Ä°ki ülkeye birden hasret kaldıkları ödülü getiren Türk

Le Monde’un New York Times’la ortak çıkardığı haftasonu ekinin 18-19 Ocak 2004 tarihli sayısının manÅŸetinde şöyle bir haber var: ‘Dışarıdakiler sanat dünyasına damgasını vuruyor.’ Herald Tribune’de de yayımlanan haberde adı geçen beÅŸ Türk sanatçıdan biri Fatih Akın, Avrupa basınının selamladığı... Selamlanması boÅŸuna deÄŸil; çünkü bu haberlerin yayımlanmasından bir ay kadar sonra, Duvara Karşı (Gegen die Wand) adlı son filmiyle Uluslararası Berlin Film Festivali’nde (Berlinale) Altın Ayı’yı kazanıyor. Bu, Almanya doÄŸumlu da olsa bir Türk’e, tam 40 yıl önceki Susuz Yaz’dan sonra Altın Ayı’yı kazandıran ikinci film. Ama aynı zamanda 1986’dan bu yana Berlinale’de ödül alamayan Almanya’ya da 18 yıl sonra festivalin en büyük ödülünü kazandırıyor genç yönetmen. Genç, henüz 30 yaşında ama ödülsüz tek filmi yok. Türk basını tarafından selamlanması da gecikmiyor elbette: ‘EuroTurk’un zaferi!’ Artık ne Türk Scorsese’i, ne 2000’lerin Fassbinder’i tanımlamalarına ihtiyacı var. Çünkü O Fatih Akın. Kendi sinema dilinde, yolunda; kendi izleyicisi olan. Hamburg Film Ãœniversitesi’nde senaryo hocası. Berlinale’de (2001) jüri üyesi. Tabii hem Almanya, hem Türkiye tarafından sahipleniliyor ama ona sorarsanız o bir Alman yönetmen, çünkü orada doÄŸdu, orada yaşıyor, filmleri Alman yapımı, orada çekiyor. Ancak ‘his olarak’ Türkiye etkisi, ‘akıntısı’ var. O iki kültürlülüğün onu sıkıştırmadığını, tersine yaratıcılığını artırdığını düşünüyor. Ä°ÅŸte Fatih Akın’ın, filmlerini de sık sık besleyen hayat hikayesi....Fatih Akın, 25 AÄŸustos 1973’te, Almanya’ya işçi olarak giden Mustafa Enver Akın ile Hadiye Akın’ın ikinci oÄŸlu olarak (AÄŸabeyi Cem, filmlerinden tanıyacaksınız) Hamburg’da doÄŸar. Kimya fabrikasında işçi olan babası, iki oÄŸlunu hem çok sever, hem de klasik bir Türk erkeÄŸi olarak çok döver. Neden? Yaramazdırlar çünkü. Yine de ‘KeÅŸke onun gibi iyi bir baba olabilsem’ der Fatih. Çünkü ‘Almanlar’dan ayırmaz, ne isterlerse yapmaya çalışır, üzerlerinde baskı kurmaz.’ Küçüklüğünden itibaren, haftasonları ya da tatillerde fabrikada babasının yanında çalışan, daha büyüyünce barlarda bardak toplayan, sinemada popcorn satan Fatih, giderek sinemaya ilgi duymaya baÅŸlar. Bunda evlerinde düzenlenen video seanslarının etkisi çoktur; uydu antenlerin olmadığı, videonun yayılmaya ve onun büyümeye baÅŸladığı 1980’li yıllarda ailesi de hemen bir tane edinmiÅŸ, ‘sıla hasreti’ni videodan izledikleri Türk filmleriyle gidermeye baÅŸlamıştır. KomÅŸu Türk ailelerle birlikte üst üste beÅŸ Türk filmi izlediÄŸi günler olur. (Ailesinin Almanya ‘macera’sını 2001 yılında çekeceÄŸi ‘Geri Dönmeyi Unuttuk’ adlı belgeselde anlatacaktır; büyük bölümü, amcaları, halaları, kuzenleri, hepsi oradadır, 1986’da kendi çekirdek ailesi hariç hepsi kesin dönüş yapmıştır.)DAZLAKLARA KARÅžI MAHALLE ÇETESÄ°NDEÄ°lk gençlik yıllarında sinema düşünür ama oyuncu olarak... Yine de küçüklüğünden itibaren yazdığı hikayelere iki de senaryo ekler. Lise son sınıfta, çok sıkıldığı derse kulağını vermeyip gizlice yazdığı bu senaryolardan birini Kısa ve Acısız, diÄŸerini Temmuzda adıyla filme çekecektir sonra. OÄŸullarına hiçbir zaman ‘doktor olun, mühendis olun, ÅŸunu bunu olun’ demeyen baba Enver Bey, küçük oÄŸlunun sinema hevesine de itiraz etmez ama pek ciddiye de almaz. Tabii 19 yaşında profesyonel oyuncu olarak ilk parasını kazanana kadar! Hamburg Thalia Tiyatrosu’nun deneysel sahnesinde oynayan, televizyoncular tarafından keÅŸfedilip dizilerde rol almaya baÅŸlayan Fatih, bu arada, yine filmlerinde rastlanacak hikayeleri yaÅŸar. 16 yaşındayken, bir çeteye ‘takılır.’ Bazen ‘düşman’ çete laf attığında, bazen Dazlaklar’a karşı, toplanıp dövüşlere gider. Dazlaklar yüzünden hapse de girer. Sonra iÅŸler ‘ciddiye dönünce’, mesela uyuÅŸturucu filan karışınca bırakır. Ama çok dost kaybeder o çete faaliyetleri yüzünden. Kısa ve Acısız adlı filminde bu yaÅŸananlara benzer çok olay vardır. Hálá ırkçı saldırılar, politik haksızlıklar olduÄŸunda sokaÄŸa çıkmaktadır ama filmlerinde göçmenliÄŸi, azınlık olma, toplum dışına itilme durumlarını fazla dramatize etmeden, duygu sömürüsü yapmaktan kaçınarak anlatır; ne çok kültürlülük politikalarına yüz verir, ne iki kültür arasında sıkışmışların edebiyatını yapar ama o da yaÅŸamıştır acı ÅŸeyler elbette. Mesela 12 yaşındayken Alman bir kıza aşık olmuÅŸ, Türk olduÄŸu için reddedilmiÅŸtir. Bir gün Dazlaklar onu trenden atmaya kalkmıştır. Alman arkadaÅŸlarının evine gittiÄŸinde, neden yemek saatinde oradan ayrılmak zorunda olduÄŸunu, hep birlikte oturup yemek yenmediÄŸini uzun süre anlayamamıştır. Ama bütün bunların onda bir eziklik, kompleks yaratmadığını düşünür. ‘Ben bu toplumun çocuÄŸuyum, Hamburg toplumu. Bizim mahalle Altona. Buradaki okullara gittim. Ãœstelik yalnız deÄŸildim, sadece Türk de deÄŸil, bir sürü yabancı vardı. Bunu hep bir zenginlik olarak gördüm. EÄŸer küçük yaÅŸtan itibaren farklı ülkelerden insanlarla birlikte olursan, herkesten daha çok ÅŸey öğrenirsin tabii. O yüzden filmlerimde göçmenlik durumu sadece bir fon. Sadece bunun olduÄŸu filmler de yapıldı, mesela 40 Metrekare Almanya. Ama o benden önceki dönem. Hálá acı hikayeler vardır ama ben kiÅŸisel hayatımdan ÅŸeyler vermeyi tercih ettim.’FÄ°LMLERÄ°NDE EŞİNÄ° DOSTUNUAÄ°LESÄ°NÄ° OYNATTINeyse biz hikayemize dönelim: OyunculuÄŸa baÅŸlayınca Hamburg Güzel Sanatlar Fakültesi’ne girer Fatih Akın. Görsel Ä°letiÅŸim Bölümü’nü bitirir. 1995 yılında ilk kısa filmi, ‘Sensin’’i çeker. Hayallerindeki kadına rastlayan bir Türk gencinin hikayesidir bu ve hemen ödül getirir ona: Hamburg Uluslararası Kısa Film Festivali Ä°zleyici Ödülü. Ä°kinci kısa filmi bir gangster komedisi olan Getürkt’tür (1996), o da pek çok festivalde gösterilip, Lünen ve Chicago’da ödül alır. Ä°lk uzun metrajlı filmi, Almanya’da yaÅŸayan bir grup göçmenin hikayesini anlatan Kısa ve Acısız’dır (1998). Her ne kadar kanlı sahnelere sahip bir film olsa da temelde arkadaÅŸlık üzerinedir. EleÅŸtirmenlere göre, ‘İlk gençlik yıllarını büyüdüğü ÅŸehirdeki çok kültürlü çeteleri yarı hayranlık, yarı korkuyla izleyerek geçiren sinema meraklısı bir genç büyüyünce ne yapar?’ sorusunun cevaplarından biridir. Filmde rol alanların çoÄŸu aslında oyuncu deÄŸildir; eÅŸ dost oynar. Çekimleri iki gün süren düğün sahnesi için Akın’ın tüm ailesi ve arkadaÅŸları bir araya gelir. O bunu hep yapar; fotoÄŸrafları için aradığımız halasının evinde telefonu açan kiÅŸi, ‘benim küçük de oynadı bir filminde, ben yengesiyim’ diye tanıtır kendini. Kısa ve Acısız’ın ödüllerini de hemen söyleyelim; Locarno Film Festivali’nde Bronz Leopar, Bavarian Film Festivali’nde En Ä°yi Genç Yönetmen... Akın’ın, ayrıca Alman Film Ödülleri’ne aday gösterilen ve baÅŸrol oyuncusu Mehmet Kurtuluş’a da ödül getiren bu filmindeki performansı, eleÅŸtirmenler tarafından Amerikan sinemasının ünlü yönetmeni Martin Scorsese’ye benzetilir. Ve artık ‘pek hoÅŸlanmadığı’ bu benzetmeler meselesine gelir konu... Evet ilk baÅŸta Scorsese’den etkilenmiÅŸ, hatta Kısa ve Acısız’ın jeneriÄŸinde teÅŸekkür etmiÅŸtir ama ÅŸart mıdır yani? ‘Hele Tarantino’ya benzetilmek! Hiç sevmem sinemasını. Benim amacım ÅŸu gibi, bu gibi olmak deÄŸil, kendimi ifade etmek. Ä°nsanların ‘Bu bir Akın filmi’ demesi! BaÅŸta Scorsese’den etkilendim, Temmuzda filmimde de Kusturica etkisi vardır. 24 yaşındaydım, gençler idollere her zaman ihtiyaç duyar. Ama aynısını yapmıyorum. Solino da Ä°talyan yeni gerçek sinemasıydı. Ama Duvara Karşı, ilk defa etkisiz çektiÄŸim bir film. Ya da en büyük etkiyi YeÅŸilçam, Yılmaz Güney sinemasından aldı diyebilirsiniz.’TÃœRKÇE FÄ°LM ÇEKME HAYALÄ° Yok demeyelim, eleÅŸtirmenlere göre Fatih Akın, son performanslarıyla tüm etiketlerden kurtulmuÅŸ durumda, diyelim ve yine hikayeye dönelim: Altın Ayı’yı kazandıran son filmi Duvara Karşı’dan önce Temmuzda vardır ki o da ödüle boÄŸulur. Bu filminde artık eÅŸ dost deÄŸil, dünyaca ünlü oyuncular Moritz Bleibtreu ve Christiane Paul oynar. Tabii vazgeçemediÄŸi oyuncu Mehmet KurtuluÅŸ da. Hamburg’da baÅŸlayan film, tüm Avrupa’yı baÅŸtan sona katettikten sonra aÅŸkı Ä°stanbul’da bulan iki maceraperestin hikayesini anlatır. Bir Türk yönetmen için rekor sayılabilecek bir bütçeyle, 10 milyon marka çektiÄŸi Solino, ondan sonra gelir. Bu filmin senaryosunu kendisi yazmaz ama yine kendi yaÅŸadıklarından kesitleri içerir film; mesela ailenin Almanya’da ilk geldikleri apartmanda tuvalet olmaması, annesinin anlattığı bir hikayedendir. Ya da annenin hastalanınca ölmek için ülkesine dönmeyi tercih etmesi, bizzat halasının yaÅŸadığıdır. Ve sonra biliyorsunuz, Altın Ayı’yı alan Duvara Karşı gelir... Ya bundan sonra? Sırada Ruh Mutfağı var. Yine ‘mahalle’de geçen bir komedi. ‘Tanıdığım bildiÄŸim ÅŸeyleri anlatayım, filmlerim daha kuvvetli olur’ diyor. Türkçesi mükemmel deÄŸil ama ya Türkçe film çekme hayali? ‘Hemen deÄŸil ama gelecekte mutlaka. Ä°stanbul’da geçen, Türk yapımı olan bir film mesela. Ben kendimi köprü olarak görüyorum zaten.’Â