Yoshinori Moriwaki Kahramanmaraş’tan sonra Hatay için uyarıyor... 'Hatay bu sefer denizden gelecek bir depremin etkisinde kalabilir'

Yüksek mimar ve yüksek inşaat mühendisi Yoshinori Moriwaki’nin ‘Yeniden Hep Birlikte Ayağa Kalkıyoruz’ mottosuyla düzenlediği deprem eğitim seminerleri başladı. KYK Yapı Kimyasalları ön[1]cülüğündeki seminerlerde Moriwaki, Türkiye’nin deprem bölgelerinde düzenleyeceği bilgilendirme toplantılarının ilkini Hatay merkez ve İskenderun’da gerçekleştirdi. Seminerlerde, depremin nedenleri, etkileri, zararlarını azaltma yöntemleri, bina güç[1]lendirme yöntem ve uygulamaları, deprem anında ve sonrasında yapılması gerekenler gibi konular işleniyor. Ayrıca Japonya’da uygulanan deprem yönetimi ve afet müdahale sistemleri hakkında da bilgi veriliyor. 29 Kasım’a kadar deprem bölgesinin tamamını dolaşacak olan Moriwaki’yle depremden korunmanın yollarını ve tekrarladığımız hataları konuştuk.

◊Özel bir TIR’la deprem bölgesindeki 12 ili ‘Yeniden ayağa kalkıyoruz’ mottosuyla keşfe çıktınız. Türkiye genelinde depreme hazırlanmanın ve en az hasarla kurtulmanın yolu nedir?

32 yıldır Türkiye’de çalışıyorum. 2011’de 64 ilini gezip lise ve üniversite öğrencilerine seminer verdim. Türkiye’deki binaların iyileşmesinin üç yolu var: Bunlar kentsel dönüşüm, eğitim, müte[1]ahhit ile yönetmelik. Yılda bir kere yapılan deprem tatbikatını çocuklar unutuyor, ayda bir kere okulda ve mahallede tatbikat yapılması çok önemli. Deprem esnasında Türk insanları panik oluyor. Deprem nasıl oluyor, depremde ne yapılması gerektiğini bilmiyor. Bunun için eğitimin küçük yaşta ve sıkı sıkı verilmesi gerekiyor. En önemlisi de müteahhit ve yönetmelik. 99 depremi de büyük bir felaketti, 2001-2011’de deprem için yapı denetim sistemi vardı. Hatay’da denetim 2001’de oldu ve sonrasında denetim eksikliği yaşandı. Bu durumun sonuçlarını acı bir şekilde gördük. Türkiye’de 21 milyonu aşan yapı var ve bunların yüzde 50’si yönetmeliklere uygun değil. Bu da sizin ülkenizde var olan imar barışından kaynaklı ve bu imar barışı doğru bir şey değil. Japonya’da böyle bir şeye asla rastlayamazsınız. Çünkü bu felaketlerde en önemli şey yapılardır.

◊Rotadaki ilk durağınız Hatay oldu. Hatay’ı yeniden ayağa kaldırmak nasıl mümkün olur?

Öncelikle şunu söylemeliyim ki ben daha önce Maraş depremi için uyarılarda bulunmuştum, şimdi de Hatay’ı yeniden uyarıyorum. Bu sefer Hatay denizden gelecek bir depremin etkisinde kalabilir. Bunu göz önünde bulundurarak yeni önlemler alınmalı ve yapılar buna göre inşa edilmeli. Doğu Anadolu Fay Hattı Elazığ, Kahramanmaraş ve Hatay’da ikişer kere kırılarak kuzeyden güneye geldi. Devamı Kıbrıs’a uzanıyor, fay denizin içinde ve bu kısım kırmızı bölge. Bir bardak düşünün, sarsıntıda içindeki su mutlaka taşar. Denizde deprem olunca dalgalanma olur. Hatay’da dalgaların boyu 1 metreyi bulur ama kötü senaryoda zemin kayması da olursa dalgaların boyu 3 metreye ulaşabilir. Bunun Hatay’a etkisi de de Maraş depreminin etkisiyle aynı olabilir. Deniz taşacağı için bu deprem yaşanırsa sonrasında oradaki insanların deniz seviyesinden 3-5 metre yükseklikte beklemesi gerekiyor. 99 depreminde deniz kenarında bekleyen çok insan gördüm. Bu çok sakıncalı olur.

◊Aynı etkide bu sefer denizden bir deprem diyorsunuz... Bu durumda nasıl binalar yapılması gerekiyor Hatay’a?

Hatay genel olarak batak bir zemine sahip, buna İskenderun da dahil. Batak zeminlerde 4 kattan daha yüksek bina yapılmaması gerekiyor. Mesela Kahramanmaraş’ta İnşaat Mühendisleri Odası ayakta kaldı. Çünkü 4 katlıydı, yanındaki 15 katlı binayı da onlar kontrol etmişler ve en iyi şekilde yapılmasını sağlamışlar ama yıkıldı. Çünkü o zeminde istediğiniz binayı yapın, ayakta kalamaz. Hatay’da bina illa 4 katın üzeri olacaksa, önce zeminde iyileşme yapılarak tamamen beton olan radyal temel atılması gerekir. Mümkünse yerleşim yeri olarak denizden çok daha yukarı bölgeler seçilmeli. Hatay hâlâ çok kötü durumda, daha kendini toplayamadı. Buraya mümkün olduğu kadar az insan dönmeli, aynı nüfusu kaldıramaz.

◊Hatay’da 4 katın üzerinde bina olmaması gerektiğini söylüyorsunuz. Ancak 20 katlı 4-5 bloklu, 100’ün üzerinde daireli siteler yıkıldı. Hayatta kalanlar ve onların yakınları evlerini geri istiyor. 4 katlı düzende bu mümkün değil. Çözüm ne olabilir?

Devletin bu konuda alternatifler sunması gerekiyor. Hükümet o insanlara yardım ederek, başka yerlerden ev vermeli. TOKİ’nin yaptığı yerlerde belki daha uygun fiyatlı evler olabilir. Devletin yardım etmesinden başka çözümü yok.

◊Hatay’da yapımına başlanan binalar var, gezme şansınız oldu mu?

TOKİ’nin binaları çok iyi sistemle ve kontrollerle yapılıyor. Zemin batak olduğu için radyal temel attıklarını gördüm. TOKİ’nin gerçekten iyi inşaat yaptığını söyleyebilirim.

◊Ayrıca Hatay’da çok fazla tarihi yapı var, bunları nasıl yenileyebilir ve koruyabiliriz?

Tarihi binaları elbette eski haline getirmek gere[1]kiyor ama bunları da yine zemininden kaynaklı 2 kattan fazla yapmamak gerek. İçinde tarihi eserlerin, heykellerin bulunduğu yapılarsa sismik izolatör konularak korunabilir.

‘GÜÇLENDİRME JAPONYA’DA ÇOK KULLANDIĞIMIZ BİR SİSTEM’

◊Deprem bölgesindeki 12 ilde ayakta kalan ve Türkiye genelindeki eski binalar için kentsel dönüşüm yerine güçlendirme, önerdiğiniz bir yöntem mi?

Güçlendirme Japonya’da çok kullandığımız bir sistem. Hatay, Maraş, İstanbul olsun tüm kentlerde tercih edilebilir. Deprem anında yapıların yeterli güvenliği sağlaması için yönetmeliklere uygun tasarlanması ve inşa edilmesi, mevcut yapılarınsa uygun tekniklerle, doğru malzeme kullanılarak güçlendirilmesi gerekiyor. Güçlendirme çalışmalarında betonarme, çelik ve karbon fiberle güçlendirme gibi farklı teknikler kullanılıyor. Son zamanlarda sıkça gündeme gelen tekniklerden birisi karbon fiberle güçlendirme, diğer güçlendirme yöntemlerine göre alandan ve zamandan tasarruf sağlıyor. Kullanım kolaylığı, hafifliği sayesinde yapıya ilave yükler getirmemesi ve yüksek yapısal dayanım sağlaması sayesinde güçlendirme çalışmalarında sıklıkla tercih ediliyor. 

‘HAYATIMIN SONUNA KADAR BURADAYIM VE BU İŞİ ÇÖZECEĞİM’

◊32 yıldır buradasınız ama artık Japonya’daki evinizi sattığınızı ve dönmemek üzere Türkiye’ye yerleştiğinizi duyduk. Hangi şehirde yaşıyorsunuz?

Türkiye’de İstanbul’da yaşıyorum. Biliyorum güvenli gelmiyor ama Türkiye deprem bölgesi bir ülke. Bundan kaçmak çözüm olmaz, Türkiye’de her yer tehlikeli bölge. Onun için güvenli yapılar inşa etmek ve oralarda yaşamak gerekiyor. Türkiye için çalışmak gerekiyor, ben elimden geleni yapacağım ve bu meseleyi çözeceğim.

◊Japonya da bir deprem ülkesi. İki ülke arasında deprem açısından ne gibi farklılar var?

Biraz üzülerek ve utanarak söylüyorum ki dünyada depremde ölü sayısı olarak Türkiye 3. sırada. Japonya ise en büyük depremleri yaşayan ülke olarak 7’nci. Fark tabii ki yapılardan kaynaklı... İşte burada en büyük iş mimarlara, inşaat mühendislerine ve bu yapıları sağlamlaştıran kişilere düşüyor. Sağlam yapılar inşa edeceğiz ve ben bunu çözeceğim. Japonya’daki evi sattım, Türkiye’ye yerleştim, zaten 32 senedir de Türkiye’deyim. Hayatımın sonuna kadar da burada olup bu işi çözeceğim