İzmir süt liman

Evde küçük kızınız veya oğlunuz süt diye tutturmuş. Buzdolabını açıyorsunuz, ama o da ne? Süt kalmamış. Hiç paniklemiyor, bakkal gitmek yerine sakince telefonla siparişiniz veriyorsunuz. Taptaze organik sütünüz beş dakika sonra kapınızda. Nasıl mı? Tire Süt Kooperatifi’nin motorlu servis elemanıyla. Bu sistem Ege’nin Tire kasabasında tıkır tıkır işliyor. Hem de 10 yıldır.
1966’da kurulan Tire Süt Müstahsilleri Tarımsal Kalkınma Kooperatifi, 10 yıl öncesine kadar sadece birkaç üreticiden süt toplayıp satabiliyordu. Atıl durumdaydı. Özvarlığı 350 bin liraydı. Bugünse ürün pazarlama sorunu nedeniyle ortaklarının sayısı 1850’de sabitlenmiş, 50 bin inekten günde 150 ton süt elde edilen, 7 milyon liralık özvarlığa sahip ve 150 personel çalıştıran Türkiye’nin en güçlü kooperatiflerinden biri.
Tire Süt Kooperatifi, 45 köyü ve 138 çiftliği kapsıyor. Bölgede 68 süt alım merkezi var. 50 bin nüfuslu, verimli ovaya kurulmuş Tire’nin esnafı da kooperatifleşmenin getirdiği kazançtan payına düşeni alıyor. 10 yıl öncesine kadar yoksullukla boğuşan köylü, inek sayısıyla orantılı olarak şimdi aylık 1500 liradan başlayan gelire kavuştu.
Sabah gün ışırken süt otomatik sağma makinelerinden geçse de kadınların işi bitmiyor. Şimdi sebze fidelerinin dikim zamanı çünkü. Çok yorulsalar da hayatlarından memnunlar. Bugünkü yaşam kalitesini borçlu oldukları sütle ilgili polemiklerdense çok rahatsızlar. Sütlerini satamamaktan, geçim sıkıntısına düşmekten korkuyorlar.
Kooperatif bünyesindeki ineklerin hepsi Holstein cinsi. Bu ineklerden sağlanan süt en hijyenik şekilde işlem görüyor. Sağımdan depolamaya, soğutma zincirinden tüketiciye kadar süte el değmiyor. Yine burada üretilen Türkiye’nin ilk organik pastörize sütü de peynir, ayran ve et mamulleri Ege Bölgesi’nin büyük marketlerinde satılıyor. Tıkır tıkır işleyen sistemin mimarlarından biriyse kooperatifin 10 yıldır başkanlığını yapan Mahmut Eskiyörük (53).

AKARYAKIT İSTASYONU BİLE VAR

Eskiyörük başkanlığındaki Tire Süt Kooperatifi süt üretimine yenilikler getirmenin yanı sıra köylünün alım gücünü zorlayan sorunlara da çözüm bulmuş: Mesela köylü ineğin yemini de kendi üretiyor. Bunun için gerekli ekme biçme makineleri kooperatiften sağlanıyor. En önemli gider kalemlerinden biri de akaryakıt. Litresi 10 kuruş daha ucuza kooperatife ait istasyondan sağlanıyor. Ayrıca 25 sözleşmeli veteriner, köyleri dolaşıyor. Kaliteli cins üretmek için damızlık sperm dağıtılıyor.
Organik sütün sırrına gelince: Sütün sağılmasıyla toplama merkezine gelmesi, 15 dakika sürüyor. Soğutma tankerinde sıcaklığı 4 dereceye indirilerek bakterilerin artması engelleniyor. Üreticiye de, sütün kalitesine göre ödeme yapılıyor. Buradaki ölçüt, sütteki bakteri, su, yağ ve zararlı hücre miktarı. Tabii yaptırımlar da var: Süte su katan üretici, suyun 30 katı miktarda süte eşdeğer ceza ödüyor; antibiyotikli olduğu tespit edilen süt de imha ediliyor, litresi kadar ceza kesiliyor. Tüm bu önlemler sayesinde kooperatif 200 mililitrelik sütü 37 kuruşa mâl edebiliyor.

Soğuk zincire dört yıl önce geçtik
KOOPERATİF BAŞKANI MAHMUT ESKİYÖRÜK

12 Eylül öncesi Çukurova Üniversitesi Endüstri Mühendisliği öğrencisiydim. 3’üncü sınıfta bırakmak zorunda kaldım, baba mesleği çiftçiliğe döndüm. Pamukçuluk bitince hayvancılık ve meyveciliğe başladım. 30 ineğim var. 2006’da üniversite affı çıkınca okulu bitirmeye karar verdim. Eskiden Tire Ovası’nda tütün, pamuk yetişirdi, bunlar bitti. Şimdi de sütçülük biterse kente göçüp varoşlarda yaşayacaklar. Çocukları mutsuz büyüyecek, belki suça bulaşacak. Anadolu’nun yapısını bozmadan tarımsal üretimin ve üreticinin devamlılığı ancak kooperatifleşmeyle mümkün. Biz de aracıları kaldırdık. ‘Üreticiden tüketiciye’ sloganını hayata geçirdik. 2004’te dönemin Tarım Bakanı Sami Güçlü 2x100 projesi kapsamında bize 200 damızlık hayvan vermek istedi. Ben de, “Bakanım, balık değil olta verin. Soğutma tankı istiyoruz” dedim. Sağolsun, bize 40 soğutma tankı tahsis etti. Kendi imkânlarımızla bu sayıyı 100’e çıkardık. Bugün Tarım Bakanı’nın sütü soğuk zincire alarak gıda güvenliğini sağlama hedefine, biz 2008’de zaten ulaşmıştık. Okullara zaten süt gönderiyoruz. Bu sayede üreticinin elinde süt kalmıyor. Tire Süt Kooperatifi’ndeki başarımızın iki sırrı var: Siyaseti kapıdan içeri sokmadım. Kaynakları doğru kullanıp doğrulardan ödün vermedim. Birkaç haftadır devam eden süt tartışmalarından rahatsızız. Kooperatifimizde her türlü siyasi görüşten ortağımız var. Polemiklerin sütümüze zarar vermesini, ürünümüzün elimizde kalmasını istemiyoruz. Sadece İzmir Büyükşehir Belediyesi ile değil, civardaki Bergama, Seferihisar ve Selçuk Belediyeleri’yle de anlaşmamız var.

ALO MOTORİZE SÜT SERVİSİ

Tire Süt Kooperatifi, 2008’de pastörize süt merkezini açarak Türkiye’nin ilk organik pastörize sütünü üretti. Organik peynir ve ayran üretimi de 2011’de başladı. Ayrıca evde yoğurt yapımı için poşet süt satıyorlar; Tire’nin meşhur köftesini de Tire Et bünyesinde üretiyorlar. Tüm bu ürünler üç satış mağazasının yanı sıra İzmir’deki iki büyük market zincirinde satılıyor. Tüketiciye en dokunan hizmetse motorlu süt servisi. ‘Alo 500 18 18 Eve Süt’ servisini arayanlar, birkaç dakikada sütünü evinin kapısında teslim alıyor.