Yeni alzheimer ilacı umut olacak mı?

Alzheimer hemen hepimizin ‘acaba bana da olur mu’ diye endişelendiğimiz bir hastalık. Ama bu konuda tedbir almamız da mümkün. Etrafımızdakiler sürekli aynı soruları sorduğumuzdan yakınıyorsa, eşyalarımızı koyduğumuz yerleri sık sık unutuyorsak, yemeği ocakta bırakıyorsak bir nöroloğu ziyaret etmemiz gerekiyor. Nöroloji uzmanı Prof. Dr. Derya Uludüz “Hepimiz zaman zaman unutkanlıklar yaşayabiliriz. Ancak bu artık günlük yaşantımızı olumsuz etkilemeye başlamışsa önemli hale geliyor demektir” diyor. Prof. Dr. Kaynak Selekler ekliyor: “Alzheimer demansı evresinde bellek, diğer bilişsel işlevler ve davranış bozukluğu, hastanın günlük yaşam aktivitelerini bağımsızca yapamayacak derecede etkiler.”

‘Risk grubundaysanız sağlıklı beslenme ve kaliteli uyku önemli’

Prof. Dr. Derya Uludüz Nöroloji uzmanı

* Alzheimer’ın teşhisi kolaylaştı. Ailede bu hastalığın öyküsü mevcutsa alzheimer genine baktırıyoruz. Bu kan testi ülkemizde birçok laboratuvarda yapılıyor.
* Ünlü oyuncu Chris Hemsworth örneğinde olduğu gibi yöntemlerden biri aileden geçebilecek alzheimer hastalığı genini araştırmak. Birkaç gen var ancak en yaygını, geç başlangıçlı alzheimer hastalığı geni E-APOE4’tür.
* En az bir APOE4 genine sahipseniz hastalığa yakalanma riskiniz 2-3 kat artıyor. İki APOE4 geniniz varsa risk yaklaşık 8-12 kat artıyor.
* Pozitron emisyon tomografisi
(PET) de beynin amiloid yükünün tahmini oranını verebilir. Bu yöntemle hastalığı çok erken evrelerinde bile tanıyabilme şansına sahibiz.
* Alzheimer’ı önlemek için yapılması gerekenler: Risk grubundaysanız (ailenizde alzheimer veya demans öyküsü varsa) radyasyon ve elektromanyetik dalgadan (TV, cep telefonu) uzak durmak, sağlıklı beslenmek (basit karbonhidrattan uzak durmak), kaliteli uyku (günde 7-9 saat ve düzenli) ve stresten uzak durmak çok önemli.
* Alzheimer tanısı alan hastalarda evreler şöyle: Hafif bilişsel etkilenme, erken, orta ve ileri... Her evre arası ortalama süre 5-10 yıl. Bu dönemleri yavaşlatmak için yoğun bilişsel terapiler uygulamak gerekiyor.
* Spesifik bir tedavi arayışları devam ediyor. Beyinde biriken beta amiloidleri hedef alan farklı antikor tedavileri araştırılıyor. Bir tanesinden olumlu sonuçlar geldi. Özellikle erken evrede bilişsel gerilemeyi yavaşlattığı bildirildi.
* Son zamanlarda bir konu tartışılıyor: Beta amiloid birikimleri hastalığın temel nedeni mi, yoksa sadece bir etkisi mi var? Amiloid proteinlerinin nasıl neden olduğu tartışmaları hâlâ devam ediyor.
* Yeni ilacın olumlu sonuçları var ama akla bazı soruları da getiriyor: İlaç çok pahalı ve bu nedenle yaygınlaşması zor. Bilişsel gerilemeyi yavaşlatması ne oranda devam edebilecek, göreceğiz.
* 18 ay bu ilacı alan kişilerin bilişsel gerilemeleri, ilaç almayanlara göre yüzde 27 oranında yavaşladı. Ve ilaç yalnızca amiloid plaklarını etkilemekle kalmadı, hastalığı etkileyen başka faktörler üzerinde etkili olduğunu da gösterdi.

‘Her unutkanlıktan korkmamalıyız’

Prof. Dr. Kaynak Selekler
Nöroloji uzmanı ve ‘Çok Unutkan Oldum’ kitabının yazarı

* Her unutkanlık hastalık değildir. Diğer yandan unutkanlığı olan bazı kişiler alzheimer hastalığının başlangıcında olabilir. Kişi veya yakınları endişe ediyorsa bu konuda uzman bir doktorun değerlendirmesi uygun olur.
* Hafif bilişsel bozukluk, normal yaşlanmayla alzheimer hastalığı arasındaki klinik durumu tanımlar. Klinik olarak hafif bilişsel bozukluk kişinin belleğindeki yaşına veya eğitimine göre umulandan daha fazla ama görece hafif yıkımı tanımlar. Fakat bu yıkım alzheimer tanısı koyduracak derecede kişinin günlük yaşam aktivitelerini etkilemez. Sadece hasta yakınları tarafından da doğrulanan sübjektif unutkanlık şikâyeti vardır. Örneğin; eşyalarını kaybetme, günlük problemleri çözmede zorluk, yeni şeyleri akılda tutamama veya çabuk unutma, iş hayatında zorlanma, yön tayininde zorluk gibi...
* Alzheimer demansı evresinde; bellek, diğer bilişsel işlevler ve davranış bozukluğu hastanın günlük yaşam aktivitelerini bağımsızca yapabilmesini engeller. Hastalığın bu evresi üç safhada değerlendirilir.

1. Erken evrede yakın geçmişte yaşanan olaylar, konuşulanlar hatırlanmaz. Alet kullanma, eşyaların yerini bulma, mali konular, karmaşık ev işleri gibi aktivitelerde zorluk çekilir.
2. Orta evrede hafıza bozukluğu artar. Uzak hafızada da bozukluklar ortaya çıkar. Kişisel temizlik ve çevre temizliğine önem verilmez. Orta-ağır dönemde hastalar doğru-düzgün giyinemez, banyo ve tuvalet temizliğini yapamaz duruma gelir.
3. Şiddetli dönemdeki hastaların devamlı bakıma gereksinimleri vardır. Konuşma, bağımsız hareket yeteneği kaybolur ve hasta yatağa bağımlı hale gelir.