‘Yangını çıkaran iklim krizi değil’

Bugünlerde durup dururken Orman Genel Müdürlüğü’nün ‘Yeşil Vatan’ sayfasını açıp orman yangınlarına bakıyorum. Gün içinde bunu yapmak rutinlerimden biri oldu. Şimdilik her şey normal görünüyor. Normal dediğime bakmayın aslında. Bir sürü yangın oluyor. Örneğin bu satırlar yazıldığı sırada üç orman yangını devam ediyordu. Daha birkaç gün önceyse bu sayı 30 civarındaydı.

Bu yılın verilerine göre ocak ayından bu yana çıkan orman yangını sayısı 846. Geçen yıl aynı dönemde 977 orman yangını çıkmış. Ancak ne var ki bu yıl 1-20 Temmuz’da gerçekleşen orman yangını sayısı geçen yılın aynı döneminde gerçekleşen orman yangınından çok daha fazla. Geçen yıl 197 yangın çıkarken bu yıl aynı tarihler arasında çıkan yangın sayısı 294.
Yeşil Vatan sayfasından yangınla mücadele istatistikleri de izlenebiliyor. Ne kadar su atıldı, uçaklarla kaç sorti yapıldı gibi... Bu istatistikler temelde iki şeyi işaret ediyor. Bunlardan ilki yangınların tam da iklimbilimcilerin yıllardır altını çizdiği gibi sayısının ve şiddetinin artmasıyla büyüyen bir tehdide dönüşmesi. Diğeriyse bizlerin işi giderek daha ciddiye alması.

Yangınların yüzde 90’ından fazlasının insan kaynaklı olduğunu düşündüğümüzde geçen yılın aynı dönemine göre yangın sayısının azalmış olması hem daha şanslı hem daha dikkatli olduğumuzun kanıtı. İstatistikler bir diğer olumlu gelişmenin de yangına müdahale konusunda yaşandığına işaret ediyor. Geçen yılın aynı döneminde atılan su miktarının bu yıl neredeyse iki katını kullanmış olmamızsa müdahale konusunda kapasitemizin geliştiğine işaret ediyor.

Ancak sorun şu ki; yangınlar da kendini değiştiriyor ve dönüştürüyor. Bu yolda en büyük sebepse iklim krizi ve onun yarattığı ortam.

‘ORMAN İÇİ FAALİYETLER AZALTILMALI’

Prof. Dr. Doğanay Tolunay-İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Orman Fakültesi Toprak İlmi ve Ekoloji Anabilim Dalı Başkanı

◊ 2021 yangınlarından sonra Orman Genel Müdürlüğü 5 bin kadar personel aldı, helikopter ve uçak filosunu güçlendirdi. Bu yıl 75 helikopter, 24 uçak ve 8 insansız hava aracı kullanıyor. Ek olarak silahlı kuvvetler ve emniyetten destek alınarak rezerv havadan müdahale ekipleri oluşturdu.

◊ Şunu unutmayalım ki yangınların yüzde 90’ı insan kaynaklı. Geçen yıl 140 bin hektar orman yandı ve bunun 35 bin hektarı elektrik hatlarıyla ilgiliydi. Her yıl 130-140 yangın elektrik hatlarından çıkıyor. Üstelik orman içindeki insan faaliyetlerini azaltmak yerine arttıracak yasal düzenlemeler yapıyoruz. Örneğin olağanüstü yangınların olduğu 2021’i saymazsak her yıl yangınlarla kaybettiğimiz alan ortalama 10 bin hektarken madencilik başta olmak üzere ormancılık dışı faaliyetlerle kaybettiğimiz alanın ortalama büyüklüğü 30 bin hektar. Yangın sayısının artmasının en büyük nedeni orman içinde bu tür faaliyetlerin artıyor olması. Yoksa iklim krizi yangın çıkarmıyor, o ortamı hazırlayan kıvılcımı insan çakıyor.

◊ ‘Risk azaltım’ dediğimiz bir kavram var. Bu tür çalışmaların içinde orman köylüsünden yangın bölgelerine tatile giden turiste herkesin bilgilendirilmesi ve riskli yerlerde kışın kontrollü yangınlar çıkararak kuru toprak üstü örtüsünün ortadan kaldırılması gibi birçok aşama var.

SAĞLIĞIMIZI DA TEHDİT EDİYOR... NASIL KORUNMALI?

Doç. Dr. Nilüfer Aykaç-Göğüs hastalıkları uzmanı Türk Toraks Derneği MYK üyesi

Orman yangını dumanı yüksek düzeyde partikül madde (PM), karbon monoksit ve nitrojen oksit içerir. Yoğun dumana maruz kalmak ciddi rahatsızlıklara yol açabilir. Göz yanması, burun akıntısı, kronik kalp, damar ve solunum sistemi rahatsızlıkları gibi.

Bu etkilerden korunmak için:

◊ N-95, PPF-2 maske kullanılmalı.

◊ Yangın bölgesinden önce KOAH, astım ve kronik kalp rahatsızlığı olan hastalarla çocuklar ve gebeler tahliye edilmeli.
Sürekli oksijen kullanan hastalar da öncelikli gruplar içinde.

◊ Evde kalındığında pencereler kapalı tutulmalı.

◊ İç ortamda hava kirliliğine yol açacak pişirme faaliyetlerinden (kızartma yapmak gibi) kaçınılmalı.

◊ Sıvı alımı ihmal edilmemeli.

◊ Açık havada aktif olmak gerekiyorsa semptomlar dikkatle takip edilmeli, belirtilerin görülmesi halinde sıcak maruziyeti hemen azaltılmalı.

◊ Kronik solunum ve kalp hastalığı olan kişiler ilaçlarını düzenli almalı. 

GÖNÜLLÜ OLUN 

Türkiye Ormancılar Derneği Genel Başkanı Ahmet Hüsrev Özkara yangınları önlemede bireysel olarak yapılabilecekleri şöyle sıralıyor:

◊ Yangına müdahale etmek için 20-40 kişilik gönüllü ekibi oluşturun.

◊ Türkiye Ormancılar Derneği orman ve açık alan yangınları için eğitimler düzenliyor. Aynı şekilde dileyen orman idaresine başvurarak yangın gönüllüsü olabilir. Yangın gönüllüsü olan ve eğitim alanlara bot, elbise ve koruyucu donanım veriliyor.

◊ Gerekebilecek alet ve malzemeleri önceden hazır edin.

◊ Ormanları, binaları ve tarım alanlarını yangınlara dirençli hale getirmek için yardım alın.

◊ Yangın için hassas dönemlerde alanları izleyin ve hazır olun.

◊ Yangında gerekebilecek irtibat numaralarını önceden hazır edin.

◊ Ormana giren avcı ve şüpheli şahısları jandarmaya bildirin.

◊ Açık alanda sigara içmeyin, izmarit atmayın ve attırmayın.