İşte Evliya Çelebi'nin Nil Haritası

Yaklaşık 10 yıldan bu yana Vatikan arşivlerinde araştırmalar yapan Türkiye Piskoposlar Konferansı Sözcüsü, Araştırmacı-Yazar Rinaldo Marmara’nın organizasyonuyla, 3 Türk gazeteci Vatikan Kütüphanesi (Biblioteca Apostolica) arşivine girdi. Türkiye’nin Vatikan Büyükelçisi Prof. Dr. Kenan Gürsoy ve Tevere Enstitüsü Başkanı Mustafa Cenap Aydın’ın da katıldığı gezide, DHA muhabiri de vardı. Ancak özel izinlerle girilebilen kütüphanenin Doğu Eserleri Uzmanı Delio Proverbio’nun eşliğinde gerçekleşen gezide, Büyükelçi Gürsoy, 1586 yılında yapılan ve şu an restorasyon gören Yeni Kütüphane’yi (Nuova Biblioteca) gezerken, İznik ve İstanbul Konsilleri’nin de anlatıldığı freskleri inceledi.

500 YILLIK DEDE KORKUT KİTABI

Proverbio daha sonra Türk konuklarını, bazı Türk eserlerinin bulunduğu arşiv kısmına götürdü. Proverbio, 12 hikayelik asıl nüshası Dresden Kütüphanesi’nde bulunan, 6 hikayelik 2’nci nüshası ise, Vatikan’da muhafaza edilen el yazması Dede Korkut Kitabı’nı gösterdi. Delio Proverbio, Hikayet-i Han Oğlu Boğaç Han, Hikayet-i Bamsı Beyrek, Hikayet-i Salur Kazan’ın Evi Yağmalanduğudur, Hikayet-i Kazan Begün Oğlu Uruz Han Tutsak Olduğudur, Hikayet-i Kazılık Koca Oğlu Yegenek Bey ve Hikayet-i Taş Oğuz İç Oğuz’a Asi Olup Beyrek Vefatı hikayelerini içeren kitabın tarihinin, 15’inci Yüzyıl’a dayandığını aktardı. Türk ziyaretçiler, yine 15’inci Yüzyıl’da Osmanlı Devleti’nde yaşamış Şair ve Yazar Uzun Firdevsi’nin (Firdevs-i Rumi) Satrançname-i Kebir adlı el yazması kitabını da görme fırsatı buldu.

NİL HARİTASI İLK KEZ KAMERALAR ÖNÜNDE

Daha sonra 17’nci Yüzyıl’ın ünlü gezginlerinden Evliya Çelebi’nin Nil Haritası’nı bulunduğu yerden çıkaran Proverbio, "Vatikan arşivleri tarihinde gazeteciler bu haritayı ilk kez görüntülemiş olacak" dedi. Proverbio, Büyükelçi ve diğer ziyaretçilerin dikkatle incelediği, 6 metre uzunluğundaki haritanın zarar görmemesi için sadece 1.5 metre kadar olan kısmını açtı. Vatikan arşivlerine nasıl girdiği net olarak bilinmeyen harita, Evliya Çelebi’nin seyahat notlarına dayanıyor ve O’nun gözetiminde hazırlandığı da belgelerle netleştirildi. Nil Haritası, Çelebi’ye ait Seyahatname’den sonra en önemli belge olarak kabul ediliyor.

HARİTANIN RESTORASYONU İÇİN SPONSOR ARANIYOR

Kısa bir arşiv gezisinin ardından gazetecilerle konuşan Büyükelçi Kenan Gürsoy, çok güzel eserler görme fırsatı bulduğunu belirterek, "Bunlar arasında Evliya Çelebi’nin üzerinde çalıştığı, yorumlar yaptığı, şerhler yazdığı Nil haritası da vardı. Galiba biz bunu gören ilk kişilerdeniz" dedi. Bize ait olan eserleri dikkatle korumamız gerektiğini söyleyen Gürsoy, "Bunun bugün Vatikan kütüphanesinde olması bizim hevesimizi kırmamalı. Bizim elimizdekileri iyi saklamamız, onlara ihtimam göstermemiz gerekir. Nil haritasının galiba restore edilmesi gerekiyor. Belki kültüre katkıda bulunabilecek Türkiye’deki hayırsever pek çok sponsor, bu eşi benzeri görülmemiş, tarihi kıymeti fevkalade yüksek olan bu haritayı restore ederek, üstelik UNESCO’nun Evliya Çelebi Yılı olarak ilan ettiği bu yıl bize kazandırabilir" diye çağrıda bulundu. Bunun kolay olmayacağına da inandığını ekleyen Kenan Gürsoy, "Pek çok hayırsever zenginimiz bu işte katkıda bulunabilir. Bu ayrıca Türkiye-Vatikan ilişkileri bakımından, Türkiye Cumhuriyeti’nin Vatikan Kütüphanesinde yapacağı çalışmalar bakımından bize yardımcı olacaktır" diye ekledi.

Gürsoy ayrıca bir soru üzerine, haritayı Türkiye’ye getirme konusunda Türkiye olarak herhangi bir talepte bulunmadıklarını, böyle bir şeyin gündeme gelmediğini de ekledi.

HARİTA NEDEN VATİKAN’DA?

Evliya Çelebi’nin 1672-73’te gerçekleştirdiği Nil yolculuğu sonrası hazırlanan harita, 18’inci Yüzyıl’da Seyahatname’nin İstanbul’a gönderildiği yıllarda Kahire’den Vatikan’a geldiği biliniyor. Kaba bez üzerine çizilmiş olan haritanın uzunluğu 6 metre, eni ise yukarıda 88, aşağıda 45 cm. 200 yıldan fazladır Vatikan’da muhafaza edilen haritanın yukarısında Nil’in kaynağı, aşağısında da Nil deltası bulunuyor. Evliya Çelebi’nin Seyahatname’nin 10’uncu cildinde geçen tasvirleri, haritada da açıkça yer almış.