Türkiye’nin Antarktika’daki bilim üssünde neler oluyor?
Güncelleme Tarihi:
Türkiye’den bilim insanları Antarktika’da neredeyse yarım asırdır çalışıyor. Kıtaya bir bilim üssü kurulması burada araştırma yapanların en büyük hayaliydi. Bu hayal geçen ay gerçek oldu, Geçici Türk Bilim Üssü nihayet kuruldu. Bu projeye İstanbul Teknik Üniversitesi Kutup Araştırmaları Uyg-Ar Merkez Müdürü Doç. Dr. Burcu Özsoy liderlik etti. Özsoy, yaptıkları bilimsel çalışmalarla ilgili sorularımızı yanıtladı.
Antarktika neden bu kadar önemli?
- Antarktika ve Arktik bölgelere yani Kuzey ve Güney Kutbu bölgelerine baktığımızda buraların ‘dünyanın doğal laboratuvarları’ olduğunu görürüz. Çünkü burada buzulların içerisinde çok ciddi anlamda veriler gizli. Kıtada yapılan bilimsel çalışmalar geçmişimize ışık tutuyor. Geçmişimizi bilerek, bugüne ışık tutarak gelecekte bizi neler bekliyor konusunda da projeksiyonlar, modellemeler yapılabiliyor.
◊ Kıtanın hukuki durumu nedir?
- Hiçbir dünya ülkesine ait olmayan, sadece ve tamamıyla barışa adanmış bir kıta. 1959’da 12 ülke tarafından imzalanan Antarktika Antlaşmalar Sistemi tarafından yönetiliyor. Antlaşma; bilim, araştırma ve işbirliği özgürlüğünden bahsediyor. Aynı zamanda yapılan tüm çalışmaların açık bir şekilde paylaşılması gerekiyor. Kıta tamamıyla koruma altında. Hatta bazı bölgeler ‘özel koruma alanı’ ilan edildi. Antarktika’da çevreye zarar vermek, canlıları ürkütmek, oradan bir taş dahil almak yasak. Bütün dünya ülkeleri, özellikle orda bilimsel çalışmalar yapan ülkeler bu koruma alanlarına çok hassasiyet gösteriyor. 24 Ocak 1996’da Antarktika Antlaşmalar Sistemi’ne gözlemci olarak katılan Türkiye de...
◊ Peki burada üs kurmak neden bu kadar önemli?
- Dünya ülkeleri 1900’lü yıllardan beri bilimsel çalışmalar yapıyor. Bu çalışmaların yapılabilmesi için üs olması önemli. Sağlık koşulları açısından önemli. Bizim bilinen ve arşivlenen çalışmalarımız 1967 yılına dayanıyor. Türk bilim insanları bu çalışmaları diğer ülkelerin üslerinde tamamladı. Ancak kabiliyetlerimizin üstün olduğu bu dönemde kendi üssümüzün olması çok önemliydi. O yüzden biz de bu yıl ilk geçici üssümüzü, çalışma kampımızı kurduk.
◊ Sizin kaçıncı gidişiniz?
- Benim beşinci gidişim. Doktora çalışmalarıma 2005’te başladım. 2006’da ilk sefere gittim. Amerikan üssündeki bilim insanlarının yanında kaldım. Bu çalışmamda deniz buzu gözlemleri ve iklim değişikliğiyle ilgili ilişkisini çalıştım. İlk gidişimin üzerinden 13 yıl geçti. Bu konuya daimi şekilde çalıştım. Türkiye ise üçüncü ulusal seferini yaptı.
◊ Bu seferin önemi nedir?
- 15 bilimsel proje yapıldı. Geçici yerleşke üssü kuruldu. Harita ve Meteoroloji Genel Müdürlükleri, Deniz Kuvvetleri, Jandarma ve Sahil Güvenlik Akademisi’nin çalışmaları oldu. İTÜ, KTÜ, ODTÜ, Niğde Ömer Halisdemir, Boğaziçi, Hitit, 19 Mayıs, Bahçeşehir, İstanbul üniversiteleri projeleriyle yerini aldı. GPS konumlandırması çalışmaları yapıldı. Meteoroloji istasyonu kuruldu. Deniz tabanına ait haritalar yapıldı.
◊ Orada ne gibi çalışmalar üzerinde yoğunlaşıyorsunuz?
- Dünya geneline baktığımızda, Uluslararası Bilim Örgütü 1958’de oluşturuldu. Bilim insanları genel olarak buzul örtüsü, iklim değişikliği, kıyı yapısı, deniz buzu oluşumu, kalıcı organik kirleticiler, buz örtüsünün iç yapısı, jeolojik altyapı çalışmaları yaptı. Bizim bilim insanlarımız bu yıl tematik çalışmalar yaptı. Daha çok canlı bilimleri üzerine çalıştı.
◊ Size diğer ülkelerden katılan oldu mu?
- Şili, Ukrayna, Çekya ve Bulgaristan’dan katılanlar oldu. 1967’den bu yana Amerika, İngiltere, Almanya, Bulgaristan, Polonya gibi pek çok ülke Türk bilim insanlarına ev sahipliği yaptı. Bu sefer de biz, daha önce ev sahipliği yapan ülkelerden bize katılmalarını istedik.
