Ä°sveçliler sigarayı bırakmayı nasıl baÅŸardı?

Hayır hayır bırakabilirim! Benim ve bütün dünya için çok büyük bir saÄŸlık sorunu ve ölüm konusu olduÄŸunu biliyorum. Herkes sanıyor ki, isteyerek içiyorum. Kimse, yarattığı alışkanlığın ne kadar vazgeçilmez olduÄŸunun farkında deÄŸil...Bir sigara tiryakisine kulak verdik. Bilim diyor ki, sigara bağımlıları yaÅŸamlarını bilgisizliklerinden yitirmiyor. Asıl sorun, nikotinin eroin ve kokain gibi korkunç bir bağımlılık yaratması.Ä°llet ot, kanser kaynağı, ömür törpüsü.É Ä°ÅŸte sigara içenlerin bu alışkanlıktan bir an önce sıyrılmaları gerektiÄŸinin bilincinde oldukları kullandıkları bu sözcüklerden açıkça belli oluyor. Politikacı ve doktorlar da aynı görüşü paylaşıyorlar. Bu konuda yaygın olan görüş, söz konusu ölümcül alışkanlığın, gerek yasaklamalar ve vergiler, gerekse eÄŸitim ve tıbbi önlemler yoluyla, giderek kökünden yok edilmesi gerektiÄŸini savunuyor. GerçekleÅŸmesi güçGelgelelim, bunun gerçekleÅŸmesi son derece düşük bir olasılık. Sigara içenlerin sayısı tüm dünyada giderek artıyor. Sigara tüketiminin yılda %1 oranında arttığı, günümüzde 1,1 milyarı bulan sigara içenlerin sayısının 2025 yılına dek 1,6 milyara ulaÅŸacağı belirtiliyor. Birkaç Batılı ülkedeki düşüşe karşın, geliÅŸmekte olan ülkelerde sigara bağımlılığının giderek tırmandığı görülüyor. Dahası, gençler arasında sigara alışkanlığının Batı’nın büyük bir kesiminde bile giderek yaygınlaÅŸtığına tanık olunuyor. Sigaradan kaynaklanan ölümleri azaltan, yasaklama ve tanıtımla ilgili olmayan, araÅŸtırmalarla etkisi kanıtlanmış birçok yöntem var. Ancak bu yöntemler, çok iÅŸe yarasalar da, salt siyasal açıdan uygun bulunmadıklarından pek ilgi görmüyorlar. ÖrneÄŸin, Ä°sveç’i ele alalım. Bu ülke Dünya SaÄŸlık Örgütü’nün sigara içme alışkanlığının 2000 yılına dek nüfusun %20’si oranına düşürülmesi hedefine ulaÅŸan tek ülke özelliÄŸini taşıyor. Ä°sveç’in baÅŸarısının salt ‘tütün çiÄŸneme’ olarak tanımlanabilecek garip bir kültürel eÄŸilimden kaynaklandığı dikkate alındığında, söz konusu uygulama insanların yaÅŸamlarını kurtarabilecek yepyeni bir yöntemi gözler önüne seriyor.Sorun bilgisizlik deÄŸilSigara içmenin evrensel bir saÄŸlık sorunu olduÄŸu su götürmez bir gerçek. Gelgelelim, sigara bağımlılarının yaÅŸamlarını yitirmeleri bilgisizliklerinden kaynaklanmıyor. Asıl sorun, nikotinin korkunç bir bağımlılık yaratması. Sigaraya bir kez baÅŸlandı mı, ondan vazgeçilmesi zor.. Uzmanlara göre, sigara, bağımlılık yaratan maddeler arasında, nikotin, eroin ve kokainden önce geliyor. Sigara bağımlılığı bugüne dek bir ‘hastalık’ olarak ele alınıp saÄŸaltımına çalışıldı. Ä°laç ÅŸirketleri son birkaç yıldır piyasaya çiklet, deri bantları, haplar ve püskürtme ilaçlar gibi nikotinin yerini tutacak çeÅŸitli ürünler sürdüler. Amaç, bu alışkanlıktan vazgeçmeye çalışan kiÅŸinin sıkıntısını nikotinin yerini tutan bu ürünlerle geçici olarak azaltmaktı. Ne var ki, bu yöntemlerin hemen hemen tümü sigaranın bırakılmasında yeterince etkili olamadı. Bu yöntemlere baÅŸvuranların %90’ı bir yıl içinde yeniden sigara içmeye baÅŸladı. Ä°sveç’in baÅŸarısıDurum böyle iken, Ä°sveç sigara sorununa çözüm getirmeyi nasıl baÅŸardı? Bu baÅŸarının gizi, söz konusu ülkede insanların ya vazgeç- ya öl gibi bir ikilemle karşı karşıya olmamalarından kaynaklanıyor. Ä°sveç’te sigarayı bırakmak isteyenlere, nikotinin yerini tutan bir yöntem uygulamak yerine, kendi başına pek de ölümcül olmadığı bilinen tütünü kullanmalarına izin verilerek rahatlamaları saÄŸlanıyor.‘Snus’ adı verilen bu rahatlatıcı ilaç, dudakla diÅŸeti arasında yuvarlanan, öğütülmüş bir tür nemli tütünden oluÅŸuyor. Açık ya da minik poÅŸetlerde sunulan snus nikotini doÄŸrudan kana aktarıyor. Ä°sveç’te 3,4 milyon erkeÄŸin %19’u snus’u yeÄŸlerken, %17’si sigara içiyor. Ä°sveç bu oranla tüm Avrupa ülkelerine kıyasla sigaranın en az içildiÄŸi ülke özelliÄŸini taşıyor. Buna baÄŸlı olarak, ülkenin saÄŸlık sicili de son derece parlak bir görünüm sergiliyor. Snus’un tümden zararsız olduÄŸu söylenemez. Snus kullananlarda kalp ve damar hastalıkları riski %40 oranında artıyor. Ancak, bu oran sigaraya kıyasla yine de düşük. Ãœstelik, snus ağız kanserine de yol açmıyor. Nikotin komasıSaÄŸlık çevrelerince ‘İsveç deneyi’ olarak bilinen bu uygulama sigara illetine karşı ‘zararın azaltılması’ adı verilen daha akılcı bir yaklaşımı gündeme getirdi. Snus tek başına sigara sorununa asla bir çözüm getirmese de, Ä°sveç deneyi bu sorunun çok daha yaratıcı bir biçimde ele alınabileceÄŸini ortaya koydu. Birçok ülkede nikotinin yerini tutan yöntemlere katı kurallar uygulanmakta, bu tür ürünler iyi niyetle sigarayı bırakmak isteyenlere geçici bir yardım olarak yalnızca eczanelerde ve çok pahalıya satılmaktadır. Ayrıca, bu ürünleri kullananların sigara içmeyi sürdürmeleri durumunda nikotin komasına girebilecekleri ve çok ciddi kalp sorunlarıyla karşılaÅŸabilecekleri belirtiliyor. Bir baÅŸka deyiÅŸle, sigarayı belli aÅŸamalarda azaltarak bırakmak isteyenler bir yığın sorunu da göze almak zorundalar.Güvenlisi aranıyorÖte yandan, zararın azaltılması yalnızca ilaç ÅŸirketlerinin ilgi alanını oluÅŸturmuyor. Bu konuya el atan kimi sigara üreticileri daha güvenli sigaraların üretilmesine çalışıyorlar. Ancak bu sigaraların, eskisi denli olmasa bile, yine de ömrü kısaltacağı yadsınmıyor. Åžimdilerde deneme niteliÄŸinde pazarlanan bu tür sigaralardan bir tanesi, dev RJ Reynolds ÅŸirketi tarafından üretilen ‘Eclipse’. Bir ucunda ısı kaynağı olan ve bir tütün tüpünden oluÅŸan sigara yakıldığında, tütünün büyük bir bölümü alev almadığından, yanıp kül olmuyor. Dumanın içerdiÄŸi kanserojen madde miktarının öteki sigaralardan %14 oranında daha düşük olduÄŸu belirtiliyor. Ancak, daha güvenli sigaraların piyasaya sürülmesinde de kimi engeller yaÅŸanıyor. Bu konuda kuralları düzenleyen yetkililer ‘güvenli’ ve ‘sigara’ sözcüklerinin birlikte kullanılmasına pek sıcak bakmıyorlar. Yasal engellere karşın, saÄŸlık yetkilileri zararın azaltılması konusuna giderek daha ciddi yaklaşıyorlar. ABD dışındaki ülkelerde zararın azaltılması yöntemi giderek destek görüyor. Yeni Avrupa BirliÄŸi yasalarına göre snus üzerindeki ‘kansere yol açar’ ve ‘saÄŸlığa zararlıdır’ uyarılarının ‘kansere yol açabilir’ ve ‘saÄŸlığa zarar verebilir’ biçiminde deÄŸiÅŸtirileceÄŸi belirtiliyor. Yeni yasalarNew Scientist dergisinde yayımlanan (10 Kasım 2001) araÅŸtırmaya göre, Dünya SaÄŸlık Örgütü ise, daha da ileriye giderek, tütün ürünlerinin dağıtımında yepyeni bir sistemin benimsenmesi gerektiÄŸine ve bu konuda çok ‘daha ilerici’ yasalara gerek olduÄŸuna dikkat çekiyor.Sigara içenler için en yararlı tek yöntemin ondan vazgeçmek olduÄŸu da su götürmez bir gerçek. Ne var ki, sigaradan vazgeçilemediÄŸinde, zararı azaltan yöntemlerin benimsenmesi bir ölçüde yararlı olabilir. Bunun için, yasa düzenleyicileri, doktor ve sigara ÅŸirketlerinin elele verip bu konuda çalışmalara baÅŸlamaları gerekiyor. Â