmalı.

Sıtmada Afrika, Hindistan ve Güneydoğu Asya riskli

Diğer önemli bir sağlık problemi de tüm dünyada yaygın görülen sıtma hastalığı. Sıtma sivrisineklerle bulaşan, ateş yüksekliği ile seyreden parazitik bir hastalık. Sıtmanın yaygın olduğu bölgelerde bulaşma mevsimi boyunca özellikle geceleri sinek ısırmalarına maruz kalan tüm yolcular sıtma riski altındadır. Daha sıklıkla Afrika’da görülse de, Hindistan’ın kırsal kesimleri ve Güney Doğu Asya (Vietnam-Tayland-Kamboçya) da sıtma yönünden riskli bölgelerdir.

- Hastalık kapıldıktan sonra sıtmanın ortaya çıkması 7 gün ile aylar arasında bir süreyi bulabilir.
- Hastalığın ilk ve en önemli klinik bulgusu ateş olduğundan, riskli bölgelere seyahat edenlerin her ateşli hastalığında akla sıtma gelmelidir.
- Hastalık tanısı, ateşli dönemde hastadan alınan kan örneğinin incelenmesi ile konur.
- Kişiler gidecekleri ülke ve bölgeye göre sıtma yönünden risk bulunup bulunmadığı konusunda bilgi almalı.
- Sıtmaya karşı henüz geliştirilmiş bir aşı olmasa da, hastalığa karşı korunmada birtakım ilaçlar var.
- Hastalığın kuluçka süresinin uzun olması nedeniyle, bu tip ilaçların yolculuk sonrası 3-4 hafta daha kullanılması öneriliyor.
- Kişi sıtmaya karşı koruyucu ilaçlar alsa bile sinek ısırıklarından mümkün olduğunca kendini korumalı.
- İlaçlar tam koruma sağlamayabilir.
- Bunun dışında sarı humma, dang ateşi gibi sivrisineklerle bulaşan pek çok tropikal hastalık bulaşabilir.
- Bu nedenle de bu tür riskli bölgelere gidecek kişilerin yanlarında sinek kovucu losyonlar, uzun kollu  tişörtler, cibinlikler götürmeleri önemlidir.

Enfeksiyon hastalıkları uzmanına danışmak şart

Gelişmekte olan ülkelerden birine seyahat etmeyi planlayan kişi, yolculuktan önce mutlaka bir enfeksiyon hastalıkları uzmanına danışmak gerekiyor. Başvuru özellikle de aşı gerekiyorsa geziden tercihen 3-4 hafta önce yapılmalı. Çünkü aşıların koruyuculuk oluşturması için en az 10-15 günlük bir süre geçmesi gerekiyor. Ancak son anda ortaya çıkan seyahat durumlarında bile dikkat edilecek noktalar açısından hekime danışmakta fayda var.

Hekim kişinin yaptırması gereken aşıları belirler, sıtma açısından koruyucu ilaç alıp almamasına karar verir. Bazı hastalıkların belirti vermesi uzun süre alabilir. Bu nedenle riskli bölgelere seyahat eden kişilerin ateşli hastalık durumlarında hekimlerini seyahatleri konusunda bilgilendirmeleri oldukça önemlidir.

Kişilerin gidecekleri bölgelere göre yaptırmaları gereken aşılar farklılıklar gösterir. Tetanoz-difteri, sarı humma, hepatit A, B, grip ve zatürre aşıları sıklıkla önerilen aşılardan. Genellikle aşı sonrası hafif kırgınlık, halsizlik görülebilir. Ciddi allerjik reaksiyon görülmesi oldukça nadirdir. Fakat aşı içeriğindeki etkenlere karşı kişinin alerjisi varsa bu durumlarda kişi aşı yaptırmamalı. Bu da en çok yumurta proteinine karşı görülür.

Genel bir öneri olarak yumurtaya karşı şiddetli alerjik reaksiyon gösteren kişilerin içeriğindeki yumurta proteinlerinden dolayı MMR (Kızamık, Kızamıkçık Kabakulak), Sarı humma, grip aşılarını yaptırmamaları gerekiyor.