Zemheri soğukları savaşçıları

Bugünlerde Türkiye’nin dört bir yanında Doğa Koruma ve Milli Parklar ekipleri tarafından yabandaki canlılar için yemleme çalışmaları yapılıyor. Hem de zor koşullarda, canla başla sırtlarda saman balyaları, tahıl çuvalları taşınarak. Çünkü kar yeri kapladı, zemheri soğukları da başladı mı hayatta kalmak için gereken enerji sarfiyatının miktarı da artıyor. Bu enerjiyi elde etmenin, yerine koymanın tek yolu ise beslenmek. Memeli ve kuşların enerji sağlamak için sürekli beslenmek zorunda olduğunun altını çizen Ahmet Emre Kütükçü, her canlının bulunduğu coğrafyanın özelliklerine göre stratejiler geliştirdiğini söylüyor. Yabani hayvanların kış şartlarına karşı birçok farklı uyum yöntemi geliştirdiğini anlatan Kütükçü birçok memeli türü, sürüngen ve çiftyaşamlının taktiğinin kış uykusu olduğunun altını çiziyor ve başlıyor tek tek hangi canlının nasıl taktiklerle soğuk kış günlerinde hayatta kaldığını anlatmaya.

Kuşlar titreyerek ısınıyor

Kuşlar hiç hareket etmeseler dahi, vücut sıcaklıklarını korumak için çok enerji harcıyor. Öyle ki bir büyük baştankara soğuk birkaç gecenin ardından, ağırlığının yaklaşık yüzde 10’unu kaybedebilir.Eğer ertesi gün beslenip bu kaybı yerine koyamazsa ölebilir. Kuşlar soğukla mücadele etmek için vücut sıcaklıklarını 40 derecenin üzerinde tutmak zorunda. Bunun için tüylerini kabartıp, kaslarını titreştirerek elde ettikleri ısıyı tüyleri arasındaki boşluklara hapsediyorlar. Oturarak ve başlarını tüylerinin arasına sokarak da yüzde 40’a varan oranda ısı kaybını azaltabiliyorlar.

Yeryüzünde örneği yok

Boz ayılar yaşam alanlarındaki gıda kaynakları tükendiğinde ve aktif kalmak enerji açısından kârsız hale geldiğinde kış uykusuna yatıyor. Uyku sırasında kalp ve solunum hızlarını önemli ölçüde azaltıp, yemeden, içmeden, hiç dışkı ve idrar yapmadan kışı geçirebilen yeryüzündeki tek memeli. Uyku sırasında gerek duyduğu tüm enerjiyi ise yağ stoklarından kullanıyor.

Kalp atımını kontrol edebilen el kaldırsın

Kirpinin ana besinini oluşturan solucan, kurtçuk ve böceklerin kışın bulunmasının zorlaşması onu enerji kullanımını azaltmak için kış uykusuna yatmaya zorlar. Bu sırada kalp atımını 190’dan 20’ye, vücut sıcaklığı normal değeri olan 35 dereceden 10 dereceye ve solunum dakikada 1’e kadar düşer.

Bitmeyen soğuğun derdini uyku alır

Kaplumbağa gibi sürüngenler vücut sıcaklıklarını dış ortama göre belirler. Bu yüzden kış uykusuna girerler. Dış ortam sıcaklığı yaşamsal fonksiyonlarını devam ettirebileceği değerin altına düştüğünde yeraltına kazdıkları inlerde kış uykusuna yatıyorlar. Bu süreçte sonbaharda edindikleri yağ stoklarını harcıyorlar.

Kanı kanla ısıtıyorlar

Sukuşları, kışın kar ve buz üzerine basan ayaklarının donmasını engellemek için ‘karşı kan akımı’ sistemine sahip. Şöyle işliyor: Bacaklardaki toplardamarlar, atardamarların etrafına sarılı. Buradaki sıcak kan toplardamarlardaki soğuk kanı ısıtıyor ve böylece soğuk kan vücuda ısınmış olarak dağılıyor.

Bir dost bir post yeter ona

Karda kışta en çok zorlananlar belki de karaca, geyik, yabankeçisi gibi hayvanlar. Vücut ısılarını sabit tutmak için çok enerji harcamak zorunda olan bu canlıların tek güvenceleri ise organlarının etrafına depoladıkları yağlar ve oldukça iyi ısı yalıtımı sağlayan postları.

Biz ne yapabiliriz

İşte yardımın püf noktaları...
* Kuşlara içinde yürüyemeyecekleri ve dışkılarıyla kirletemeyecekleri yemlikler seçin. Bu sayede hastalık etkenlerinin yayılıp bulaşmasını da azaltırsınız.
* Yerleştirirken dikkat: Yemlikle cam arasında en az 2 metre mesafe olması gerekiyor. Yeterli yüksekliğe yerleştirin ki, kediler kuşlara ilişmesin.
* Bütün kuşlar tarafından yenilen en uygun yem ayçiçeği çekirdekleridir.
* Yemliklere en sık gelen kuşlar; Baştankaralar, ispinoz, saka ve serçeler. Bu kuşlara kuruüzüm, meyve, yulaf taneleri gibi seçenekler sunulabilir.
* Ekmek kuşlar için hiç iyi bir seçenek değil. Ekmek, kuşların midesinde fermente olarak şişiyor ve ayrıca çabuk da bozuluyor.