Yıldızlararası yolculuğun yeni adresi: Van

Uzaya olan merakım ilk kez yönetmen Steven Spielberg imzalı ‘E.T.’ filmini izlememle başladı. Mahalledeki tüm çocukların yemek için eve girdiği saatlerde ben sokağa çıkar, gözlerim yorulana kadar gökyüzünü izlerdim.

Oluşacak en ufak hareketi yakalamaya çalışırdım.O dönemde hangi çocuğun hayali değildi ki astronot olup uzaya gitmek? Zaten ‘80’lerin sonunda 90’ların başında çocuk olmak’ Hollywood’un çektiği uzay filmleri, NASA, ufolar, uzaylılar, zamanda yolculuk, hatta dinozorlar ve canavarlar demekti... Bu konular o kadar popülerdi ki Van Gölü’nde canavar olduğu iddiaları her ay televizyonlarda gündeme gelir, Anadolu’da köylülerin uzaylı taşladığı konuşulurdu.

Sabahın ilk ışıklarına kadar devam eden etkinliğin yapıldığı alanda konaklamak isteyenler için 500 adet çadır kuruldu.

Geleceğin astronomları

Bugün yıldız ve gezegenlerin gökyüzündeki hareketleri ve üzerimizdeki etkileri hâlâ büyük merak konuları arasında... Ama bugünün çocukları için astronot olma ihtimali daha gerçekçi. Hatta artık pek çok uygulamayla gökyüzündeki yıldızların hareketlerini gözlemlemek mümkün.

Gökyüzünü izleyebileceğimiz 5 yer

1. Kızıl Vadi, Kapadokya
2. Saklıkent, Antalya
3. Yenişarbademli Melikler Yaylası, Isparta
4. Assos, Çanakkale
5. Frig Vadisi, Afyon

Geçen hafta sonu TÜBİTAK’ın her yaştan gökyüzü meraklısını buluşturduğu ‘Gökyüzü Gözlem Etkinliği’ için soluğu Van’da aldım. Fidanlık Parkı’nda gerçekleşen etkinlikte 10 bin gökyüzü meraklısı bir araya geldik. Üç gün süren etkinlik; Sanayi ve Teknoloji, Gençlik ve Spor, Kültür ve Turizm bakanlıkları tarafından Van Valiliği, Van Büyükşehir Belediyesi, Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı (DAKA) ve Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi’nin katkılarıyla TÜBİTAK’ın koordinasyonunda gerçekleşti. 2 binden fazla kişinin başvurduğu etkinliğe katılacak 500 kişi kurayla belirlendi. Açılış konuşmasında TÜBİTAK Başkanı
Prof. Dr. Hasan Mandal 2023’ün uzay çalışmaları için çok kritik bir yıl olacağını vurgulayarak “TÜBİTAK araştırmacı ve mühendisleriyle tasarlanan ve üretilen yerli, milli gözlem uydumuz İMECE 2023’ün başında fırlatılacak. TÜBİTAK Uzay Koordinasyonu’nda araştırmacı ve mühendislerimizce tasarlanıp geliştirilen haberleşme uydumuz 6A da seneye fırlatılacak. İlk uzay yolcumuz 2023’te Uluslararası Uzay İstasyonu’na gidecek. Bu nedenle Van’da, Zerzevan’da, Erzurum’da, Antalya’da gerçekleştirdiğimiz gözlem etkinlikleri çok kıymetli. Geleceğimizin astronomlarının, biliminsanlarının bu etkinliklerimize katılan gençlerden olacağına yürekten inanıyorum” dedi.

Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank ise “Birilerinin ellerine kalaşnikof verip dağa ölmeye göndermek istediği gençlerimizin ellerine biz teleskoplar veriyoruz. Biz artık Milli Teknoloji Hamlesi’nin neferlerini yetiştiriyoruz. Bizim farkımız bu” şeklinde konuşmasını yaptı.
Alanda gözlerinin içi parlayan bilim sevdalısı gençler kadar meraklı büyükler de vardı. Etkinlik kapsamında gökyüzüyle ilgili merak edilen pek çok sorunun yanıt bulduğu sunumlar, çocuklar için dene-yap atölyeleri yapıldı; kurulan beş ayrı istasyonda Vanlılar teleskoplarla gökyüzünü izleme fırsatı buldu. Cep telefonu flaşını açmanın dahi yasak olduğu etkinlik boyunca sadece yıldızların seçilebildiği karanlık parkta gökyüzü meraklıları bir teleskoptan diğerine koşturdu.

2 binden fazla kişinin başvurduğu ‘Gökyüzü Gözlem Etkinliği’ne katılacak 500 kişi kurayla belirlendi.

İstanbul Üniversitesi, Ankara Üniversitesi, Akdeniz Üniversitesi, Celal Bayar Üniversitesi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Gelişim Üniversitesi, Kültür Üniversitesi ve Yüzüncü Yıl Üniversitesi’nden astronomi ve uzay bilimleri bölümü öğrencisi 18-25 yaş arası 100 genç gece boyunca yıldızlar konusunda ziyaretçilere rehberlik yaptı.
Etkinlik yaklaşık saat 20.00’de istasyonlarda Ay gözlemiyle başladı. Saat 21.00 gibi Arcturus, M13, Vega, M81 yıldızları için teleskopların başına geçildi. Gece boyunca görevli gençler, gökyüzünde ‘doğan’ her yeni yıldız için ellerinde megafonlarla “Sayın katılımcılarımız sizleri Alkor ve Mizar yıldızlarına bakmak üzere 4 numaralı gözlem alanına bekliyoruz” şeklinde anonslar yaptılar. Bir yandan da uzun menzilli lazerlerle yıldızları gösterdiler.

Zeki Müren gülümsetti

Ben en çok Satürn’ü göreceğim için heyecanlıydım. 00.00’da Satürn kuyrukları oluşmaya başladı. Sıram gelip teleskopun merceğine eğildiğimde Ay gibi ince detayların seçilebildiği görkemli bir imaj yerine sadece etrafındaki halkanın anlaşılabildiği neon bir çıkartmaya benzeyen küçük Satürn’ü görünce maalesef hayallerim yıkıldı. Ama sabah 04.00’e kadar devam eden ‘Gökyüzü Gözlem Etkinliği’nde sırasıyla Jüpiter, Antares, Andromeda, Mars, Neptün, Çift Küme, Ülker, Uranüs yıldızlarını izlemekten çok keyif aldım.
Bu arada sabahın ilk ışıklarına kadar devam eden etkinlik alanında konaklamak isteyenler için 500 çadır kuruldu. Bir ara çadırlık alandan bir katılımcının Zeki Müren’in ‘Gökyüzünde Yalnız Gezen Yıldızlar’ şarkısının çalması da katılımcıları gülümsetti.

‘Oğlum Uzay, kızım Venüs’
Selçuk Topal (41),
Yüzüncü Yıl Üniversitesi’nde akademisyen, astrofizikçi

Oğlum 8 yaşında, adı Uzay, Oxford’da dünyaya geldi. Kızım 2 yaşında, adı Venüs, Van’da dünyaya geldi. Venüs güneş sisteminde aşk tanrıçasının adıdır. Ama fiziksel özelliklerine baktığınızda aslında Güneş Sistemi’nin cehennemidir. Yani hem güzel görün hem de içinde sert ol. Venüs bu anlama gelir. Uzay da gökcisimleri arasındaki boşluktur, enginliktir. Bu nedenle çocuklarıma bu isimleri verdim. Ben programdaki söyleşi için buradayım. Etkinliğin amacı gökyüzü farkındalığı yaratmak. Çünkü gökyüzü tüm kültürleri etkilemiş. Örneğin güneşin hangi saatte, nerede doğduğuna göre şehir merkezinin yolunu inşa etmiş insanlar. Ama asıl önemli olan şu: Önceden kas gücü sizi lider yapıyordu, artık uzay lider yapıyor. Uzay teknolojilerinde ilerleyemezseniz lider ülke olamazsınız. Geleceğin liderlerini bulmak ve onlara yalnız olmadıklarını göstermek aslında buradaki amaç. Benim için ayrıca
çok önemli bu etkinlikler. 2013’ten beri kendim de yapıyorum. Sloganım ‘Gelecek Uzayda’. Şehir ışığından uzak her yer gökyüzü gözlemi için müsait. İstanbul ve İzmir’de buna uygun az yer olabilir. Ancak Van’da, deniz seviyesinin 1.500 metre üzerinde, gökyüzünü tertemiz görmek mümkün.

‘NASA’da çalışmak istiyorum’
Ömer Asaf Üren (13), öğrenci

Büyünce astronot olmak, NASA’da çalışmak, uzaya çıkmak, Ay’ı görmek istiyorum. İlk kez Diyarbakır Zerzevan Kalesi’nde yıldızları izledim. Ailecek gittik, bütün teleskoplara baktık. Jüpiter’in yedi uydusunu gördüm. Yıldızları izlerken büyüleniyorum.

‘Fal bakmaya geldim sanmışlar’
Kadriye Diken (55), ev kadını

6 çocuğum, 6 torunum var. Okumam yazmam yok. Çocukken damda yatar, gökyüzüne bakardık. Kızım öğretmen, o Zerzevan’daki etkinliğe katıldı. Ben de kendimi zorla davet ettirdim. Orada biri bana “Sen yaşlısın, fal bakmaya mı geldin” dedi. “Hayır yıldızlara bakmaya geldim” dedim.

‘Yıldızlara yakın hissediyorum’
Alideniz Baran (14), öğrenci

Hakkariliyim, Van’da yaşıyoruz. Uzaya olan ilgim 4’üncü sınıfta fen dersiyle başladı. Kendimi yıldızlara çok yakın hissediyorum. Yeni bir keşif yapacakmışım gibi... Büyüyünce fizikçi olmak, Einstein’ın ‘genel görelilik teorisi’ gibi çığır yaratacak bir teori geliştirmek istiyorum.

‘Kendi çadırımızla ailece geldik’
Asım Pilgir (42), devlet memuru

Amacımız burada çocukların uzayı ve gezegenleri tanımalarını sağlamak. Kendi çadırımızla ailecek geldik.
İlk söylediğimizde çocuklarımız çok sevindi. Önce Zerzevan’daki etkinliğe katıldık.
O etkinliğin meyveleri güzel olunca buraya da geldik.