Ä°nsan niçin nefes darlığı çeker?

Her ÅŸey normal, ama nefes darlığının nedeni ne olabilir? Ä°ÅŸte kliniklerde geçen ilginç bir hasta ve hastalık öyküsü size. Bu öykünün kahramanı ise aspirin... GerektiÄŸi kadar alındığında kalp krizi olasılığını bile yüzde 44 kadar azaltan aspirinin midede kanamaya neden olması sonucu ortaya çıkan tablo, nefes darlığı ile sonuçlanacak, ancak ehil bir doktor durumu denetim altına alacaktı...Acil servisin baÅŸ döndürücü telaşı içinde kadının sesi zar zor duyuluyordu: "Beni iyileÅŸtireceÄŸinizi biliyorum doktor. Ama kendimi niçin bu kadar halsiz hissediyorum? Kolumu bile kaldıramayacak kadar yorgunum." Tansiyon cihazı biraz düşük bir deÄŸer gösteriyordu, 98/65; nabız normaldi, 76; kan oksijen düzeyi son derece saÄŸlıklıydı."Merak etmeyin. EndiÅŸelenecek bir durum yok. YaÅŸamsal deÄŸerleriniz normal. Ancak bu durumunuza neyin yol açtığını henüz bilmiyorum"Bölüm hemÅŸiresi hastanın dosyasını getirdi: YaÅŸ 67; orta ÅŸiddette seyreden yüksek tansiyonun dışında önemli bir saÄŸlık sorunu yok; dört gündür halsizlik ve kesik kesik nefes alma; o sabah yataktan kalkamama. Enfeksiyon veya kalp krizi belirtileri yok.Soluk alma zorluÄŸunun, akciÄŸerdeki bir kan pıhtısından kaynaklanmış olabileceÄŸini düşünerek, "Son günlerde uçakla yolculuk yaptınız mı?" diye sordum.Sorumu hastanın yerine asistanım yanıtladı: "Hayır. Ayrıca tromboflebit (tıkalı ve iltihaplı damarlar) belirtisi de yok. Yalnızca el ve ayaklarına iÄŸne batırılıyormuÅŸ gibi hissettiÄŸini söylüyor. Bu ne olabilir ki?""Åžimdilik veriler çok yetersiz" diyerek baÅŸka bir belirtinin olup olmadığını sordum."Geçen hafta biraz ishal olmuÅŸ. Dışkısı bazen siyah renkteymiÅŸ. Aile hekimi dışkıda kan aramış. Sonuç negatif. Doktorun verdiÄŸi ilaçla ishali düzelmiÅŸ." "Hasta Pepto-Bismol kullanmış olabilir mi? Bu ilaç dışkıyı siyaha boyar. Veya demir?""Sanırım kullanmış.""Son günlerde yeni bir ilaca baÅŸlamış mı?""Hayır. Yalnızca tansiyon ilaçlarını kullanıyormuÅŸ."Biraz daha ayrıntıAsistanımın bana anlattıkları bu kadardı. Oysa bölüm sorumlusu olarak benim daha fazla ayrıntıya ihtiyacım vardı. BaÅŸka bir ilaç daha kullanmış olamaz mıydı? Evet. Doktoru bir ay önce hastasına günde bir aspirin kullanmasını söylemiÅŸti. Bütün olarak mı? Evet. Bugüne dek dışkısı kaç kez siyah çıkmıştı? Günde iki veya üç kez. Dışkının rengi katran gibi miydi? Evet.Hastam bu soruları yanıtlarken endiÅŸeli gözlerle beni süzüyordu. Durum çok mu vahimdi? Hayır. Ancak katran renkli bir dışkı bu halsizliÄŸin nedeni olabilirdi.Åžimdi sıra asistanımı sınamaya gelmiÅŸti. "Aspirin artı katran renkli dışkı eÅŸittir ne?""Gastrointestinal kanama?""Gibi duruyor. Hematokriti büyük bir olasılıkla 23 civarındadır." Hematokrit, alyuvarların, toplam kan hacmine oranını ölçer. Normal deÄŸeri yüzde 30 ve üzeridir."Aile doktorunun niçin yarım aspirin yerine tam aspirin verdiÄŸini anlamadım."Mideyi delmiÅŸHematokrit sonuçları gelmiÅŸti: Yüzde 18.Asistanım, büyük bir ÅŸaÅŸkınlıkla bu deÄŸerin bu kadar düşük çıkacağını nasıl tahmin ettiÄŸimi sordu. "Benim tahminim 23 idi. Ama 18 çıktı. Bu durumda hastamız kan hacminin yarısını yitirmiÅŸ olmalı."Asistanım açıklama bekleyen hastanın yanına giderek sorunun kaynağına indiÄŸimizi ve kan kaybının nedenlerini anlattı. Hastam "Ama, nasıl olur" diyerek ÅŸaÅŸkınlığını dile getirdi."Aspirin midenizin içini kaplayan tabakayı tahriÅŸ ederek ülser oluÅŸumuna yol açmış. Daha sonra kanamış. Bu nedenle dışkınızın rengi simsiyah. SindirilmiÅŸ kan bu renk olur. Daha önceki testlerde bu durumun niçin ortaya çıkmadığını anlamadım. Belki de aralıklarla kanıyordu.""Yoksa ölecek miyim?"Asistanım hastanın paniÄŸini yatıştırması gerektiÄŸini hissetti: "Hayır. Fakat sizi üst kata gastroentrolojiye götüreceÄŸiz. Orada midenizi endoskopi ile inceleyip ülserinizi tedavi edecekler."Fakat endoskopi odasına götürülürken hastamın rengi biraz daha sarardı. Soluk alma hızı arttı, tüm vücudu titremeye baÅŸladı. O an hastanın sedatif (yatıştırıcı ilaç) ve endoskopiyi kaldıramayacağı gerçeÄŸi kafama dank etti."Hastayı yerinde bırakın. Kanı çok düşük. Kendisine alyuvar takviyesi yapacağız"Aspirinin yol açtığı sorunlarAspirin ve yeni NSAID’lerin yol açtığı sorunların başında siklo-oksijenazın tüm etkisini baskılamaları geliyor. Bu enzim pek çok biyokimyasal reaksiyonda etkilidir. Bunlar midede, asitlere karşı mukus tamponu vazifesi görür ve bikarbonat birikimini saÄŸlar (Bunlar olmadan ülser riski 20 misli artar); ayrıca bu enzimin bir iÅŸlevi de kan damarlarının geniÅŸlemesine ve doÄŸum sırasında rahmin bebeÄŸi itmesine yol açmaktır.Bütün bunlara karşın milyonlarca insan siklo-oksijenazın fonksiyonlarını bloke eden ilaçlar kullanıyor. Sözgelimi ABD’de 50 milyon kiÅŸi her gün bir aspirin ve 17 milyon da diÄŸer NSAID’lerden kullanıyor. Bunun bedeli de oldukça yüksek: Aspirin, iki yıllık bir kullanımdan sonra 100 hastanın birine zarar verir. NSAID’ler gastroentestinal kanama riskini 5 misli artırır. Ayrıca bu durum, 65 yaÅŸ ve üzerindekiler, kalp hastalığı olanlar ve ülser hastaları için daha da vahimdir.Daha güvenilir seçeneklerDaha güvenilir seçenekler de aspirinden pek farklı deÄŸil. Kan damarlarının iç kısımlarında plaka oluÅŸumunu engelleyen ilaçlar ÅŸu anda yaygın bir ÅŸekilde kullanılıyor. Ancak bunların arasında Ticlid adı verilen biri, ölümcül bir pıhtılaÅŸma hastalığı riski taşır. Bazı "yeni ve geliÅŸtirilmiÅŸ" NSAID’lerin de yan etkileri bir bir ortaya çıkıyor. Biri ani bir karaciÄŸer yetersizliÄŸine yol açtığı için piyasadan çekildi; diÄŸerleri gastroentestinal kanama riskini o kadar yükseÄŸe taşıdılar ki 5 günden fazla kullanılmaları sakıncalı bulundu.BildiÄŸimiz aspirin hálá kalp krizlerini önlüyor. Bu noktada yararlarının zararlarından daha fazla olduÄŸu kritik noktayı bulmak. EÄŸer yüksek tansiyon, diyabet, yüksek kolestrol veya kalp hastalığı gibi ÅŸikayetleriniz yoksa, günde bir aspirin almanız gerekmez. Ancak bu ÅŸikayetlerden biri varsa aspirin yarar saÄŸlayabilir. Ä°deal doz konusuna gelince, düşük dozun kanama riskini azalttığını kimse kanıtlamasa da, günde 162 miligramın üzerindeki bir dozun (iki bebe aspirini) üzerine çıkmak yarar saÄŸlamaz. Bu öyküdeki hasta yalnızca orta ÅŸiddette seyreden bir yüksek tansiyondan ÅŸikayetçi olduÄŸu için günde bir aspirin (325 mg) almasına gerek yoktu.Mutlu sonNew York Ãœniversitesi’ne baÄŸlı Downtown Hastanesi acil bölüm sorumlusu Dr Tony Dajer’in anlattığı ve Discover, Mart 2005’te yayımlanan bu ilginç öykü mutlu sonla bitti: Ä°ki ünite kan verdikten sonra hastamın rengi yerine geldi ve nefesi düzeldi. "Yeniden dünyaya gelmiÅŸ gibi hissediyorum" diyerek eski gücüne kavuÅŸtuÄŸunu dile getirdi.Daha sonra yapılan endoskopide kanamaya yol açan mide ülseri görüldü. Ancak mide cidarının yarayı iyileÅŸtirmesi için bir haftalık bir sürenin geçmesi gerekir. O gece hastam kan kustu. Ä°kinci bir endoskopi, onikiparmak bağırsağında yeni bir ülseri teÅŸhis etti. Bu yara özel yöntemlerle kapatıldı. 5 ünite kan daha verildi. En sonunda hastam kendini toparladı.Â