Türkiye’nin canlı çeşitliliği açısından en zengin 10 dağı

Bilim insanlarına göre altıncı ve en şiddetli yok oluşun yaşandığı dönemdeyiz. Böcekler, kuşlar, dağlar, denizler, ormanlar… Birer birer gözlerimizin önünde yok olup gidiyor. Peki ya Türkiye’de durum ne? Bilim insanları ve sivil toplum örgütlerine göre yaşadığımız coğrafyada yok oluş, dünya genelinde yaşanandan çok daha hızlı olabilir. Türkiye’nin canlı çeşitliliği en zengin alanlarına ve o alanları tehdit eden unsurlara baktık, uzmanlara “Nereye gidiyoruz” diye sorduk.

1) Nuh’un gemisi buraya demirlemiş gibi
Amanos Dağları

TÜRLER: Bölgeye özgü 174 bitki çeşidine ev sahipliği yapıyor. 20’si dünya üzerinde sadece burada yaşıyor. Yırtıcı ve süzülen kuşların göç yolu olması nedeniyle ve barındırdığı önemli kuş türleri açısından uluslararası düzeyde. Ayrıca alanda; nesli bölgesel ölçekte tehlike atında olan kuş türlerinden İzmir yalıçapkını, gökkuzgun, tavşancıl ve küçük ebabil ürüyor. Karaca, çizgili sırtlan, yabankeçisi, vaşak, susamuru, bölgede yaşayan önemli memeliler. TEHDİTLER: Ağaç kesimleri, aşırı otlatma, avcılık, yangınlar, kum, taş ve mermer ocakları.

2) Canlıların kıyamet sığınağı
Bolkar Dağları

TÜRLER: Akdeniz Bölgesi’ndeki en geniş yüksek dağ çayırı topluluklarını içeriyor. Derin kanyonlar ılıman ve nemli mikroklimaya sahip. Bu nedenle Türkiye’nin başka bölgelerinde görülmeyen bazı yarı tropikal canlı türlerini barındırıyor. Alanda Türkiye’ye endemik yaklaşık 300 bitki türü bulunuyor. Bu türlerden 10 kadarı dünyada sadece burada yaşıyor. Başta yırtıcılar olmak üzere kuşlar açısından da oldukça önemli bir bölge. Burada üreyen bıyıklıdoğan, sakallı akbaba, küçük akbaba, karaçaylak ve urkeklik, alandaki ‘korumada öncelikli’ kuşlardan bazıları. Memelilerden yabankeçisi, vaşak, yünlü kaya uyuru ve üç ayrı yarasa türü burayı uluslararası düzeyde önemli kılıyor. Dünya üzerinde yalnızca bir noktada yaşadığı bilinen Toros kurbağası, Bolkar Dağları’nın en önemli türlerinden bir başkası. Kelebekler ve kızböcekleri açısından da önemli. Ülkemize endemik iki ayrı kelebek türü de Bolkar Dağları’nda. TEHDİTLER: Barajlar, madenler, yoğun şekilde yapılan otlatma faaliyetleri ve kaçak ağaç kesimi.

3) Kartalların yuvası
Ermenek Vadisi

TÜRLER: Alana özgü 95 bitki türü burayı dünya çapında önemli yapıyor. Ayrıca bölgede, yeryüzünde sadece burada yaşayan 13 bitki türü bulunuyor. Kaya kartalı, puhu, yılankartalı, gökkuzgun, gökdoğan, zeytin mukallidi, orman toygarı burada üreyen önemli kuş türleri. Ermenek Vadisi’nde, Türkiye’ye endemik bir memeli türü olan yünlü kaya uyurunun yanı sıra Anadolu gelengisi, sivriburunlu bataklık faresi ve susamuru bulunuyor. Akdeniz biyomuna özgü bir sürüngen türü olan ‘Lacerta Danfordi’ de burada yaşıyor. Sertavul çokgözlüsüyse alandaki önemli kelebek türü. TEHDİTLER: Su rejimine yapılan müdahaleler ve madencilik.

4) Doğanın açık hava müzesi
Munzur Dağları

TÜRLER: Ev sahipliği yaptığı yaklaşık 1500 bitki türüyle, ülkemizin en zengin önemli bitki alanından. Çoğu endemik, 109 bitki çeşidi burayı özel kılıyor ve bunların 17’si tüm dünyada yalnızca Munzur Dağları’nda bulunuyor. TEHDİTLER: 145 maden projesinin bulunduğu Munzur Dağları’nın tamamı maden sahası ilan edildi. Bu tehdidi baraj ve HES’ler takip ediyor.

5) Karadeniz’in içindeki Akdeniz
Çoruh Vadisi

TÜRLER: Bölgeye özgü 83 bitki çeşidi barındırıyor. Bunlardan üçü sadece burada yaşıyor. Çoruh Vadisi dünyanın en önemli göç merkezlerinden biri,
10 binlerce yırtıcı kuşa geçit oluşturuyor. Yabankeçisi ve Akdeniz nalburunlu yarasası alanda bulunan küresel ölçekte tehlike altındaki memeli türleri. TEHDİTLER: 29 baraj inşaatı, bu inşaatlar nedeniyle açılan yollar ve Murgul Çayı’na karışan maden atıkları.

6) Bitkilerle süslü yalnız dağ
Tahtalı Dağları

TÜRLER: Kendine özgü 88 bitki çeşidini barındırıyor. Bu türlerden 12’si sadece burada yaşıyor. Dağılışı büyük ölçüde Türkiye ile sınırlı Anadolu sıvacısı, tüm dünyada en kuzeydeki dağılımı Türkiye olan balık baykuşu (üstte), yılan kartalı, ada doğanı, gökdoğan alanda üreyen önemli kuş türleri. Likya semenderi de dünyada sadece bu alanda yaşıyor.
TEHDİTLER: Turizm faaliyetleri.

7) Kafkaslar’ın Türkiye temsilcisi
Yalnızçam Dağları

TÜRLER: Bölgeye özgü 60 bitki çeşidine ev sahipliği yapıyor ve bunlardan ikisi sadece bu alana özgü endemik türler. Alan dağ horozu için de önemli yaşam alanı. Ayrıca Çoruh Vadisi çevresinde yer alan alternatif göç rotalarından biri. Sakallı akbaba, küçük orman kartalı, küçük akbaba, kaya kartalı ve urkeklik burada üreyen önemli türler. TEHDİTLER: Aşırı otlatma baskısı, plansız yapılaşma ve yol çalışmaları.

8) Zengin olduğu kadar da güzel
Geyik Dağları

TÜRLER: Alana özgü 97 bitki çeşidini bulduruyor, bunların yedisi sadece burada yaşıyor. Çimi Yaylası soğanlı bitkiler açısından oldukça önemli. Burada üreyen önemli kuş türlerinin başında; sakallı akbaba ve gökkuzgun geliyor. Ülkemize endemik olan ‘Lyciasalamandra atifi’ adlı semender türü de bölgenin sakinlerinden. TEHDİTLER: Özellikle Çimi Yaylası civarında yapılan soğanlı bitki sökümleri.

9) Alanın yarısını baraj yutacak
Gökdere

TÜRLER: Dünya yayılışı alanla sınırlı olduğu bilinen dört bitki türü burada yaşamını sürdürüyor. ‘Aristolochia geniculata’, ‘Stachys anamurensis’ ve bunların dışında ülkemize endemik ve dünya ölçeğinde nesli tehlike altında bulunan ‘Alkanna punctulata’, ‘Astragalus chamberlainianus’, ‘Dorycnium sanguineum’, ‘Lathyrus cilicicus’, ‘Stachys cydni’ bitki türleri de burada yer alıyor.
TEHDİTLER: Göksu Nehri üzerine yapılan barajlar. Mut Barajı bittiğinde alanın yaklaşık yüzde 50’si sular altında kalacak.

10) Her adımda başka bir canlı
Kuzey Kaçkarlar

TÜRLER: Çeşitli jeolojik özelliklerin bir araya geldiği, yükseklik farklılıklarının geniş bir çeşitlilik gösterdiği ve farklı iklim şartlarına sahip olan Kuzey Kaçkarlar, birçok endemik ve dar yayışlı bitki, kuş, memeli, sürüngen ve çift yaşamlı, içsu balığı, kelebek, kızböceği türlerine ev sahipliği yapıyor. Kaçkarlar’ın tamamında buraya özgü 159 bitki çeşidi bulunuyor ve bunların 21’i dünya üzerinde sadece buraya özgü.
TEHDİTLER: HES projeleri, plansız yapılaşma, yasadışı avcılık, yol ve maden çalışmaları.