İnsan neden yardımsız doğurmuyor?

Ä°nsanlar ve ataları, milyonlarca yıl boyunca doÄŸum sırasında zorluklarla karşılaÅŸtılar. Bu zorluklar, günümüzde de yaygın olan doÄŸumu yardımla gerçekleÅŸtirmenin çok eskilere dayandığı görüşünü güçlendiriyor.Ormanlarda aÄŸaç tepelerinde doÄŸum yapmak insanlara uygun olmasa da diÄŸer insana yakın türler için çok doÄŸal bir davranış kabul edilir. Primatlar, milyonlarca yıl doÄŸum yapmak için aÄŸaç tepelerini veya çalılıkların arasını seçtiler. DoÄŸum sırasında yardıma gereksinim duyan tek primat türüyse insan oldu. Peki ne zaman ve neden diÅŸi atalarımız tek baÅŸlarına doÄŸum yapabilme özelliklerini terk etti? Sorunun yanıtı doÄŸumun zor ve riskli doÄŸasında yatıyor.Birçok kadın doÄŸum kanalından bebeÄŸi iterek doÄŸum yapmanın kolay bir iÅŸ olmadığını bilir. Büyük beyinlerimiz nedeniyle bu sıkıntıya katlanmak zorundayız. Ä°nsanların kafası, bedenlerine oranla olması gerekenden daha büyüktür. Antropologlar, bebeÄŸin doÄŸum kanalından geçerken yaptığı bükülmelerin ve dönmelerin insanlar ve ataları için bir sorun olduÄŸunun daha yeni farkına vardılar. Gerçekteyse doÄŸum sırasında yardım istemek, insanın en eski üyesi Homo’nun ortaya çıkmasına ve atalarımızın iki ayak üzerinde dik olarak yürümeye baÅŸladığı 5 milyon yıl öncesine dayanıyor olabilir.BebeÄŸin yolculuÄŸuÅžekilde de görüldüğü gibi, bebeÄŸin başı yukarından aÅŸağı uzun, yanlardan dar olmak üzere oval biçimlidir. Buna uygun olarak bebeÄŸin doÄŸum sırasında geçtiÄŸi pelvisteki (leÄŸen) bölge de ovaldir. Ä°nsanlarda, bebeÄŸin yolculuÄŸuna baÅŸladığı doÄŸum kanalının giriÅŸi en geniÅŸ bölgedir. Ancak ortalara doÄŸru 90 derecelik bir açı deÄŸiÅŸimi olur. Bebek, vücudundaki en geniÅŸ iki bölümün -omuz ve başın- doÄŸum kanalının en geniÅŸ bölgesinden geçebilmesini saÄŸlamak için bir dizi dönüş gerçekleÅŸtirmek zorunda kalır.DoÄŸum kanalına girdiÄŸinde yüzü annenin vücuduyla aynı yöne bakan bebek, kanalın ortalarına doÄŸru yüzünü annenin sırtına doÄŸru döner. Bebek vücuttan çıktıktan sonra kafasını hafifçe yana döndürür ve bu sayede omuzlarının da pubik kemiÄŸi ile kuyruk sokumu arasına sığmasına yardımcı olur. Bu ÅŸekilde, bebeÄŸin ters yöne dönerek yaptığı yolculuk doÄŸumu, hem anneleri hem de bebekleri zor ve riskli bir duruma sokar.Daha kolay zamanlarÄ°nsan soyu incelendiÄŸinde doÄŸumun daha kolay olduÄŸu zamanların var olduÄŸunu görürüz. Ä°nsanlar genetik yönden kuyruksuz maymunlara daha yakın olsalar da üreme açısından maymunlar ilkel primatların doÄŸumlarına daha fazla benzerlik gösterir. Maymunların doÄŸumları insanlarınkinden daha kolaydır. Maymunların doÄŸum kanalları, giriÅŸten çıkışa kadar insanlarınki gibi bükümlüdür. Kanala ilk olarak yavrunun kafası girer ve insanlardan farklı olarak annesinin vücuduyla aynı yönde dışarıya çıkar. Arka ayaklarının üzerine çömelerek doÄŸum yapan maymun, doÄŸumun hemen ardından aÅŸağı uzanarak bebeÄŸini çıkarır ve göğsüne yaslar.Ä°nsanlarda da bebekler, yüzleri annelerinin yüzleriyle aynı yönde doÄŸsalardı annelerinin iÅŸi epeyce kolaylaÅŸmış olacaktı.Bunun yerine, insanların dik yürümelerine neden olan pelvisteki evrimsel deÄŸiÅŸiklikler, bebeklerin doÄŸum kanalından baÅŸları ters yönde çıkmalarını zorunlu kıldı (doÄŸum uzmanları buna ‘‘ön oksiput’’ diyor). Bu nedenle ister çömelsin, ister otursun, isterse de yatsın, bir annenin doÄŸum sırasında eÄŸilerek çocuÄŸunu alması çok zordur. Bu ÅŸekil ayrıca annenin bebek için nefes alma imkanı yaratmasını, göbek bağını boynundan ayırmasını ve hatta bebeÄŸi göğsüne almasını engeller. EÄŸer anne bebeÄŸi tutarak doÄŸumu hızlandırmaya çalışırsa, yanlışlıkla bebeÄŸin omurgasını ters yöne bükebilir. Yeni doÄŸan bir bebeÄŸi bu ÅŸekilde çekerek bebeÄŸin omuriliÄŸini, sinirlerini ve kaslarını incitebilir. Günümüz insanlarında bu zorlukları aÅŸmanın en iyi yolu bebeÄŸin doÄŸumu ve taşınması sırasında yardım istemektir.Yardımlı doÄŸumAtalarımız ve günümüz kadınları elbette tek baÅŸlarına baÅŸarıyla doÄŸum yapabiliyor. Cesur bir çiftçi kadın bebeÄŸini tarlada dünyaya getirebilir. Bu, doÄŸumun kolay bir iÅŸ olduÄŸu fikrini verse de farklı kültürlerin doÄŸum yöntemlerini inceleyen antropologlar, doÄŸumların düşünüldüğü gibi kolay ve yalnız gerçekleÅŸmediÄŸini saptadılar.Günümüzde hemen hemen her kadın doÄŸum sırasında yardım görüyor. DoÄŸumun mekanizmasını anlamamız için hem bebeÄŸin başının hem de annenin doÄŸum kanalının ölçülerini bilmemiz gerekir. Günümüzde insan kalıntıları incelenmesi sayesinde pelvik anatomisi çok iyi biliniyor. Ayrıca yetiÅŸkin kafataslarının ölçülerine dayanarak bebeklerin beyin ve kafataslarının ölçüleri hakkında da tahmin yürütülüyor. Bu çalışmalar sonucunda araÅŸtırmacılar, eski insanların kafataslarının ÅŸekilleri, ölçüleri ve pelvislerinin ölçülerinden faydalanarak bebeklerin yüzlerinin öne mi yoksa arkaya mı dönük olarak doÄŸduklarını anlayabildiler.Modern insanlarda iki ayak üzerinde yürüme (bipedalizm) ve beyinlerin büyümesi doÄŸumu zorlaÅŸtırsa da, primatların doÄŸumlarındaki asıl deÄŸiÅŸim, baÅŸlı başına bipedalizmden ötürü gerçekleÅŸmiÅŸtir. Bu eÅŸsiz yürüyüş tarzı yaklaşık 4 milyon yıl önce Australopithecus cinsinin insan atalarında görülmüştür (Lovejoy, C.O. ‘Evolution of Human Walking’). Dik yürüyüş pozisyonlarına raÄŸmen Australopithecusların boyları 1 metre 20 cm.’den uzun deÄŸildi ve beyinleri de ÅŸempanzelerinkinden daha küçüktü. Australopithecusların doÄŸum yapma yöntemlerinin bilinmesi çok önemli. Çünkü iki ayak üzerinde yürümek, Australopithecuslar dışında, benzer türlerin de pelvis ve doÄŸum kanallarında daralma meydana getirmiÅŸ olabilir. Australopithecusların doÄŸum kanalları, giriÅŸte ve çıkışta en büyük ölçülerde olmak üzere yassı oval biçimlidir. Bu ÅŸekil, doÄŸumun maymunlar ve modern insanlardakinden farklı gerçekleÅŸtiÄŸini gösterir. Çift ayak üzerinde DoÄŸum esnasında bebek kanal içinde başını oynatmasa da omuzlarının geçebilmesi için dışarı çıktıktan hemen sonra biraz döndürür. Bu basit dönüş, Australopithecusların doÄŸumlarında diÄŸer primat türlerinde görülmeyen bir zorluÄŸa iÅŸaret ediyor olabilir. Bebek omuzlarının yönüne baÄŸlı olarak yüzü öne veya arkaya dönük olarak doÄŸmuÅŸ olabililir. EÄŸer Australopithecusların bebekleri de bugünkü gibi annelerinin vücutlarına ters yönde dünyaya geldilerse o zaman doÄŸum sırasında bugünkü gibi yardım görmüş de olabilirler.Bipedalizmin yanında, doÄŸumu yardım olmadan gerçekleÅŸmeyecek kadar zorlaÅŸtıran bir baÅŸka neden de beyinlerin büyümesidir. YetiÅŸkin ve bebek beyinlerinde görülen en belirgin geniÅŸleme özellikle Homo türünde görüldü. Kenya’da Turkana erkeÄŸi de denilen 1.5 milyon yıllık homolara ait yetiÅŸkin pelvis fosili bulundu. AraÅŸtırmacılar, fosilin akrabalarının beyinlerinin Australopithecuslarınkinden 2 kat daha büyük, ancak günümüz insan beyninin üçtü ikisi kadar olduÄŸunu düşünüyorlar. Yakın hominid türlerindeki erkek ve kadın pelvisleri arasındaki farklılıklarından yararlanan Christopher Ruff ve Alan Walker adlı araÅŸtırmacılar, bulunan fosille aynı türdeki kadınların doÄŸum kanalları hakkında tahminde bulunabildiler. DoÄŸum kanalının ÅŸeklinin yassı oval olduÄŸunu saptayan iki araÅŸtırmacı Turkana erkeÄŸinin soyunun Australopithecuslarınkine benzer bir doÄŸum mekanizmasına sahip olduÄŸunu belirlediler.Yardım gereksinimiYakın bir zamanda araÅŸtırmacılar Ruff ve Walker’ın iddialarını destekleyen önemli bir teori geliÅŸtirdiler. Ä°lk insanın pelvik anatomisi, doÄŸum kanalı daha büyük bir bebek başının geçmesini saÄŸlayacak geniÅŸliÄŸe ulaÅŸana kadar insan beyninin büyümesini kısıtlamış olabilir. Bu tez, daha büyük beyinlerle daha geniÅŸ pelvisler arasında, evrimsel geliÅŸimde baÄŸ olduÄŸu önermesini içeriyor. Pelvisteki bu deÄŸiÅŸiklikler, insan beyninin 2 milyondan 100 bin yıla kadar bir süre önce çarpıcı bir biçimde geliÅŸmesine neden olmuÅŸ olabilir.Son 20 yılda bilimadamları arkaik Homo sapienslere ait 3 pelvis fosili buldular; Ä°spanya’da 200 bin yaşında bir erkek, Çin’de 280 bin yaşında bir kadın ve Ä°srail’de 60 bin yaşında bir erkek. Tüm bu fosillerin pelvik açılımları günümüz insanına benzer olarak, büyük beyinli bebeklerin doÄŸum kanalından geçerken baÅŸlarını ve omuzlarını döndürmeleri nedeniyle bükülmüş ÅŸekildedir.DoÄŸumu zorlaÅŸtıran üç önemli öğe; büyük beyinli bebekler, dik yürüme nedeniyle deÄŸiÅŸen pelvis ve bebeÄŸin dönerek doÄŸması, yalnızca yakın zamanda ortaya çıkmış bir durum deÄŸildir. Bu nedenle biz, uzun zaman önce gerçekleÅŸmiÅŸ doÄŸal seleksiyonun doÄŸum sırasında yardım gereksinimi yarattığını düşünüyoruz.Â